Bap new indd

Joldıń grafigi
Dene υ = 5 m/s tezlik penen qozǵa-
latuǵın bolsın. Joldıń formulası bolǵan 
s = υt daǵı t ǵa san mánislerin berip, 
s joldıń tiyisli mánislerin tabamız hám 
nátiyjelerdi kestege jazamız:
t, s 
5 10 15 20
s = υt, m
25 50 75 100
Kestedegi t waqıttıń hárbir mánisine tuwrı kelgen s joldıń sáykes 
mánislerin koordinata kósherlerine túsirsek, joldıń grafigin payda etemiz 
(29-a súwret). Tezlikleri υ
1 
= 2,5 m/s hám υ
2 
= 5 m/s bolǵan teń ólshewli 
qozǵalatuǵın eki deneniń jol grafikleri 29-b súwrette keltirilgen. Grafikten 
tezligi úlken bolǵan deneniń grafiginiń Ox kósherine salıstırǵanda múyeshi 
úlken boladı (yaǵnıy tiklew jaylasatuǵınlıǵı) kórinip tur. Eger joldıń grafigi 
tuwrı sızıqtan ibarat bolsa, dene turaqlı tezlik penen qozǵaladı, yaǵnıy, teń 
ólshewli qozǵalıs joldıń grafigi tuwrı sızıq.
Másele sheshiw úlgisi
Avtomobil 60 km/saat tezlik penen 
teń ólshewli qozǵalmaqta. Onıń 15 minut 
dawamındaǵı qozǵalısı ushın tezlik penen 
joldıń grafiklerin sızıń.
Sheshimi: 15 min = 0,25 saat. Tezliktiń 
grafigi tárepleri 60 km/saat hám 0,25 saat 
tuwrı tórtmúyeshlikten ibarat (30-a súwret). 
Payda bolǵan tuwrı tórtmúyeshliktiń beti: 
60 km/saat ּ 0,25 saat = 15 km. 
Bul san avtomobildiń 15 minutta basıp 
ótken s jolına teń. 
s = υt formulasına υ = 60 km/saat má-
nisin qoyıp, tómendegi kesteni dúzemiz:
30
100
50
20
10
3
6
9
12
s, m
υ
1
= 2,5 m/s
 
υ
2
= 5 m/s
 
29-súwret. Joldıń grafigi.
a
s, m
0 5 10 15 20 t, s
b
0 t, s
10
5
0 10 20 30 40 50 t, s
a
υ, m/s
υ, m/s
υ
t
s= υt
0 t, s
b
28-súwret. Tezliktiń grafigi
3. Fizika 7-kl.

---

34
Kinematika tiykarları
t, saat 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25
s, km
3
6
9
12
15
Bul keste tiykarında 30-b súwrette súwret-
lengen joldıń grafigin payda etemiz.