Bap new indd

múyesh bir radianǵa teń múyesh bolıp tabıladı.
Yaǵnıy Δ˘s = R de Δφ = 1 rad. boladı (48-súwret).
1 radian shama menen 57 gradusqa teń, yaǵnıy 
1 rad ≈ 57°. 48-súwrettegi R radiusı 2 radianǵa 
burılsa, Δφ ≈ 114°, 3 radianǵa burılsa Δφ = 172° 
boladı. Radius R yarım sheńberge, yaǵnıy 180° qa 
burılıwı Δφ = 3,14 rad = π di payda etedi. Dene bir ret 
aylanǵanda sheńberdiń uzınlıǵı s = 2πR ge teń bolǵan 
aralıqtı basıp ótedi. 

---

58
Kinematika tiykarları
Burılıw múyeshiniń radian ólshemindegi mánisi tómendegige teń:
Δφ = —
Δﬞs 
R (2)
Aylanbalı qozǵalısta sızıqlı tezlik υ menen bir waqıtta múyeshlik tezlik 
ω (omega) da qollanıladı. Bunda:
ω = —
Δφ
Δt (3) 
Sheńber boylap qozǵalısta sheńber radiusınıń burılıw múyeshiniń 
usı burılıw ushın ketken waqıtqa qatnası múyeshlik tezlik dep 
ataladı.
Múyeshlik tezlik vektorlıq shama bolıp, onıń birligi rad/s larda beriledi. 
Aylanıp atırǵan deneniń barlıq noqatlarınıń múyeshlik tezligi ω birdey boladı.
Másele sheshiw úlgisi
Háwizden suw shıǵarıw ushın shıǵır ornatılǵan. Onıń kósherinen 1,5 m 
uzaqlıqta gúzeler bekitilgen. Shıǵırdıń bir ret tolıq aylanıwına 24 s waqıt 
ketse, gúzelerdiń burılıw múyeshi, sızıqlı tezligi hám múyeshlik tezligi 
qansha boladı?
Berilgen:
Formulası:
Sheshiliwi:
R = 1,5 m; Δφ = 2π; Δφ = 2 · 3,14 rad = 6,28 rad ; 
Δt = 24 s. Δφ = —
Δﬞs 
R dan Δﬞs = ΔφR; Δs = 6,28 · 1,5 m = 9,42 m;
 Tabıw kerek: ; .
Δφ = ? υ = ?
ω = ? 

Juwabı:  Δφ = 6,28 rad; υ ≈ 0,4 m/s; ω ≈ 0,26 rad/s.