Barcha yatrogeniyalarni quyidagi rubrikalarga taqsimlash mumkin

Evtanaziya turlari

Evtanaziyaning ikki xil: faol va sust turlari farqlanadi.
Sust evtanaziya - bu davoni to'xtatish orqali o'limni tezlatish. Masalan: o’tkir va surunkali nafas yetishmovchiligida sun'iy nafas muolajasini o'tkazmaslik, uzoq vaqt o’g’ir axvolda yotgan bemorga muolajani to’xtatish, bemorga zarur mavjud dori -darmonni qo’llamaslik yoki ayni paytda zarur bo’lgan tibbiy amaliyotni bajarmaslik va hk.
Faol evtanaziya - ahvoli og'ir, uzoq vaqt surunkali kasallik bilan og'rib kelayotgan bemorlarga, masalan MNS shikastlangan, tug'ma majruh va xavfli o'sma kasalligi bo’lgan bemorlarga ma’lum vosita va harakatlar orqali o'limni tezlatish. Bundan tashqari, ixtiyoriy va majburiy evtanaziya ham mavjud. Ixtiyoriy evtanaziya bemorning talabi va roziligi bilan bajariladi. Binobarin, o'lim muqarrar va undan qochib bo'lmaydi, u hayotning so'ngi bosqichi hisoblanadi. Majburiy evtanaziyada bemorning fikri e'tiborga olinmaydi. Yana «antievtanaziya» atamasi ham mavjud. Bu holatda barcha vositalardan foydalanib, qanday bo’lmasin bemorning hayotini saqlab qolish nazarda tutiladi.
Tasavvur qilaylik, ertaga evtanaziyani tan olishni ruxsat etuvchi qonun chiqdi. Shu zahoti qator muammolar paydo bo'la boshlaydi. Ya'ni:

1. 
   Evtanaziyani kim o'tkazadi? Bu ish uni amalga oshirishni istamaydigan shifokor zimmasiga yuklatilsachi?
   

1. 
   Kasallikning erta bosqichlarida, uni davolash uchun kurash va bemorning hayotini saqlab qoluvchi faol izlanishlar susayib ketish holatlari ko'rina boshlaydi.
   

2. 
   Shu bilan birga, qarindoshlarining befarqligi, bemorga uy sharoitida qaray olmasliklari sababli yoki har qanday to’lovga rozi bo'luvchi uning o'limidan manfaat topuvchilar uchun yo'l ochiladi. Tibbiyot xodimlarining evtanaziyadan o'z manfaatlari uchun foydalanish holatlari paydo bo'la boshlaydi. Evtanaziya yordamida ba'zi jinoyatchi guruhlar o'zlariga xalaqit berayotgan odamdan qutulish imkoniyatini qo'lga kiritadilar. Shuningdek, transplantatsiya maqsadida (a’zolar kerak bo'lib qolganda) evtanaziya yordamida odamdan qutulishning qo'shimcha imkoniyatlari paydo bo’ladi.
   

4. Hozirgi sharoitda evtanaziya muammosini qanday yechish mumkin?
Bu savollarga javob bermoq uchun boshqa mamlakatlarning tajribalarini o’rganish, tibbiyot an'analarini ko'zda tutish, tibbiyot bioetikasi masalasini, deontologiya, yuridik huquqlar, psixologiya va nihoyat, bemorlar, ularning qarndoshlari va jamoat fikrlarini bilish, ularni izchil o'rganish zarur. Shulardan keyingina ehtiyotkorlik, sinchkovlik bilan evtanaziya muammosini baholash mumkin. Lekin nima bo’lganda ham shifokor qasamiga sodiq qolishi va bemorning hayotini saqlashga, uning ahvolini yengillashtirishga harakat qilishi kerak.
Bemorning hayotdan ongli ravishda ko'z yumishi hech qachon rahm-shafqat yuzasidan qilingan ish deb baholanmaydi. 1950 yilda AQShda: «Bemorning xohishi va qarindoshlari ruxsatiga ko'ra og'riqsiz vositalar bilan o'limni tezlatish kerakmi?» - degan savolga 36%, 1973 yilda esa 50% ijobiy javob olingan. Bugun Gollandiya dunyo bo’yicha «evtanaziya muolajasini» qonunlashtirgan birinchi mamlakat hisoblanadi. Shifokorlik deonotologiyasi nuqtai nazaridan evtanaziyaga rad javobini berish kerak. Buqrot asarlaridan biriga «O’ldirma» degan naqlni epigraf qilib olgan. U: «Men shifokorlik faoliyatimda bemorning o'limiga sabab bo'ladigan biron bir dorini ishlatmaslikka qasam ichaman», -degan. Xuddi shu orinda hazrat Alisher Navoiyning «Tabib jallod emas», degan iborasini eslash kifoyadir.
Nazorat savollari:

1. 
   Evtanaziya tushunchasiga ta’rif bering.
   

1. 
   Evtanaziya masalasida o’tmish allomalar fikri.
   

2. 
   Evtanaziyaning chet el olimlari xamda evtanaziya tarafdorlari taklif etgan dalillar.
   
3. 
   Evtanaziya tulari.
   
4. 
   Evtanaziyani faol turi nimani anglatadi? Misol keltiring.
   
5. 
   Evtanaziyani sust turi nimani anglatadi? Misol keltiring.
   
6. 
   Evtanaziyaga yol qo’yilmasligi uchun tibbiyot xodimi nimalarga riyoa qilishi kerak?
   
7. 
   Evtanaziyaning tibbiyot xodimi faoliyati uchun mutloqo zid xolat ekanligi to’g’risida.