Bargning asosiy vazifalari

O‘simliklarni ko‘payishi.

  Jinsli ko‘payish Jinssiz ko‘payish

  Vegetativ ko‘payish Jinssiz ko‘payish

  Tabiiy vegetativ ko‘payish Sun’iy vegetativ

(ildiz poya,tuganak poya,piyozcha) ko‘payish.

(qalamcha, parxesh, pay vandlash).

CH.Davrin tekshirgan keyinchalik N.I.Vavilov tomonidan ishlangan. O‘simliklarni ko‘payishi uzoq evolyutsion yo‘lni bosib o‘tdi va natijada maxsus ko‘paytiruvchi organlar paydo bo‘ldi.

 Ildizpoya yordamida ko‘payshi.

-Banan, bambuk, shakar qamish, iris, reven landыsh, yalpiz, sparja va boshqalar. Bo‘ymodaron, dala qirqbo‘g‘imi-10-15sm, pыrey polzuchiy- 25-30 sm, saxamil grechixasi-150-300sm.

  Tuganak poya orqali ko‘payishi.

  Kelib chiqishidan tuganak poya ildiz tuganagi.

- Kartoshka,zemlyanaya grusha

- Georgina ildiz tuganagi.

Tuganak poyada ko‘zchalari bo‘ladi. Ildiz tuganagida-zapas oziqa moddalar bo‘ladi-vetetativ ko‘payishda,ildiz tuganagida-ildiz bo‘yinchasida kurtaklar bo‘lsa ko‘payadi.

Tuganak poya: .begoniya,siklamen,kartoshka ,zemlyanaya grusha.

Piyozboshi bilan ko‘payish.

Piyozboshi-poya metamorfozasidir.

-lola

-liliya

-chesnok

-narsiss

Sudralib o‘suvchi poya orqali ko‘payish.

-qulupnay

-barvinok(vinka)

-malina

-yejevika

Maxsus organlarsiz vegetativ ko‘payish.

-qalamcha

-parxesh

Parxesh qilib ko‘paytirish.

-siren

-buldonesh

-rozы

qalamcha qilib ko‘paytirish.

-poya

-ildiz

-barg

 

Payvand

Payvand tag

Payvand ust

I.V.Michurin metodlari.

1.Yangi yaxshi sort mevali daraxtlarni yetishtirish.

2.Janubdan shimolga ko‘chirish.

O‘simliklarni o‘sish qonuniyatlari.

Poya va ildiz-uchki qismi bilan o‘sadi.

Barg-asos qismi-uchki qismining tagi bilan.

  Poya va ildiz-hamma xayotiy davrda o‘sadi,barglari ma’lum bir o‘lchamgacha o‘sadi.

Zona rosta:ildizda -1sm

Poyada - 10sm

havo ildizlarida -8-10 sm.

Qirqquloqsimonlilardan-o‘rmon qirqqulog‘ini bargi poya ka-bi uchi bilan o‘sadi. Eniga o‘sish-kambiy yordamida bo‘ladi.

Jinssiz ko‘payish

-Bakteriya,suv o‘tlari,zamburug‘lar,lishayniklar.

Xujayrani bo‘linishi yoki sporasi bilan ko‘payadi.

Ichki va tashqi faktorlarni o‘sishga ta’siri

1.Temperaturani o‘sishga ta’siri

minimum

optimum

maksimum

Bug‘doy .:minimalnыy 0-5⁰

optimalnыy 25-31⁰

maksimalnыy 31-37⁰

  Jo‘xori: .minimalnыy 5-10⁰

optimalnыy 37-44⁰

maksimalnыy 44-50⁰

  Qovoq: .minimalnыy 10-15⁰

optimalnыy 37-44⁰

maksimalnыy 44-50⁰

  Qovun: .minimalnыy 15-18⁰

optimalnыy 31-37⁰

maksimalnыy 44-50⁰

O‘simliklarni o‘sishini formasini yorug‘likka bog‘liqligi

Daraxtlar: yorug‘likni kam sevadi(yel,pixta,tis,buk,lipa)

yorug‘likni sevuvchi:(qarag‘ay,akatsiya,qayin)

Namlikni o‘sishga ta’siri.

Protoplazmani suvga to‘yishi.

Kislorodni o‘sishga ta’siri.

hamma yuqori o‘simliklar-kislorod bilan hayot.

qanchalik tez o‘ssa shunchalik ko‘p kislorod kerak.

Fitogarmonlar(rostovыye veщyestva)

4 gruppa fitogarmonlar ma’lum

-auksinlar.

-gibberlinlar,

-kininlar,ingibitorlar.

(abetsizovaya kislota,kumarinlar).

Jinsiy ko‘payish. Bu yo‘l bilan 2 ta xujayra-gametalar-ning qo‘shilishi ko‘zda tutiladi.Bu xujayralarning tashqi ko‘rinishi bir biriga o‘xshasa ham ichki tuzilishi o‘x-shamaydi. Bu xujayralarning birini erkak gameta, ikkinchi-sini - urg‘ochi gameta deyiladi.Ularning qo‘shilishidan Zigota hosil bo‘ladi. Zigota yangi o‘simlikning dastlabki rivojlanishi xususiyatiga ega bo‘lgan xujayradir.U o‘zida 2 organizmning gametalarining qo‘shilishi natijasida olgan irsiy belgilarini saqlab qoladi va kelgusida namoyon qiladi.Bu bilan birga yangi belgilar ham paydo qilish mumkin.Bu ko‘payishda organizm yangilanadi va asta sekin sharoitga moslasha boradi. Jinsiy ko‘payish ko‘pchilik tuban va yuksak o‘simliklarda-gulli o‘simliklarda bo‘ladi. Ayniqsa suv o‘tlarida:qizil va ko‘k yashil suv o‘tlarida ham bu xildagi ko‘payishni ko‘rishimiz mumkin. Jinsiy ko‘payishda qo‘shiluvchi xujayralarning katta kichikligiga qarab 3 turda, ya’ni:Izogamiya, oogamiya va geterogamiya ko‘rinishda sodir bo‘ladi.

Izogamiya ko‘payishi - ko‘rinishidan bir xil kattalikdagi hujayralar gametalar qo‘shiladi,populyatsiyalanadi. Lekin ulardan biri erkak, ikkinchisi esa urg‘ochi gameta hisoblanadi. Ma’lum vaqt o‘tgandan so‘ng shu zigotadan yangi o‘simlik o‘sib chiqadi. Ulotrikslarda bo‘ladi.

Geterogamiya. ko‘payishida ikkita teng bo‘lmagan gametalar qo‘shiladi. Bunda urg‘ochi gameta yirikroq bo‘lib kamroq harakat qiladi. Erkak gameta buning aksi bo‘ladi.

Oogamiya. ko‘payishda urg‘ochi gameta sharsimon ko‘rinishda bo‘lib, mutlaqo harakat qilmaydi.Erkak gameta harakatchan bo‘lib mayda bo‘ladi. Qizil va qo‘ng‘ir suv o‘tlarida bunday bo‘linish sodir bo‘ladi.

Yuqorida aytib o‘tilgan jinsiy ko‘payishda yadrolar bir-biriga qo‘shilganda, xromosomalar qo‘shilib ketmaydi, balki juftlanadi, qo‘shilish natijasida hosil bo‘lgan populyatsiya yadrosi deb ataladi. Yadro xromosomalar soni 2 baravar ko‘payadi.Bunda yadro diploid yadro deb ataladi.