Barkamol avlod – Vatanning baxti sog‘lom avlod uchun
Xonani davriy shamollatish usuli
Download 376.17 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- CHINIQTIRISH
- Ochiq suv havzalarida cho‘milish.
- Ibn Sino darsxonasi Sog‘lom avlod uchun | 7
- 1-usul. Qidiruv tizimlariga saytni moslash- tirish, optimizatsiya qilish, ya’ni SEO (Search Engine Optimization) o‘tkazish kerak.
- Ular bunday natijaga qanday erishgan- lar
- 2-usul. Kontekst (matnli) reklama.
- Taraqqiyot bekati Sog‘lom avlod uchun | 7
- 3-usul. Multimediali reklama.
- 4-usul. Ijtimoiy tarmoqlarda marketing (SMM – Social Media Marketing).
- – Futbolga muxlislikni qanday izohlagan bo‘lardingiz Uning “millionlar o‘yini”ga aylanishiga sabab nima
- – Ancha yillardan buyon futbol jurnalis- tikasida faoliyat olib boryapsiz. Sizningcha, futbolga jurnalistikaning tasiri aslida qan
- – Jurnalistning, xususan, futbol jurna- listining o‘z ustida ishlashi borasidagi shax- siy tajribalaringiz ...
- Citius, Altius, Fortius Sog‘lom avlod uchun | 7
- – Bugungi o‘zbek futboli haqida nima deysiz
- – Sport jurnalistikasida Internet nashrlari- ning salmog‘i oshmoqda. U ananaviy nashr- dan ko‘ra afzalmi Ananaviy nashrlar va in
- (Davomi. Boshi o‘tgan sonlarda)
- Mutolaa Sog‘lom avlod uchun | 7
Xonani davriy shamollatish usuli. Xona- ni davriy shamollatish har kuni 4-5 marta o‘tkaziladi. Shamollatish davomiyligi 10-15 daqiqa bo‘lishi kerak. Xonani shamollatayot- ganda farzandimizni boshqa xonaga olib chiqamiz. Bola yelvizakda qolib ketmasligi zarur, chunki bu turli xil respirator kasallik-
SOG‘LOMLIK MEZONI Ibn Sino darsxonasi Sog‘lom avlod uchun |
7 |
2015 13 larga sabab bo‘ladi. Suv muolajalari. Havo va quyosh vanna- lariga nisbatan suv muolajalari bola organiz- miga yaxshi ta’sir ko‘rsatadi. Suvning issiqlik o‘tkazuvchanligi va issiqlik hajmi havoga nisbatan yuqori bo‘lganligi sababli bu muolaja ancha foydali. Bolani suvda chiniqtirish qon aylanishini va teri orqali nafas olishini yanada yaxshilaydi, organizmni tetiklashtiradi. Ochiq suv havzalarida cho‘milish. Ochiq suv havzalarida cho‘milishda suv havzalari sanitariya-gigiyena talablariga javob beradi- gan bo‘lishi kerak. Iflos, loyqa suvlarda cho‘milish taqiqlanadi. Katta yoshdagi bola- larni sovuqroq suvda cho‘miltirib turish, or- ganizmning barcha a’zolariga tetiklashtiruv- chi ta’sir ko‘rsatadi. Natijada bolaning ruhiya- ti va kayfiyati ko‘tariladi, ishtahasi ochiladi, organizmda moddalar almashinuvi yaxshila- nadi.
da, sohil bo‘yida o‘tkaziladi. Chelak bilan suv sekin boshdan yoki tananing yelka qismidan quyiladi. Suv quyish muolajasidan keyin bo- laning badani quruq sochiqda artiladi, shun- dan so‘ng uni issiq xonaga kiritishimiz kerak. Suv harorati 30-33°C, keyinchalik 20-25°C bo‘lishi lozim. Jismoniy chiniqtirish. Jismoniy chiniqti- rish maktabgacha va maktab yoshidagi bola- larning o‘sib-rivojlanishiga va jismonan baquvvat bo‘lishiga, bolalarda ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan harakatlarni faollash- tirishga sharoit yaratadi. Yalang oyoq yurish. Nam o‘t, qum, may- da toshlar ustida yalang oyoq yurish juda foydalidir. Bolalarda tovonda qon aylanishi yaxshilanadi, yassi tovonlikning oldini oladi. Yalang oyoq yurishda bola oyog‘i jarohatla- nishidan ehtiyot bo‘lish zarur. Sayr 20-25 daqiqa tavsiya etiladi. Sayr davomida onalar bolalarini nazorat qilib turishlari lozim. Xulosa qilib aytish kerakki, nafaqat bolalar ta’lim muassasalarida, balki oilada ham sog‘- lom turmush tarzini shakllantirish zarurdir. Bunga birinchi navbatda ota-ona, keyin oila- ning boshqa a’zolari o‘zida mas’uliyat sezishi kerak. Ertalabki gimnastika, kun tartibiga rio- ya qilish, ratsional ovqatlanish, rejali dam olish bolalarning yanada sog‘lom va barkamol o‘sishiga yordam beradi. O‘g‘iloy FAYzIYEVA, Barno KARIMOVA, Toshkent tibbiyot akademiyasi o‘qituvchilari.
Sog‘lom avlod uchun |
7 |
2015 14 Yurtimizda internet foydalanuvchilari soni tobora oshmoqda. 2015-yil 14-aprel holatiga ko‘ra, O‘zbekistonda ular 10 mln 200 kishiga yetgan. 2014-yil yanvar oyida esa bu ko‘rsat- gich – 7 mln 100 kishi bo‘lgan. 2015-yil 14-aprel holatiga ko‘ra uz.dome- nidagi saytlar soni – 20 ming 834 tani tashkil etmoqda. OAV sifatida ro‘yxatga olingan veb-saytlar soni esa O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi ma’lumotiga ko‘ra – 304 taga yetdi. www.uz milliy qidiruv tizimida ro‘yxatdan o‘tgan saytlarning umumiy soni 2015-yil aprel oyiga ko‘ra – 9 ming 380 ta, shulardan 149 tasi OAV saytlaridir. Ularga kirayotgan audi- toriya soni 1 kunda – 300 mingga yaqin. Bu raqam, albatta, nisbiy ko‘rsatgich. Internet auditoriyasi – 10 mln.dan ortiq, elektron OAV auditoriyasi esa 300 mingga yaqin. Savol tug‘iladi, nega elektron OAV au- ditoriyasi internet foydalanuvchilariga nisba- tan buncha kam? Axir, axborot ehtiyoji kun- dan-kun ortmoqda-ku... Bizning nazdimizda, saytga kerakli, maq- sadli trafikni chaqirish sust darajada. Chunki saytga kelayotgan har qanday trafik ham foy- dali emas. Ma’lumki, kerakli trafikni chaqirish uchun auditoriya bir qator mezonlar asosida (yoshi, hududi, jinsi va qiziqishlari bo‘yicha) saralab olinadi, ya’ni targeting qilinadi. Ko‘p holatlarda shunday xatoga yo‘l qo‘yiladiki, OAV saytlari targeting qilayotganida hududni, yoshni cheklamay, auditoriyasini 7 yoshdan 70 yoshgacha deb belgilaydi. Ammo targeting bizga kerakli, maqsadli auditoriyani to‘plash- ga yordam beradi. Sayt targ‘ibotini, unga foydalanuvchilarni jalb qilishni reklamasiz tasavvur etib bo‘lmay- di. Kerakli reklama instrumentlaridan oqilona foydalana olish katta samara beradi. Quyida OAV saytlarida ommani jalb qilishning usulla- rini taqdim etamiz.
SEO – saytga trafik olib kelishning eng universal, keng tarqalgan usuli bo‘lib, hamma saytlarga mos keladi. Qidiruv tizimlarining birinchi 10 taligiga kirgan saytlarga tashrif buyuruvchilar soni ko‘proq bo‘ladi. “Google” hamda “ Яндекс” qidiruv tizimla- rida “O‘zbekiston yangiliklari” so‘zi orqali “TOP-10”likka kirgan saytlarni kuzatganimiz- da, har ikkala qidiruv tizimi “TOP-10” ligida 1-o‘rinda uz24.uz, 2-o‘rinda anons.uz va 6-o‘rinda kun.uz saytlarini ko‘rishimiz mum- kin.
Ular bunday natijaga qanday erishgan- lar? Tahlillar ko‘rsatadiki: – kontentning unikalligi, originalligi, yago- naligi hamda uni rivojlantirib, ko‘paytirib bo- rish orqali; – resurslarni optimizatsiya qilish, moslash- tirish va yaxshilash orqali. Bunda saytning qidiruv tizimlarida chiqishiga nima xalal ber- yapti, saytning kodi, texnik jihati, kontenti, vizual jihatidan mavjud xatoliklar tekshiriladi; – sayt xaritasini tuzish orqali. Chunki qidi- ruv tizimlari saytda nechta bo‘lim, nechta sa- hifa borligini qidirib, yuklab oladi; – sayt havolalari sonini boshqa saytlarda ko‘paytirish orqali. Chunki qidiruv tizimlari saytning boshqa saytlardagi havolalar sonini sanab chiqadi; – OAV brendi nomi hamda saytda beriladi- gan mavzularni kalit so‘z qilib berish, o‘zining “TOP-100” talikda chiqayotgan kalit so‘zlari- dan foydalanish orqali; – mavzuli bo‘limlarni ko‘paytirish orqali; – resursni Яндекс, DMOz (mozella.com saytining katalog xizmati), O‘zbekistonda www.uz saytlar katalogiga ro‘yxatdan o‘tka- zib qo‘yish orqali mazkur natijalarni qo‘lga kiritgan. Ularning tajribasini boshqa saytlar ham amalda qo‘llashi mumkin.
Яндекс, Google, Mail.ru hamda ularning hamkor saytlarida shunday qisqa matnli xabar reklamalarga duch kelamiz. Bunda ham targe- ting asosida auditoriya yoshi, hududi-yu qi- ziqishlari tanlanadi. Mazkur reklamaning ahamiyati shundaki, pul to‘langach, natijasi ELEKTRON OAV: MANZILINGIZNI BILASIZMI? Taraqqiyot bekati Sog‘lom avlod uchun |
7 |
2015 15 darhol ko‘rina boshlaydi. Bunda saytning ro‘y- xatdan o‘tgan muddati texnik holatining aha- miyati yo‘q. Biroq ularda o‘zbek tilida reklama chiqarilmaydi. Rus tilida bo‘lsa-da, bu xizmat turidan saytlarimiz ham foydalanadi. Shunga qaramay kontekst reklamaning ham o‘ziga xos kamchiliklari bor: – no money – no traffic, ya’ni – moliya- lashtirish to‘xtatilishi bilanoq foydalanuvchi- lar oqimi ham tezda to‘xtaydi; – pay per click, kontekst reklamada matnli xabardagi linklarni bosib kirishlar soniga qa- rab pul to‘lanadi. Masalan, bir foydalanuvchi 3-4 marta kirishi mumkin; – expensive, kontekst reklama uzoq mud- datga mo‘ljallanmagan, sababi narxi boshqa turdagi reklamalarga nisbatan juda qimmat. U eksklyuziv materiallar, aksiya yoki tanlovlar o‘tkazishda qo‘l keladi. 3-usul. Multimediali reklama. Bu saytlarda yoki qidiruv tizimlarida qo‘yi- ladigan grafikli, matnli grafikli, bannerli yoki flesh rolikli reklamalar bo‘lib, eng ko‘p tarqal- gan reklama turi hisoblanadi va har qanday sayt mazkur xizmat turini taklif eta oladi. Multimedia oddiy matndan ko‘ra qiziqarliroq. uz.domeni hududida ham bunday reklamalar- ni ko‘p kuzatish mumkin. Saytlarda reklama joyi ajratilib, maydon o‘lchamlari beriladi. Reklama beruvchi shu o‘lchamlarga mos ban- ner chizib beradi. Multimediali reklamaning kamchiliklari ni- mada?
Reklama kampaniyasini o‘tkazish kattagi- na budjetni talab qiladi. Multimediali reklama offlayn reklamaga yaqin. Ko‘cha-ko‘yda shu tipdagi reklamalarni ko‘rgan foydalanuvchi internetda ham ko‘ra- vergach, kirmaslik ehtimoli ortadi. Auditoriya bunday reklamalardan to‘yingan. Shuning uchun jalb qila oladigan, maqsadli, trendga mos reklama bannerlarini qo‘llagan ma’- qul.
Nega ijtimoiy tarmoqlarda marketing olib borish texnikasi juda keng qo‘llanilmoqda? Chunki internet foydalanuvchi- lari, asosan, ijtimoiy tarmoqda faol hisoblanadi. Ular yuzta saytni ochib qo‘ygan- dan ko‘ra, o‘sha yuzta saytning feysbukdagi sahifalariga a’zo bo‘lib, bitta ijtimoiy tar- moqda, bitta oynada kuzatib borishni afzal ko‘radi. Bu juda qulay. Shuningdek, ijtimoiy tarmoqlardagi sayt sahifasi orqali foydalanuvchilarning sodiqligi- ni oshirib borish mumkin. Sayt nomi, reputat- siyasi va imidjini shakllantirsa bo‘ladi. Bundan tashqari, tovar va xizmatlarga nisbatan yangi talablarni shakllantirish mum- kin. Sayt sahifasida bildirilayotgan fikrlar, so‘rovlar orqali, “like”lar soniga qarab ham auditoriyaning istaklarini, qanday tipdagi xa- barlar yoqishini nazorat qilib borish imkoni- yati mavjud. Mazkur reklamaning birdan-bir kamchiligi shundaki, ijtimoiy tarmoqlardagi reklama mahsulotni to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotish usuli emas. Bu faqatgina doimiy auditoriyani ken- gaytirishga, ularni sayt sahifasida ushlab tu- rishga qaratilgan. Bu – auditoriya bilan ishlash usuli. Yuqoridagi suratga qarang: – ijtimoiy tarmoqda sahifa ochildi, deylik – 1,000 ta a’zo bo‘ldi (egallandi); – xabar yoki maqola chiqarildi – 300 ta like qo‘yildi (jalb qilindi); – 300 tadan 100 tasi havola orqali saytga kirdi (auditoriya); – 100 tadan 50 tasi doim saytga kirib turadi (faol).
Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, internet foydalanuvchilarini jalb qilishning usullari OAV saytlarini yanada rivojlantiradi. Ishonch li ax- borot esa saytning OAVda o‘z o‘rniga ega bo‘- lib borishiga zamin yaratadi. Gulruxsor XUDAYBERDIYEVA. Taraqqiyot bekati Sog‘lom avlod uchun |
7 |
2015 16 “Millionlar o‘yini”ga aylangan futbol chin- dan ham 90 daqiqalik tomosha emas. zero, mag‘lubiyat alami, g‘alaba nashidasi o‘sha 90 daqiqadan keyin boshlanadi. G‘alaba yoki mag‘lubiyatgacha bosib o‘tilgan yo‘l ham o‘sha 90 daqiqagacha. Ha chindan, bugungi suhbatdoshimiz aytmoqchi, futbolning old va ort jihatlari bor. E’tiborlisi, bu jihatlar futbol- ning o‘zidan-da muhim. Chunki maydondagi futbol mazmunini ayni shular belgilaydi. Maydon tashqarisidagi bu atmosfera bilan futbol jurnalistlari shug‘ullanadi, odatda. Ularning yetkazadigan xabari muxlislarga futbolning o‘zidek qiziq. Mushtariylarimiz- ning mana shu qiziqishini inobatga olib bugun suhbatga futbol jurnalisti, championat.asia loyihasi rahbari Nodirxo‘ja Yuldashevni chor- ladik. Muxlislik mohiyati, futbol jurnalistikasi va futbol rivoji haqidagi fikrlar suhbatimiz uchun mavzu bo‘ldi.
– Keling, boshidan – uzoq o‘tmishdan boshlaymiz gapni. Avvaliga futbol sportning oddiy turi sifatida rivojlana boshladi. 1930-yil- lardan keyin esa siyosiy tusga kirgan paytlari ham bo‘ldi. Masalan, urush arafasida aksar jamoalar yutqazib bermasalar, qatl etilishlari haqida ogohlantirish olganlar. Yoki “Barselo- na” va “Real” o‘rtasidagi qarama-qarshilikni misol qilaylik. Bugungi avlod ikki jamoa safi- da kuchli futbol chilar yig‘ilganligi uchun ular o‘zaro raqobat qiladilar deb o‘ylaydi. Aslida unday emas, o‘sha yillarning diktatori Fran- sisko Franko madridliklar muxlisi bo‘lganligi uchun “Barselona”ning muvaffaqiyatini ko‘ra olmay, ularga juda qattiq bosim uyushtiradi. “Real”ning tarixiy afsonasi Alfredo De Stefano aslida o‘sha paytda “Barselona” bilan shart- noma imzolagan bo‘lsa-da, uni diktator qo‘r- qitib Madridga olib keladi va “Real” ketma-ket besh marotaba chempionlar kubogida g‘alaba qozonadi. Xullas, kataloniyaliklar uchun mad- ridliklar bilan bellashishga asos bor. Meni hayron qoldiradigani o‘zimiznikilar ularni deb bir-biri bilan sen-u menga borishi; futbol bu shunchaki o‘yin, undan ortig‘i emas. Unga ortiqcha mehr qo‘yib, asab tolalarini barvaqt ishdan chiqarish yaxshi emas. Futbolning ommabop bo‘lishida pulning roli katta bo‘ldi.
– Butun dunyoda jurnalistikaning futbolga ta’siri kattaligini ko‘ramiz. Ammo bizda ho- zircha OAV va futbol bir-biriga ta'sir qilma- yapti. Chunki futbol jurnalistikasining o‘zi hali yetarlicha rivojlanib ulgurmagan. Bunga ko‘proq jurnalistlarning o‘zi ham sababchi. O‘yin va o‘yinoldi mashg‘ulotlariga kelmas- dan yoziladigan tahlillarni mutaxassislar ham jiddiy qabul qilmaydilar. Jurnalist ixtisosla- shuvi degan gap bor. Futbolni sharhlaydigan, tom ma’noda futbol sharhlov chisi tayyorlay- digan kurslar bo‘lsa ayni muddao bo‘ladi.
– Biron bir soha yo‘qki, o‘z ustingizda ishlamasdan turib, mohir bo‘lib qolsangiz. FUTB L–
90 DAQIQALIK O‘YIN EMAS Citius, Altius, Fortius Sog‘lom avlod uchun |
7 |
2015 17 Sun'iy ravishda mashhurlikni qo‘lga kiritgan kishi baribir 2-3 yilda safdan chiqadi. Futbol jurnalistikasining qiyinligi shundaki, biroz ta- naffus qilishning yoki dam olishning imkoni deyarli bo‘lmaydi. Jamoalar ta'tilga chiqadi, lekin jurnalistlar emas. Ta'til paytida ham muxlis uchun qiziqarli ma'lumotlarni yetka- zishingiz kerak yoki bo‘lmasa klublarning keyingi rejalari haqida axborot berib turish lozim. Davralar oralig‘ida Toshkentning de- yarli har bir maydonida biron bir o‘yin bo‘ladi. Boshqa viloyatlarni ham esdan chiqarmaysiz. Ularga borasiz, axborot yig‘asiz va tezkorlik bilan uni xalqqa ulashasiz. Tabiiyki, o‘yinlar- ni voqea joyidan jonli ko‘rish orqali tahlil qi- lishga o‘rganasiz, muxlislar fikri bilan tani- shasiz. Futbol 90 daqiqalik o‘yindan iborat emas, uning oldingi, keyingi jarayonlariga ham e’tibor qaratish lozim. Bu esa katta meh- natni talab qiladi.
– Bizning futbol 100 yillik tarixga ega, faxrlanishimiz mumkin bo‘lgan juda ko‘p futbol
chilarimiz bo‘lgan. O‘sha Krasnitskiy, o‘sha Abduraimov... Ularni jahon tan olgan, bugungi yoshlarimiz ko‘rsatayotgan natijalar- ga bir qarang, bizda futbol bor va u bo‘ladi. Ayniqsa, so‘nggi o‘n yilda futbolga munosabat tubdan o‘zgardi. Lekin muxlislar uchun milliy terma jamoamiz Jahon Chempionatiga yo‘l olishi juda zarur. Barcha shuni kutmoqda. Bu esa yanada jiddiy mehnat talab qiladi.
– Xorijda saytlar ham, gazetalar ham bir- dek rivojlanmoqda. Lekin bizning futbolga oid bosma nashrlarda oldinga siljish yo‘q. Sababi, ular saytlarda chiqayotgan xabar va intervyular bilan sahifalarini to‘ldiryaptilar. 3-4 kun avval saytda o‘qigan ma'lumotini bi- lish uchun ishqiboz yana haq to‘lab gazeta sotib olmaydi. Gazetalarda eksklyuzivlik yo‘qolib boryapti. Aslida ikkisini birdek rivoj- lantirsa bo‘ladi. Masalan, bizning saytimiz, championat.uz deb yuritiladi. Kuniga 80 ga yaqin xabar tay- yorlanadi, shundan 30 tasi o‘zbek futboliga oid bo‘ladi. Bir haftada esa 400-450 ga yaqin xabar saytda berib boriladi. Bu gazetalar u chun tayyor ozuqa. Siz xodimingizga ko‘chi- rilgan ma'lumot uchun haq to‘lamaysiz. 10-14 ga yaqin sahifa internet ma'lumotlari asosida to‘ldiriladi. Muxlislarni esa alday olmaysiz. Saytlarning yaxshi tomoni shundaki, o‘quvchi bo‘lib o‘tgan voqeani 5 daqiqaga qolmay bilib oladi. Bizda bugungi kunda 10 nafarga yaqin xodim faoliyat olib boryapti. O‘zim ko‘p yillar davomida “Paxtakor” klubi matbuot xizmati- da faoliyat olib borganligim uchun, bu bora- dagi tajribadan kelib chiqib sayt xodimlaridan oliy liga klublariga 4 nafar matbuot kotibini tarbiyalab berdik. Hozircha shular, fursatdan foydalanib, jurnal o‘quvchilariga futbol bilan shug‘ulla- nishni maslahat beraman. Bu insonni chiniq- tiradi, yaxshi kayfiyat va ruhiy tetiklik ba- g‘ishlaydi. Charos DO‘STMATOVA suhbatlashdi. Citius, Altius, Fortius Sog‘lom avlod uchun |
7 |
2015 18 Yer yuzida endi hayot boshlanib, inson vujudini ruh mayi bilan mast qilganlarida, uning tufrog‘dan iborat jismini hikmat qo‘li bilan xuddi Eram bog‘iga o‘xshatib tuzdilar. Yo‘q, uni Eram bog‘i ham emas, jannat bog‘iga, bog‘ ham emas, hurlar jilva qilgan joyga o‘xshatib tuzdilar. Har lahzada qushlari yuz afsona kuylashadi, har kim iltimos qilsa, yana kuylashadi. Uning sahni osmon bog‘idek bezatilgan; har bir guli xuddi to‘lin oyning o‘zi. Uning gulgun yuzi yangi ochilgan gullar- dir; uning upasi gulga gulgunlik bag‘ishlaydi. Tik savsan, balki to‘g‘ri sarv va shamshod unga qomat bo‘lgan. Mushk hidli sunbul unga zulf; lola va oq gul unga yuz va engakdir. Yuzidagi terlari quyosh chashmasiga o‘xshay- di; g‘abg‘abi o‘sha suvning ustidagi ko‘pikdir. Ko‘zidan fitnagar nargislar paydo bo‘lgan; labi xuddi kulib turgan g‘unchaning o‘zi. Mo‘yla- bidagi tuklar xurram sabzazor-u, sabzadagi shabnam uning terlaridir. Husn-u jamol unda o‘ylaganingdan ham ko‘p, qancha ko‘p o‘yla- sang, o‘sha o‘ylaganingdan ham ortiq. Lekin dilni tortadigan narsa uning husni emas, elning sabr-toqatini olgan ham bu jamol emas. Ishq bulbuli o‘z dostonini kuylay bosh- laganda tomosha qilish uchun bu boqqa kirdi. Uning nazari gulga tushishi bilan zor bo‘lib, shavq o‘tidan joniga xabar yetdi. Gul shoxiga o‘ltirib, joy tanladi; undagi otashin (qizil) gullar uning joniga o‘t yoqa boshlashdi. Joni- ning ichi ishq o‘tidan o‘rtanib, g‘am shu’lasi- dan ko‘ngliga iztirob tushdi. Ishq uning sabr-u qarorini talon-toroj etdi, gul esa unga fireb bera boshladi. Gul unga jilva qila boshlagach, endi unda sabr qilish imkoni qolmadi. Kuyib- yonib, u shunday qichqiriq soldiki, buning o‘tidan chamanning ichi qizib ketdi. Shunday kuyish va kuydirish yuz bergach, shunda oshiqlik va ma’shuqlik namoyon bo‘l- di. Ishq tug‘yon solib, rivojlanishi bilan oshiq parishon ahvolga tushib qoldi. Husn yana yoqimli jilvalar qilib, zulfning qo‘liga balodan tuzoq topshirdi. Jahon mamlakatining boshi- ga ishq g‘avg‘osi tushib, zamon ahli ishqning taloniga uchradi. Alisher Navoiy (Davomi. Boshi o‘tgan sonlarda) “HAYRATUL – ABROR” HAYRATLARI (To‘qqizinchi maqolat) Ishq o‘ti ta’rifidakim, uning shu’lasi balo sahro- sining lolalaridir, cho‘g‘i baloga duchor bo‘lgan ko‘ngulning qon bo‘laklaridir; mehnat-mashaqqat- ning qaro shomi uning tutuni, bu shomning kuyik yulduzlari uning uchqunlaridir; yor husnining nur- lari haqidakim, uning alangasidan ko‘tarilgan bir yolqin bunday o‘tning chiqishiga sababchi, uning quyosh dek yuzidan tarqalgan bitta nur bunday haroratga asosdir Mutolaa Sog‘lom avlod uchun |
7 |
2015 19 Ishq degani bu qanday o‘tki, u hujum qil- ganda uning tutuni va uchqunlaridan osmon va yulduzlar yaraldi. U tutundan malaklar pashshadek qochdilar. Falak osmonda oddiy bir fonusdek bo‘lib qoldi. U tufayli aql pesho- nasi qoraydi. Ruh ko‘zidan ham u yoshlar oqizdi.
Ishq shunday narsaki, mayxonada ham uning haqida bahs to‘xtamaydi: ka’baning li- bosi ham shu tufayli qoradan. May o‘ti butning yuzini qizartirib, bayroqqa aylantirgach, shu’lasi Qur’onni ham kuydirdi. Qur’onning varaqlarini kuydirayotgan chog‘da o‘t yoqa- man deb rahlni ham sindirdi. Butxona deb masjidni haqorat qildi; imonni kufrga almash- tirdi. Taqvo libosini itning ustiga yopqich qildi; yopqichning har yerdagi yamoqlarini (bezak uchun solingan) gul deb hisobladi. Dinsizlikni o‘rganish uchun kitob ochib, har qanday xu- doga ham sanam deb xitob qildi. Masjidning ichida isyon bodasini sotib, mehrob burchagi- ga (may) kupini o‘rnatdi. Gul shanning ichida guldan o‘t yoqdi, mayxona burchagini sharob bilan yoritdi. Bu gulning qanday gul ekanidan bog‘ning nima xabari bor? Ichidagi mayning qanaqa may ekani bilan ko‘pchilikning qan- chalik ishi bor? Ruh bu gulning tikaniga oyog‘idan ilingan, jon ham shu may isidan mastdir. Uning tufay- li sarosima aql ishi turli ixtiloflar bilan to‘la: ixtilofgina emas, poyma-poy. Poyma-poygina emas, uni ablah-u nodon, deb ayt, nodon ham emas, biyobondagi telba deb hisobla. Qaydaki ishq o‘ti shu’la sochib turgan bo‘lsa, u o‘t ustida aql misoli bir xashakdir. Kuyub, bu o‘tga ko‘ra bo‘lgan ko‘ngulning obod o‘lkasi bunga kirmaydi. (Chunki) qaysi ko‘ngulni ishq makon qilgan bo‘lsa, uni ishq o‘z o‘ti bilan la’l koniga aylantirdi. Ishq bo‘l- masa, ikki jahon ham bo‘lmasin; ikki jahongi- na emas, jon ham bo‘lmasin! Tan ishqsiz bo‘lsa, uning joni ham bo‘lmay- di; kishi husnni nima qiladi – u oniy bir narsa- dir. Ishq o‘ti mamlakat podshohiga uncha na- zarga ilinmas oshiqni boridan orttirib, mazali qilib ko‘rsatadi. Ishq dur bo‘lib, ko‘ngul unga qutichadir; hatto ishq quyosh bo‘lib, ko‘ngul unga burchdir. Quyosh ham emas, u bazmda- gi yonayotgan o‘tdir; shunchaki yonayotgan o‘t emas, kuydirayotgan o‘t. Inson tanasi so‘ngaklarning tuzilishidan tashkil topgan uy bo‘lib, ishq agar o‘t bo‘lmasa, uni kuydirmas edi. Yor husnining ishi oshiqdagi ishqni yuza- ga chiqarish bo‘lib, bu hol odamning sham bilan o‘tinni o‘t oldirganiga o‘xshaydi. Husn qancha dilni o‘ziga qattiq bog‘lasa, ishq o‘ti ham odamlarning ko‘nglida shuncha tez yo- nadi. Gulda lutf-u tarovat qancha ko‘p bo‘lsa, bulbulning hasratida ham g‘ulg‘ula shuncha ko‘p bo‘ladi. Ko‘ngul yarador bo‘lsa, u oh chekadi; o‘tni kovlasang, alanga ham shuncha balandga uradi. Ishq uchun jonni o‘rtash mush- kul emas; o‘tga ham butun jahonni yondirish qiyin emas. Alanga har qanday toshni suv qilib yuborganday, ishq ham zolim aqlni eritib yu- bora oladi. zohidlik dunyosini yondirib yubo- rish uchun bitta uchqun yetarlidir! Tikon va xashak qancha ko‘p bo‘lmasin, yashinga bas kela olmaydi-ku! Ishq agar filga o‘z kuchini ko‘rsatadigan bo‘lsa, fil filning oyog‘i ostida qolgan chumolidek bo‘lib qoladi. Lekin oshiq o‘zini oshiq deb atasa, u oshiq emas; har kim ham ishqda sodiq bo‘la ber- maydi. Kimki kezib yurib husn tanlasa, so‘ng ko‘nglini bu husn egasiga bog‘lasa, unday ko‘ngulni ko‘ngul dema, u bir pora toshdir. Sham ham o‘z o‘ti bilan xarsang toshni qizdira olmaydi-ku! O‘zini kishi ko‘ziga g‘amgin ko‘rsatib, motami bo‘lmasa ham yoqasini yir- tar ekan, bunday odamning tashi hiylakorligi orqasida malakka o‘xshaydi; ichi esa iblis bi- lan birlashgan, zohiri sadoqat bilan bezangan, ichi esa fisq-fasod bilan bulg‘angan! Unday odam yoridan o‘z xohishining usha- lishini talab qiladi; gap-so‘zidan esa adabsizli- gi bilinib turadi. Goh yorining la’l labidan jon tama’ etadi, bitta jon emas, imkoni bor hamma narsani so‘raydi. Goh u yorning gul hidli ba- danini, taninigina emas, tanasining har bir a’zosini vasf qiladi. Jimjimador xatlari hazil kitobiga o‘xshaydi: uning mazmuni fahsh, yolg‘on va firebdan iborat. Ko‘zbo‘yamachi- ning shishasidek usti sof-u lekin zimniga yuz xil makr-u hiyla, yolg‘on joylashgan. Shu ham oshiq hisoblanadigan bo‘lsa, uni o‘ldirish, boshdan-oyoq vujudini kuydirish kerak.
Download 376.17 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling