Barkamol avlod


Download 211.94 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/3
Sana08.11.2017
Hajmi211.94 Kb.
#19698
1   2   3

17

Bundan tashqari  har bir  stanokni  yoki  qo‘li bilan  ishlaydigan  asboblarni 

ishlatayotganda  o‘ziga  tegishli  texnika  xavfsizligini  taominlash  va  rioya  qilishi 

shart

9. Oraliq nazorat ishi

Test savollari

1.  V-VI 

asrlarda 

Yog‘och 

o‘ymakorligi 

namunalari 

Surxondaryo 

vohasidagi qaysi manzilgohda tubidan topilgan.

a)  Yumaloqtepa

b)  Zartepa

c)  Qoratepa



2.  XIV  asrning  ikkinchi  yarmida  O‘rta  Osiyo  xalqlarini  birlashtirish 

Yog‘och o‘ymakorligining rivojiga sabab bo‘lgan asosiy omil.

a)  Hom ashyo manbasining ko‘payishi

b)  Amir Temur markazlashgan davlat qurishi

c)  Viloyat hokimlarinig ta’sirida



3.  Qaysi  asrga  kelib  me’morchilik  va  amaliy  bezak  san’ati  rivojlana 

boshladi.

a)  XVIII

b)  XVI

c)  XVII


4.  Daraxtlar bo‘yiga qarab nechta guruhga bo‘linadi.

a)  3


b)  4

c)  5


5.  Yog‘och xom-ashyosi nechta guruhlarga bo‘linadi.

a)  6


b)  4

c)  5


6.  Pargor (sirkul) yordamida chizib o‘yilgan naqsh turini ustalar deb ham 

yuritadilar.

a)  «o‘ymali pargori»

b)  «o‘ymali pargori» va «o‘yma pargor bilan»

c)  «o‘ymali  sirkul»



7.  Qaysi  Yog‘och  o‘ymakorligi  o‘ymasining  monumentalligi,  yog‘och 

tabiiy rangining saqlab qolishi bilan boshqalardan farqlanadi.

a)  Xiva


b)  Buxoro

c)  Samarqand



18

8.  Qaysi  Yog‘och  o‘ymakorligi  o‘yma  naqshning  jozibadorligi,  jimjima 

naqshlarning  oltin,  kumush  suvi  bilan  bezatilishi,  naqsh  zaminida 

ranglardan foydalanishi bilan ajralib turadi.

a)  Xiva


b)  Buxoro

c)  Samarqand



9.  Qaysi  Yog‘och  o‘ymakorligida  chuqur  zaminli  yassi  o‘ymani 

qo‘llanilib kelingan.

a)  Xiva


b)  Buxoro

c)  Marg‘ilon



10. Nina  bargli  daraxtlardan  olinadigan  Yog‘ochlar  asosan  nimada 

ishlatiladi.

a)  qurilishda, Yog‘och o‘ymakorligida

b)  haykaltaroshlikda

c)  faqat qurilishda



11. Qaysi hudud o‘ymakorligida kalta bo‘rtmali, yassi o‘yma ishlatilgan.

a)  Qo‘qon

b)  Buxoro

c)  Marg‘ilon



12.Naqsh  bilan  qoplangan  yassi  bo‘rtmali,  zaminsiz  chizma  Yog‘och 

o‘ymakorligi keng tarqalgan hudud bu qaysi.

a)  Termiz

b)  Buxoro

c)  Toshkent



13.Yog‘och  o‘ymakorligi  maktablari  taxminan  nechanchi  yillardan  keyin 

paydo bo‘lgan.

1940— 1950

1960— 1965

1945— 1955



14. Toshkent  Yog‘och  o‘ymakorlik  maktabiga  mansub  ustalar  o‘yma 

naqshlarni necha qavvat qilib o‘yadilar.

1, 2, 5


1, 2, 3

2, 3, 4


15. Qaerning  ustalari  relyef  yuzasiga  ozgina  rang  berib,  relyefning  o‘zini 

loklashadi.

a)  Termiz

b)  Buxoro

c)  Toshkent

19


16.Xiva  o‘ymakorligi  ustalari  ko‘pincha  qaysi  daraxt  Yog‘ochlarini 

ko‘proq  ishlatadilar

a)  qayrag‘och, terak va archa

b)  yong‘oq, archa va chinor

c)  qayrag‘och, terak va chinor



17. Qo‘qon  Yog‘och  o‘ymakorligi  maktabini  rivojlantirishda  kimning 

xizmatlari katta

a)  Qodirjon Xaydarov

b)  Ota Polvonov

c)  Sapo Bog‘ibekov



18.Asatilla,  M.  Jumaboy,  Abduxofiz  Jalilov,  Usta  Nasrulla,  Nurali 

Nazrullayev  kaysi  Yog‘och  o‘ymakorligi  maktabi  namoyandalaridan 

hisoblanadi.

a)  Xiva


b)  Buxoro

c)  Samarqand



19.Yog‘och o‘ymakorligida asboblar nechta turga bo‘linadi.

a)  4


b)  3

c)  2


20.  Qaerda  ustalar  o‘yilgan  relyefning  faqat  yuziga  to‘qroq  rang  berib 

keyin loklaydilar.

a)  Qo‘qon va Farg‘ona

b)  Samarqand

c)  Xiva


10. Oddiy hoshiyabop naqsh  namunalarini akslangan  holda

Bargli gul

Yog‘och  o‘ymakorligi  san’tida  har  naqshlar  o‘simliksimonlar  oilasidan 

olingan  naqsh  elementlari.  O‘simliklar  olamida  tabiiy  yaproqlar  ko‘rinishida. 

Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosiblgini ko‘ra bilish.

20


Zanjira guli

Naqshimiz  novdadan  tashkil  topgan  naqshga  ega.  Akslangan  naqshlarning 

bir-biriga mutanosibligini ko‘ra bilish.

Novdasimon  shohbargli  gul  2  barg  bir-biriga jipslashgani  uchun  qo‘shshoh 

bargli ega. Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosibligini ko‘ra bilish.

Shohbargli zanjira guli

Gul  naqshlar  ichida  shohbarglar  va  novdalar  zanjiradan  tashkil  topgan. 

Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosibligini ko‘ra bilish.

Bofta  marg’ula guli

Naqshlar jipslashgan  alohida marg‘ula  shakl  ko‘rinishga  ega bo‘lgan naqsh. 

Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosibligini ko‘ra bilish.

21


Gullardan  tashkil  topgan  marg‘ula  guli  (novdaning  tugallangan  qismi). 

Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosibligini ko‘ra bilish

O‘z  nomi  bilan  qalampir  deyilishi  sababi  guldan-gulga  ulanadigan  gulga 

o‘xshatish  deyiladi.  Akslangan  naqshlarning  bir-biriga  mutanosibligini  ko‘ra 

bilish.

Gullardan  tashkil  topgan  marg‘ula  guli  (novdaning  tugallangan  qismi). 



Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosiblgini ko‘ra bilish.

Chor  pargori  (sirkul)  ikki  uch  xil  diametr  aylanadan  tashkil  topgan  naqsh. 

Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosibligini ko‘ra bilish.

Yurakchali  pargori gul



Yuraksimon  shakl  (sirkul) yordamida ikki uch xil  diametr aylanadan tashkil 

topgan naqsh. Akslangan naqshlarning bir-biriga mutanosibligini ko‘ra bilish.



Boshlang‘ich gullarning kompozitsiya namunalari

ЁгЗКШЗВШЗКШЗКШКШЗВвЗЗВвггКШЗКЗЗКШЗКШЗВЗЗЗКШЗаШЗКгЗЗКШЗВвЗЗ!

шт(кшиша^шш{т'тш(ш^\шашшша^шш(и^шш1шшш(т

Я М 11Ш 1Ш | 1!Ш т1!Ш 111Ш Т М \ 1Щ | */Ш 1!Ш М 1Ш Г 111Ш 1М Ш

К®МВШМе®ЯаЕЯЯЙ»ВЯаЗМВ»аВ£ЕЯЯЙ5аиеФШ32еиеШЯВаВИ^

24

Yog‘och 

o‘ymakorligi 

san’atida 

o‘quvchilar 

har 

bir 


shakllariga 

kompozitsion naqsh tuza bilishi shart

Asosiy geometrik shakllariga tuzilgan naqsh namunalar.

A) geometrik shakllarni choraklarga bo‘lish.

B) bo‘lingan choraklarni har bir qismi naqshlarini tuzilishi.

S)  tuzilgan  naqsh  chorak  qismlari  to‘plangan  elementi  jamlangan  holatini 

ko‘ra bilish.

Geometrik shaklli kompozitsiyalar yaratish


11. Yog‘och o‘ymakorlik maktablari haqida tushuncha berish

Yog‘och o‘ymakorligining o‘ziga xos turli uslub va usullari bor.

Masalan,  Xiva yog‘och  o‘ymakorligi  o‘ymasining monumentalligi,  yog‘och 

tabiiy rangining saqlab qolishi bilan boshqalardan farqlanadi.

Buxoro yog‘och o‘ymakorligi esa o‘yma naqshning jozibadorligi,

jimjima  naqshlarning  oltin,  kumush  suvi  bilan  bezatilishi,  naqsh  zaminida 

ranglardan  foydalanishi  bilan  ajralib  turadi.  Marg‘ilon  yog‘och  o‘ymakorligida 

chuqur zaminli yassi o‘ymani qo‘llab kelganlar.

Qo‘qon o‘ymakorligida esa kalta bo‘rtmali, yassi o‘yma ishlatganlar.

Toshkentda  esa  naqsh  bilan  qoplangan  yassi  bo‘rtmali,  zaminsiz  chizma 

Yog‘och  o‘ymakorligi  keng  tarqalgan.  Yog‘och  o‘ymakorligi  maktablari 

taxminan  1940— 1950-yillardan  keyin  paydo  bo‘lgan.  Respublikamizda  Qo‘qon, 

Xiva,  Samarqand,  Toshkent  maktablari  mavjud.  Toshkent  Yog‘och  o‘ymakorlik 

maktabi.  Bu  maktabga  mansub  ustalar  o‘yma  naqshlarni  1—2  qavat  qilib 

o‘yadilar,  keyingi  vaqtlarda  esa  3  qavatli  o‘ymalar  bajarishga  o‘tmoqdalar. 

Kompozitsiya  jihatidan  o‘rtacha  chuqurlikda  o‘yib,  o‘simliksimon,  geometrik, 

gulli  girih,  hattoki  ramziy  naqshlar  bajaradilar.  Pardozning  gamma  turlarini 

qo‘llaydilar.  Ular  ko‘pincha  yong‘oq,  chinor,  buk  Yog‘ochlarini  ishlatadilar. 

Toshkent  ustalari  relef yuzasiga  ozgina  rang  berib,  reylfning  o‘zini  laklashadi. 

Toshkent  Yog‘och  o‘ymakorligi  maktabi  namoyandalaridan  biri  Sulaymon 

Xo‘jaev.  U  faqat  pargori  naqshni  ishlagan.  Uning  shogirdi  Maqsud  Qosimov 

birinchi  bo‘lib  pargoriy  naqshni  tekis  yuzasi  islimiy  naqsh  o‘ymaga  kiritgan. 

Maqsud  Qosimovning  shogirdlaridan  biri  O.  Fayzullaev  maktabning  rivojiga 

katta  hissa  qo‘shib  juda  ko‘p  shogirdlar  etishtirmoqda.  Pargori  bu  Yog‘och 

o‘ymakorligining  bir  turi  bo‘lib,  o‘ymaning  chuqurligi  .1— 1,5  mm  dan 

oshmaydi.  Bu  naqshlarni  «o‘ymakor  pargori»  yoki  «o‘yma  pargor»  bilan,  ya’ni 

sirkul bilan chizilgan naqshni o‘yib ishlash 

deyiladi.



Xiva y o g ‘och o ‘ymakorligi maktabi.

Xiva Yog‘och o‘ymakorligi maktabi boshqa maktablarga qaraganda 

o‘yma  naqshlarning  maydaligi,  yuzaligi,  zaminining  kamligi,  naqshlarning 

zichligi 

hamda 

badiiy 


tuzilishi 

jihatidan 

o‘ynoqligi 

(harakatchanligi, 

dinamikaviyligi),  ya’ni  novdalarni  spiralsimon  ishlanib  ajoyib  shakllar  hosil 

qilishi  bilan  farq  qiladi.  Xiva  o‘ymakorligi  ustalari  ko‘pincha  qayrag‘och,  terak 

va chinor  Yog‘ochlarini  ko‘proq ishlatadilar.  Ular Yog‘och  rangining tabiiyligini 

saqlagan holda uning yuzasiga va zaminiga paxta,  zig‘ir (Xorazmcha — oq yog‘) 

yog‘i  beriladi.  Xiva  Yog‘och  o‘ymakorligi  maktabi  o‘zining  monumentalligi 

bilan  mashhurdir.  Xiva  naqshining  go‘zalligi,  naqshlarni  turli  chuqurlikda 

o‘yilishi  orqali katta aniqlikka va uyg‘unlikka erishishdadir. Ustalar Yog‘ochning 

tabiiy ko‘rinishini  saqlashga harakat qilib yangi  o‘yma yuzasini  silliqlash, bo‘yoq 

surtish  ishlarini  qo‘llamaganlar.  Ota  Polvonov,  Sapo  Bog‘ibekov  va  boshqalar 

Xiva  maktabi  ustalaridandir.  Samarqand  Yog‘och  o‘ymakorligi  maktabi  boshqa 

maktablarga  qaraganda  o‘ymalarining juda  mayda  o‘yilishi,  kompozitsiyasining

26


murakkabligi,  ya’ni  geometrik,  o‘simliksimon  va  gulli  girih  kompozitsiyalari 

gamma  zamin  va  releflarni  loklashdan  boshlanadi.  Asosan  chinor,  dub,  buk  va 

terak  yog‘ochlari  ishlatiladi.  Samarqand  yog‘och  o‘ymakorligi  maktabi 

namoyandalaridan  Asatilla,  M.  Jumaboy,  Abduxofiz  Jalilov,  Usta  Nasrulla, 

Nurali Nazrullaev va boshqalardir.

Q o‘qon va Farg‘ona y o g ‘och o ‘ymakorligi maktabi.

Qo‘qon  ustalari  quticha,  kursi,  rom  va  boshqalarda  kalta  bo‘rtmali  yassi 

o‘ymani, ya’ni pargori uslubda ishlatib kelib,  arxitekturada eshik, ustunlarga yirik 

chuqur  naqshlar  o‘yib  o‘zgacha  maktab  yaratdilar.  Bu  maktablar  o‘ymalarining 

monumentalligi,  yirikligi,  chuqurligi,  ko‘pqavatliligi  bilan  farq  qiladi.  Qo‘qon 

yog‘och  o‘ymakorligi  maktabini  rivojlantirishda  Qodirjon  Xaydarov  va  uning 

shogirdlari  katta  hissa  qo‘shdilar.  Ular  terak,  yong‘oq  va  buk  Yog‘och 

materiallaridan  ko‘pincha  foydalanadilar.  Ustalar  o‘yilgan  relef  faqat  yuziga 

to‘qroq rang berib keyin laklaydilar .

M arg‘ilon  Yog‘och o ‘ymakorlik maktabi.

Marg‘ilon  Yog‘och  o‘ymakorlik  maktabi  o‘ziga  xos  milliy  ko‘rinishga  ega 

bo‘lib,  o‘ymani  chuqur  zaminli  yassi  qo‘llaydilar.  Keyingi  vaqtda  marg‘ilonlik 

ustalar binolarni Yog‘och o‘ymakorligi bilan bezashda katta ishlar qildilar.



12. 

Yog‘och  o‘ymakorlikning  oddiy  naqshlardan  foydalanilgan  holda 

murakkab naqsh namunalarni tuzish, o‘yish laklash va pardozlash

Kompozitsiya  chizishdan  oldin  bir  narsaga  aniqlik  kiritib  olish  maqsadga 

muvofiq,  ya’ni  buyumning  qanday  materialdan  tayyorlanganligini  e’tiborga  olish 

lozim.  Yumshoq  materialdan  olingan  bo‘lsa  yirikroq,  qattiq  materialdan  olingan 

bo‘lsa, maydaroq, murakkabroq naqsh turlaridan foydalanish mumkin.  O‘zbek xalq 

ustalari  qadimdan  qo‘llab  kelayotgan  jamiki  naqshlar  borki,  ular  tabiatni  va 

voqealikning  shartli  tasviri  bo‘lishiga  qaramasdan  o‘ziga  xos  qonun-qoidalarga 

ega.  Bu  qonun-qoidalar  tabiatning  aynan  o‘zidan  ramziy  tarzda  olingan.  Odatda 

o‘simliklar  bir  tomonga  qarab  o‘sadi.  Bu  tabiat  qonunidir.  Masalan:  majnuntol 

misolida  ko‘radigan  bo‘lsak,  majnuntol  xuddi  pastga  qarab  teskari  o‘sayotgandek 

tuyulsada,  lekin  haqiqatdan  esa  u  ildizdan  tana,  tanadan  novda,  novdadan  barg 

bo‘lib,  bir  tomonlama  yonalishga  qarab  o‘sadi.  Tabiatning  bu  qonuni  naqshda 

ham o‘z aksini topgan.

To ‘rtburchak naqsh kompozitsiyalari.

Naqqosh  usta  chizadigan  naqsh  kompozitsiyalari  shunchaki  qog‘oz  betini 

to‘ldirish  yoki  o‘yma  yuzini  o‘yish  uchun  emas,  balki  ongli  ravishda  tabiat  va 

badiiylik  qonun-qoidalariga  amal  qilgan  holda  naqsh  kompozitsiyasini  chizish 

tushuniladi.  Shu  nuqtai  nazardan  olib  qaraganda  o‘ymakor  ustaning  ijodiy 

jarayonidagi  eng  qiyin va  eng mas’uliyatli  bosqich naqsh kompozitsiyasini  (tabiat 

qonunlariga  zid  ravishda)  nusxasini  chizishdan  iboratdir.  Agarda  naqsh 

kompozitsiyasi  nusxasi  tabiat  qonunlariga zid ravishda tuziladigan bo‘lsa,  u holda 

o‘yishda  ham,  pardoz  berishda  ham  har  qancha  yutuqqa  erishilsada  ish 

ko‘ngildagidek  go‘zal  va  jozibador  chiqmaydi.  To‘satdan  qaraganimizda  o‘yma 

naqsh juda  chiroyli,  go‘zal  va jozibador  ko‘rinsada,  lekin  bir  ozdan  so‘ng  naqsh

27


kompozitsiyasi  tuzishda  qo‘yilgan  xato  va  kamchiliklar,  nuqsonlar  yaqqol  sezilib 

qoladi. Kompozitsiya nima o‘zi?

-  Kompozitsiya -lotincha  so‘zdan  olingan  bo‘lib,  bir  -  biriga ma’lum tartibda 

joylashtirish,  solishtirish  ma’nosini  anglatadi.  Kompozitsiya  ishlashda  ritm, 

simmetriya,  assimmetriya,  komponovka,  davriy  takrorlanish,  markaz  topish, 

bezakning  dinamikligi,  tabiiyligi,  chiroyliligi  va  pardozlarning  bir-biriga 

uyg‘unligi kabi komponentlarini o‘z ichiga oladi.

Komponovka, 



ya’ni  joylashtirish, 

chizish  kerak  bo‘lgan 

naqsh 

kompozitsiyasini yoki biror yuzaga to‘g‘ri joylashtirish demakdir.



-  Simmetriya-grekcha  so‘zdan  olingan  bo‘lib  o‘lchovning  bir-biriga 

munosibligi tushuniladi.

-  Assimetriya-kompozitsiyada  simmetrik  qonun-qoidalar  muvozanatining 

buzilishidir.

-  Ritm-naqsh  kompozitsiyasining  ma’lum  bir  qismi  ma’lum  bir  masofada 

doimiy  ravishda  bir  tekisda  takrorlanib  kelishi  bo‘lib,  naqshdagi  harakatning 

uzluksiz va go‘zal ko‘rinishini ta’minlaydi.

-  Stilizatsiya-tabiatdagi  o‘simlik,  hayvon  va  boshqalarning  tasviri,  rasmi, 

shakli tuzilishini badiiy usulda umumlashtirishdir.

Naqsh kompozitsiyasi  chizishda quyidagilarga  e’tibor  qaratish va  amal  qilish 

kerak bo‘ladi:

Birinchidan,  tanob  yoki  novda  tagida  gul,  g‘uncha  yoki  bargni  qoldirib 

tasvirlash mumkin emas.

Ikkinchidan, tanob bilan novdani farqlab tasvirlash.

Uchinchidan,  taqsimda  ortiqcha  naqsh  elementlarini  chizishga  yo‘l 

qo‘ymaslik.

To‘rtinchidan,  tanobdan  hech  qachon  gul,  novda,  g‘uncha  va  boshqalarni 

o‘sib chiqqan holda tasvirlamaslik.

Beshinchidan, naqsh elementlari nisbatini  saqlay bilish.

Oltinchidan,  tuzilgan  naqsh  kompozitsiyasining  Yog‘och  o‘ymakorligiga 

moslab tuzilishi.

Ettinchidan, naqsh zichligiga e’tibor berish.

Sakkizinchidan,  naqsh  orasidagi  zamin  bo‘shliqlar  nisbatini  saqlash  va 

boshqalarni e’tibordan chetda qoldirmaslik joiz bo‘ladi.

Tuzilgan naqsh kompozitsiyasini kalka (xitoy qog‘ozi yoki  shaffof qog‘oz) ga 

ko‘chirib axta (ulgi) tayyorlanadi.

Axta  tayyor  rasmni  shaffof qog‘ozga  chizib,  chiziq  ulkanlarini  igna  sanchib, 

buyum  yuziga  tushirish  uchun  tayyorlanadigan  andozadir.  Ilk  davrda  o‘yma 

yuzasiga mo‘ljallab to‘g‘ridan-to‘g‘ri chizib, o‘yib ketganlar.

Keyinchalik esa taxta orqali tasvirini tushirish qulayligini  sezishgan va undan 

foydalanib  kelganlar.  Taxta  tayyorlash  uchun  buyumning  o‘yma  bajariladigan 

yuzasiga mo‘ljallab  yupqa  shaffof qog‘oz  olinadi.  Naqsh  kompozitsiyasiga  qarab, 

moslab  simmetriya  o‘qi  bo‘ylab  shaffof  qog‘ozni  ikkita,  to‘rtta  va  buklanadi. 

Bukilgan  shaffof  qog‘ozning  yumshoq  yostiq  ustiga  qo‘yib  naqsh  chiziqlari 

ustidan  igna  bilan  teshib  chiqiladi.  Naqshning  yirik  yoki  maydaligiga  qarab  igna 

tanlanadi  va  igna  teshigi  oralig‘i  naqshning  yirik  yoki  maydaligiga  qarab  teshib



28

chiqiladi.  Teshilgan  nusxa  tayyor  bo‘lgandan  so‘ng,  shaffof  qog‘oz  yozib 

yuboriladi  va  bir  butun  kompozitsiyani  ko‘rish  mumkin  bo‘ladi.  Yog‘och 

o‘ymakorligida asboblar ikki turga bo‘linadi.  YA’ni naqshni  o‘yish uchun «O‘yma 

qalamlar» va ikkinchi «naqsh qalamlar» dir.

Iskanalarni  shakli  va  bajaradigan  ishiga  qarab  ularning  bir  qancha  turlari 

mavjud  bo‘ladi.  Masalan:  a)  to‘g‘ri  iskana,  b)  novda  iskana,  v)  nov  iskana,  g) 

zamin  iskana,  d)  baliq  sirtli  iskana,  e)  morpech  iskana,  j)  chekma  iskana,  z) 

kurakcha iskana va hakazo.  O‘ymakorlikda  ishlatiladigan uskunalar maxsus  asbob 

tayyorlaydigan chilangar ustalar tomonidan tayyorlanadi.  Usta bir buyumni yasash 

va unga pardoz berishdan avval uning xomaki umumiy nusxasini bajaradi. Xomaki 

nusxa ma’qul  bo‘lgach,  Yog‘och tanlashga o‘tiladi.  Yog‘och o‘ymaga chiroyliligi, 

tuzilishi va rangi bilan mos bo‘lishi kerak.

Uning  suvda  saqlanganligiga  va  yaxshilab  quritilganligiga  ham  ahamiyat 

beriladi.  Chunki  bu  bosqichlar  to‘liq  bajarilmasa  o‘yma  yorilib  ketishi  mumkin. 

Yog‘och tanlab bo‘lingandan  so‘ng duradgorlik ishlari boshlab yuboriladi.  Dastlab 

buyum  detallari  yasaladi.  Masalan,  ikki  tabaqali  o‘zbek  milliy  eshigini  badiiy 

bezash  uchun  avval  eshikni  bozisi,  dilasi  va  reykasi  tayyorlanadi.  Duradgorlik 

ishlari  bajarilgach,  naqsh  tushuriladigan joy  xatlash,  lineyka  yordamida  qalamda 

belgilab  chiqiladi.  Naqsh  nusxasining  taxtasi  tayyorlanib  eshikka  xoka  yordamida 

tushuriladi.  Tekis yuzaga naqsh tushurilgach,  ustidan  qalam bilan chizib  chiqiladi. 

SHu  qalam  chizg‘ichning  ustidan  esmush  (tig‘i  o‘tkir  burchakli  asbob  bo‘lib, 

pardoz ishlarida ishlatiladi) bir xil qilib ochib chiqiladi.  Yog‘och gullarini o‘yishda 

turli-tuman ko‘rinishda kesadigan, tig‘i po‘latdan bo‘lgan iskanalar ishlatiladi.

Bu  o‘yuvchi  asboblarning  turlari  o‘yiladigan  naqshning  shakl  va  tuzilishiga 

qarab belgilanadi. Lekin ba’zi ustalarimiz juda kam asbob ishlatadilar.  Azaldan har 

bir  gulning  o‘z  asbobi  bo‘lgan.  Asboblar  qancha  ko‘p  bo‘lsa,  shuncha  ish 

muvaffaqiyatli  chiqadi.  Esmush  bilan  kesib  chiqilgan  naqsh  chiziqlari  to‘g‘ri  va 

egri  iskanalar yordamida kesib  chiqiladi.  So‘ngra to‘g‘ri  iskanada asta-sekin naqsh 

zamini  olib  chiqiladi.  Naqsh  zamini  o‘yib  bo‘lingandan  so‘ng  zamin  tekshirib 

chiqiladi.  Chunki  o‘yma  chuqurlik  har  xil  1  mm  dan  20  mm  gacha  bo‘lishi 

mumkin. Nova iskana yordamida naqsh relyeflariga pardoz beriladi.  Esmushda esa 

novdalarga ariqchalar ochiladi.

Relef pardoz berilgandan  so‘ng  o‘yma zamin  chekma qalam bilan chekmalab 

chiqiladi.  Shundan  so‘ng  eshik  yaxshilab jilvir  qog‘ozda jilvirlanadi.  Jilvirlangan 

yuza  yaxshilab  pardozlanib  rangsiz  lok  bilan  asta  loklanadi.  Eshikka  rangsiz  lok 

berilganda  Yog‘ochining  tabiiy  rangi  saqlab  qolinadi,  ya’ni  tomoshabinga 

Yog‘ochining nafis hamda go‘zalligi yaqqol ko‘rinadi. Lok qurigandan so‘ng eshik 

asta-sekin  yiqiladi.  Bozi  va  dilani  bir-biriga  joylashtirib  reyka  bilan  yiqiladi. 

Tayyor bo‘lgan eshik kesakiga joylanib oshiq-moshiqlari o‘rnatiladi

13. YAkuniy nazorat ishi

Amaliy: Pano (lagan) yasash quti yasash



Foydalanilgan adabiyotlar:

1.  Maktabdan  tashqari  ta’limga  qo‘yiladigan  Davlat  talablari.  O‘zbekiston 

Respublikasi Xalq ta’limi vazirining 2015 yil 31  martdagi 7-mh-sonli buyrug‘i.

2.  S.Bulatov  “O‘zbek  xalq  amaliy  bezagi  san’ati”  334-341  betlar  Toshkent 

“Mehnat” nashriyoti  1991.

3.  Mehnat  ta’limi  bo‘yicha  ishlov  dasturi.  K.Davlatov.  S.Usmonov. 

Toshkent  1998.

4. Bolalar insklopediyasi

5. Uy- ro‘zg‘or buyumlarini yasash va ta’mirlash.  Toshkent 2000.

6.  O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi  1-2 jildlar.  Toshkent. 2000  .



Elektron  manba:

1.  “Ziyonet” uz.



30

Download 211.94 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling