Baxshi so‘zi, ustod, ma’rifatchi degan ma’noni anglatishi haqida Hodi Zarifov yozgan edi. Alisher Navoiyning «Munshaot» asarida «Bir sabohdin tush vaqtig‘acha va peshindin oqshomgacha ancha ish qilurlarkim, necha devon

Ekologik taraqqiyot, ekologik ta’limning ijtimoiy, tabiiy-falsafiy jihatlari bilan Yu.Sh.Shodimetov (Sog’lom turmush tarzi: ijtimoiy-gigiyenik va ekologik muammolar. - T.: Ibn Sino, 1991), B.Ziyomuhammedov (Ekologiya va ma’naviyat. - T.: Mehnat, 1997), S.Mamashokirov (Ekologik ta’lim-tarbiyaning metodologik masalalari.T.: 1993.), ekologiya va atrof- muhit muhofazasining ba’zi ilmiy masalalari bilan Sh.T.Otaboyev (Inson va biosfera. - T.: O’qituvchi, 1995), A.S.To’xtayev (Ekologiya asoslari va tabiatni muhofaza qilish. - Toshkent: O’qituvchi, 1994), Yu.Ye.Maxmudov (Ekologiyadan qo’llanma. - T.: Fan, 1997) va boshqalar shug’ullanishgan.

Qator tadqiqotchilar o’quv fanlarini o’qitish jarayonida o’quvchilarga ekologik ta’lim va tarbiya berishga oid pedagogik muammolarni, uning maqsadi, vazifalari, mazmuni, shakli va metodlarini tadqiq etganlar. Sh.Avazov (Maktabda ekologik tarbiya. - T.: O’qituvchi, 1992), N.U.Nishonova (Umumiy o’rta ta’lim maktabi o’quvchilarining ekologik madaniyatini shakllantirish), I.Ismatov (O’quvchilarda atrof-muhitga mas’uliyatli munosabatni shakllantirish. Ped.fan.nomz.diss. avtoref. - T.: 2006.), V.N.Sattorov (Umumiy o’rta ta’lim maktablarining V-IX sinf o’quvchilarida ekologik madaniyatni shakllantirish Ped.fan.nom.diss.avtoref. - T.: 2001), dars mashg’ulotlarda estetik-ekologik ta’lim muammolarining turli jihatlari, shuningdek, N.M.Egamberdiyeva (Atrof-muhit ta’sirida yoshlarlarni axloqiy tarbiyalashning ilmiy-pedagogik asoslari (pedagogika kollejlari misolida). Ped. fan. nomz.diss. avtoref. - T.: 2004.) atrof-muhit ta’sirida yoshlarlarni axloqiy tarbiyalash, ularning ekologik madaniyatni shakllantirishning pedagogik asoslari mavzularida tadqiqot ishlari olib borganlar.

Ammo, yoshlarga uzviy va uzluksiz ekologik ta’lim berish asosida, ularda ekologik madaniyatni shakllantirish masalasi hali ilmiy-metodik jixatdan to’liq xal etilmagan.

Yoshlar bilishlari zarur bo’lgan ekologik bilimlar mazmunini aniqlab, o’qitish metodikasini ishlab chiqish ta’lim tizimi uchun muhim pedagogik muammolardan hisoblanadi. Shu jihatdan yoshlarga tizimli ekologik ta’lim berish orqali ularning ekologik madaniyatini shakllantirishni tadqiq etish zaruriyati tugilldi. Ana shu zaruriyat bizni “Milliy istiqlol va O’zbekistonda ekologik taraqqiyot” mavzusini tanlashga yo’lladi.

BMIning maqsadi: yoshlarda istiqlol yillarida ekologik taraqqiyot bosqichlari va bu borada amalga oshirilayotgan ishlar haqida ma’lumotlar berish, yosh avlodda ekologik madaniyatni shakllantirishning usul va vositalarini ko’rsatib berishdan iborat.

BMIning vazifalari:

- yoshlarda ekologik madaniyatni shakllantirish bugungi kunning eng dolzarb masalalardan ekanligini ilmiy-nazariy jixatdan asoslash;

- yoshlarning ekologik madaniyatini shakllantirishda ta’lim-tarbiya tarixi tajribalarini taxlil kilish;

- yoshlarda ekologik madaniyatni shakllantirishga yo’naltirilgan ilmiy-metodik tavsiyalar ishlab chiqish va ularning samaradorlik darajasini aniqlashdan iborat.

BMIning obyektini: milliy istiqlol va O’zbekistonda ekologik taraqqiyot mavzusini yoritish, yoshlarda ekologik madaniyatni shakllantirish jarayonlari tashkil etadi.

BMIning predmeti: Jahon va O’zbekistonda ekologik taraqqiyot, mustaqillik yillarida mamlakatimizda atrof-muhitni muhofaza qilish yuzasidan olib borilayotgan tadbirlar, O’zbekiston Respublikasining Markaziy Osiyo davlatlari va xalqaro tashkilotlar bilan ekologik muammolarni hal qilishga qaratilgan hamkorligi, ta’lim tizimida ekologik tarbiyani rivojlantirish istiqbollari, tarix darslarida o’quvchilarda ekologik mas’uliyat va ekologik madaniyatni shakllantirish usullari tashkil etadi. Bitiruv malakaviy ishining ilmiy farazi:

- yoshlarning ekologik madaniyatini shakllantirish masalalari uzluksiz ta’lim jarayonining tarkibiy qismi sifatida karalsa;

-ekologik madaniyatni shakllantirish jarayoni inson va tabiat o’rtasidagi o’zaro aloqalarni uyg’unlashtiruvchi tizim sifatida yondashilsa;

- yoshlar ekologik madaniyatini shakllantirishning zamonaviy metod va vositalaridan samarali foydalanilsa;

-ekologik madaniyatni shakllantirish tarixiy, milliy, ekologik qadriyatlar hamda hozirgi zamon mahalliy, hududiy, umumbashariy ekologik muammolar bilan uzviy va uzluksiz aloqada amalga oshirilsa, yoshlarlarning ekologik madaniyati darajasi samarali buladi va tabiatga nisbatan ijobiy munosabatlari rivojlanadi.

Tadqiqotning metodologik asosi: O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi, O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, O’zbekiston Respublikasining “Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida”gi Qonunlari, O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimovning ekologiyaga oid asarlari, O’zbekiston hukumatining ekologiyaga doir qaror va me’yoriy xujjatlari, Sharq mutafakkirlarining ekologik tarbiya haqidagi fikrlari, ekologik muammolarga bag’ishlangan umumbashariy g’oyalar, inson va tabiatning o’zaro aloqadorligi qonuniyatlarini bilishga oid falsafiy qarashlar, inson salomatligi va ma’naviyatining ekologik muammolarga bog’liqligi to’g’risidagi qoidalarga tayanildi.

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O`RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

IQTISODIYOT FAKULTETI

“Iqtisodiyot” kafedrasi

O`ZBEKISTON TURIZM TARAQQIYOTIDA EKOTURIZMNING

O`RNI VA O`ZIGA XOS XUSUSIYATLARI.

Bajaruvchi:	Babajanova Sh. N.
Ilmiy rahbar:	Aliyeva G.I.

Urganch shahri 2015-yil

M U N D A R I J A

K I R I Sh……………………………………………………………………..3

I-BOB. EKOLOGIK TURIZM RIVOJLANISHINING NAZARIY-

USLUBIY ASOSLARI.

1.1. Ekologik turizmning ijtimoiy-iqtisodiy va nazariy asoslari…………….11
1.2. O‗zbekistonda turizm taraqqiyot kontseptsiyasida ekologik turizmning
o‗rni va o‗ziga xos xususiyatlari.............................................................	16

1.3.O‗zbekistonda ekologik turizmni rivojlantirishning tashkiliy – huquqiy asoslari……………………………………………………………………25

II-BOB. O„ZBEKISTON TURIZM XIZMATLARI BOZORIDA
EKOLOGIK TURIZMNI RIVOJLANTIRIShNING
ASOSIY YO`NALIShLARI VA ISTIQBOLLARI.
2.1. O‗zbekistonda ekologik turizmni rivojlantirish strategiyasi va uning asosiy
yo‗nalishlari...................................................................................................	30
2.2. Qo‗riqlanadigan tabiiy hududlarda ekologik turizmni tashkil etish
va rivojlantirish yo‗llari..............................................................................	37

2.3. Ekoturistik hududni rivojlantirish istiqbollarini prognozlashtirish…………44

XULOSA VA TAKLIFLAR…………………………………………………..55

FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR…………………………………59



KIRISh

Mavzuning dolzarbligi. O‗zbekistonda ekoturizmning rivojlanishi uning ma‘naviyat, ilm-fan, madaniyat, ma‘rifat, tabiatni muhofaza qilish, ekoturistlarning ona tabiatimizga qiziqishini oshirish, noyob o‗simliklar va hayvonot dunyosini saqlash va muttasil boyita borish muammolarini hal qilish imkoniyatlarinigina emas,balki iqtisodiy masalalarni mahalliy aholining turmush darajasini yaxshilash, ularni ish joylari bilan to‗laroq ta‘minlash, xorijiy sayohatchilarni o‗ziga jalb qiluvchi dunyoga mashhur qadimiy shaharlarimiz, tarixiy yodgorliklarimiz asrab avaylanishini, Vatanimiz yanada gullab yashnab, yurtdoshlarimiz farovonligini tobora oshira borishga salmoqli hissa qo‗shish imkoniyatlarini ham kengaytiradi.

Turizm dunyoda jadal sur‘atlarda rivojlanib borayotgan sohalardan biri hisoblanadi. 2012 yilda turizm industriyasida 350 mln. dan ortiq ishchi xizmat qildi va undan olingan daromad 720 mlrd. AQSh dollarini tashkil etdi. 1

Dunyo turizmi oqimi rivojlangan mamlakatlardan rivojlanayotgan mamlakatlarga tomon yo‗nalmoqda. Rivojlanayotgan mamlakatlarning turizm industriyasi asosan shu jabha ,ya‘ni ekologik turizm hisobiga amalga oshirilmoqda. Ekspertlarning ma‘lumotlariga qaraganda ekoturizm sayyohlik bozorining 10-20 foizni qamrab olgan, o‗sish sur‘ati esa turizm industriyasining umumiy o‗sish sur‘atidan bir necha marotaba yuqori.

Vatanimizning ekoturizmga bog‗liq, betakror go‗zal tabiati, o‗ziga xos landshaftlari, xilma-xil noyob o‗simlik va hayvonot dunyosi, nodir, jahonshumul ahamiyatiga ega bo‗lgan arxeologik topilmalari, poleontologik qoldiqlari ham, yer yuzida kam uchraydigan geologik kesimlar, yuzlab tabiiy yodgorliklari ham xorijliklar e‘tiborini tortishi tabiiy.

O‗zbekiston Markaziy Osiyo hududidagi davlatlar orasida katta ekoturistik imkoniyatlarga ega va bu borada raqobatbardoshligi yuqori mamlakat. Biroq,

Respublikada bu imkoniyatlardan to‗la-to‗kis foydalanish omillari mukammal ishlab chiqilmaganligi tufayli xududga turistlar kelib-ketishi qabul qilish salohiyatiga nisbatan bir necha barobar kam. Ta‘kidlash lozimki, bunga jahon

1 WWW/ unto. org

moliyaviy-iqtisodiy inqirozining xalqaro turizmga ko‗rsatgan salbiy oqibatlari ham sabab bo‗lgan. Inqiroz sharoitida xalqaro turistlar harakati ham ma‘lum darajada chegaraladi. Bunday sharoitda mamlakat iqtisodiyotini barqaror rivojlantirish uchun O`zbekiston Respublikasi Prezident I.Karimov ta‘biri bilan aytganda, «...

xizmat ko‗rsatish va kichik biznes sohasini aholi bandligini ta‘minlash va hayot darajasini oshirishning eng muhim omili sifatida yanada jadal rivojlantirish-ustivor vazifa» bo‗lib qolishi lozim.2

Shuni ta‘kidlash joizki, ekoturistik resurslarga juda boy bo‗lgan respublikamizda ekoturizmning rivojlanishi talab darajasida emas. Fikrimizcha, bunga to‗sqinlik qilayotgan asosiy omillardan biri – muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar hamda milliy tabiiy bog‗larimizda Markaziy Osiyoda kamyob hayvonlar erkinlikda yuzlab, minglab yashashi uchun yetarli darajada moddiy-texnika bazasining yaratilmaganligidadir. Bu ekoturistlarni juda qiziqtiradi. Qolaversa, jahon talablariga javob bera oladigan yangi milliy tabiiy bog‗larni yaratish uchun birinchi navbatda ekoturizmning O‗zbekistondagi salohiyat ko‗rsatkichlari, maqsadi, tashkiliy-huquqiy, ekologik ta‘lim-tarbiya va ijtimoiy-iqtisodiy xizmat va servis sohasini rivojlantirish masalalari bo‗yicha omillar tizimi puxta ishlab chiqilishi lozim.

Shu munosabat bilan, 2006 yil 17 aprelda O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‗zbekiston Respublikasida 2006-2010 yillarda xizmat ko‗rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirish chora-tadbirlari to‗g‗risida»gi PQ- 325-sonli qarori imzolandi. Mazkur qarorni amalga tatbiq qilish maqsadida tabiatni muhofaza qilish Davlat qo‗mitasi «O‗zbekiston Respublikasida ekologik turizmni rivojlantirish kontseptsiyasi va uning yaqin kelajakdagi istiqbollari»ni ishlab chiqdi. Unda mamlakatimizda ekoturizmni bosqichma-bosqich rivojlantirish uchun bu yo‗nalishdagi tashkiliy-huquqiy jihatlar, ekologik ta‘lim-tarbiya va ijtimoiyiqtisodiy masalalari bo‗yicha tadbirlar belgilab berilgan.

Ekoturizmning maqsadi – hozirgi va kelajak avlodlarning ekologik xavfsizligi

2 KarimovI.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari.-T.:O`zbekiston, 2009.

va barqaror rivojlanishini ta‘minlash uchun tabiatdan turistik yo‗nalishda oqilona foydalanishdir. Demak, mamlakatimiz iqtisodiy rivojlanishida ekoturizmning iqtisodiyotdagi o‗rni va ahamiyatini aniqlash, rivojlanish parametrlarini tahlil qilib, uni respublikamiz turizmiga tatbiq etish, ekoturizm faoliyati bozorini tashkil qilish hamda uning istiqbolli yo‗nalishlarini ishlab chiqish katta ahamiyatga ega. Sohada yechimini kutayotgan dolzarb muammolar ko‗p. Ularni chuqur o‗rganish, ilmiy tahlil qilish orqali olingan xulosalar hamda sohada to‗plangan bilimlarni umumlashtirishga doir takliflar kiritish zarurligi tanlangan mavzuning dolzarbligini ko‗rsatadi.

Muammoning o„rganilganlik darajasi. Ekoturizm jahon turizmi industriyasiga o‗tgan asr oxirlaridan asta-sekin kirib kela boshlagan. Ekoturizm endilikda jadal sur‘atlarda rivojlanayotgan sohalardan biriga aylandi. Eslatib o‗tish kerakki, Yevropa va Osiyoning turizm rivojlangan mamlakatlaridagi ekoturistik tashkilotlari erishgan yutuqlar sohaning ijtimoiy-iqtisodiy ko‗rsatkichlari ilmiy tadqiqotlar, maxsus adabiyotlarda o‗rganilgan. O‗zbekistonda esa bu masalaga yetarli darajada o‗rganilmagan.

O‗zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishgandan keyin mamlakat iqtisodchi olimlari va amaliyotchilari tomonidan turizmning iqtisodiyotda tutgan o‗rni va roli, iqtisodiyotga ta‘siri, tashkiliy-iqtisodiy muammolari ma‘lum tomonlari o‗rganilmoqda. Lekin xorijiy mamlakatlar turizmining boy tajribasi, xususan, ekoturistik faoliyati respublikamizda endi o‗rganilmoqda. Buning ustiga ularda tarmoq faoliyatining ba‘zi jihatlarigina o`z aksini topgan, ekoturizmning umumiy turizmdagi va mamlakat iqtisodiy rivojlanishidagi o‗rni esa haligacha yetarli darajada o‗rganilmagan. Endilikda iqtisodiyotning muhim bo‗g‗inlaridan biri hisoblangan ekoturistik tashkilotlar faoliyatini ilmiy o‗rganish, tahlil qilish, sohadagi yutuqlarni, shuningdek, turistik korxonalarga, turfirmalarga, xususiy sektorlarga jumladan, ekoturizm bilan shug‗ullanuvchi tashkilotlarga tatbiq etish zarur.

Bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari. Ekoturizmning barqaror rivojlanishini ta‘minlash uchun tabiatdan turistik yo‗nalishda oqilona foydalanish

va respublikamiz turizm xizmatlari bozorida ekoturizmni rivojlantirishga qaratilgan ilmiy-nazariy asoslarni va amaliy tadbirlarni ishlab chiqish, bitiruv malakaviy ishining maqsadini tashkil etadi.

Shuningdek, turizm sohasini isloh qilishda ekoturizm faoliyati va uning bozorini tashkil etishni takomillashtirish, uning umumiy turizmdagi o‗rnini, aniqlash xalqaro turizm bozorida milliy turistik mahsulotlar raqobatbardoshligini va turmahsulotlar eksportini oshirishni ta‘minlashga qaratilgan tadbirlarni zamon talablariga mos holda o‗rganib, ekoturistik faoliyatni boshqarishni takomillashtirishda ilmiy-amaliy yo‗nalishlarni ishlab chiqish ham ana shu maqsadga xizmat qiladi.

Qo‗yilgan maqsadga muvofiq tadqiqotda quyidagi vazifalarni bajarish belgilangan:

-ekoturizm industriyasini rivojlantirishni bir butun iqtisodiy-ijtimoiy tizim sifatida o‗rganib bu jarayonga tegishli qonunlar va boshqa me‘yoriy hujjatlarni takomillashtirish bo‗yicha takliflar berish;

-ekoturizmni mahalliy uyushma (birlashma) darajasida rivojlantirish orqali mahalliy aholining ijtimoiy muhofazasini yaxshilash yuzasidan takliflar ishlab chiqish;

-ekoturizmning rivojlanish shart-sharoitlari va tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarini baholash;

-ekoturizmning rivojlanish strategiyasi va istiqbolini belgilashni prognozlashtirish bo‗yicha takliflar ishlab chiqish;

-milliy davlat hududini ekoturizm bo‗yicha rayonlashtirishni takomillashtirish va uning istiqboldagi rivojlanishining asosiy yo‗nalishlarini aniqlash.

Bitiruv malakaviy ishi ob‟ekti sifatida ekoturizm tizimidagi mulkchilikning shakllariga mansub korxona va tashkilotlar xususan, O‗zbekistonda turizmni rivojlantirish uchun mas‘ul bo‗lgan ―O‗zbekturizm‖ milliy kompaniyasi va ―Ekosan‖ halqaro jamg‗armasi qoshidagi ―Ekotur‖ markazi, O‗zbekiston

Respublikasi tabiatni muhofaza qilish davlat qo‗mitasi, shuningdek, ekoturizmni

rivojlantirish bilan bog‗liq boshqa mahkama va idoralar hamda turistik tashkilotlar

tanlandi.

Bitiruv malakaviy ishining predmeti ekologik turizmning O‗zbekiston

Respublikasi turizm xizmati bozoridagi o‗rni va ahamiyatini ochib berish bilan

bog‗liq iqtisodiy munosabatlar hisoblanadi.

Bitiruv malakaviy ishining nazariy va amaliy-uslubiy asoslarini

O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, O‗zbekiston Respublikasining Qonunlari, O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlari, Vazirlar Mahkamasining qarorlari, Statistika, Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‗mitalari,

Jahon turizm tashkiloti, ―O‗zbekturizm‖ milliy kompaniyasi hujjatlari hamda chet el va respublikamiz iqtisodchi olimlarining o‗rganilayotgan muammolarga doir asarlari tashkil etadi. Tadqiqot uchun shuningdek, turistik korxona va firmalarning hisobotlari, va shuningdek, muallifning maxsus izlanishlari asosida aniqlangan materiallar ham statistik asos bo‗lib xizmat qildi.

Tadqiqot jarayonida iqtisodiyot nazariyasi, marketing, xalqaro iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishi, xalqaro turizm biznesi, turmahsulotlar marketingi, turizmning kelajakdagi rivojlanishini prognozlashga bag‗ishlangan iqtisodiy adabiyotlar, bu mavzuda vaqtli matbuot nashrlarida berilgan maqolalar ham batafsil o‗rganildi.

Bitiruv malakaviy ishi natijalarining amaliy ahamiyati. Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundaki, uning natijalaridan ekologik turizmni rivojlantirish bo‗yicha aniq tavsiyalar ishlab chiqishda, bu yo‗nalishning turizm infratuzilmasidagi o‗rnini aniqlashda, turmahsulotlar raqobatbardoshligini kuchaytirishda va ularning eksportini oshirish yuzasidan chora-tadbirlar ishlab chiqishda, shuningdek, O‗zbekistonda ekoturizm rivojlanishi muammolarining kelib chiqishini aniqlashda, ular turizm rivojlanishiga ko‗rsatadigan ta‘sirini hisoblashda, ekoturizmning samarali rivojlantirish yo‗llarini ko‗rsatib berishda va shu orqali kelajakdagi istiqbollarini bashoratlashda foydalanish mumkin.

Bitiruv malakaviy ishining tuzilishi va hajmi. Tadqiqot ishi kirish, 2 ta bob, oltita paragrapf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‗yxatidan iborat.

I-BOB. EKOTURIZM RIVOJLANISHINING NAZARIY -USLUBIY

ASOSLARI

1.1. Ekologik turizmning ijtimoiy-iqtisodiy va nazariy asoslari.

Tabiat quchog‗iga sayyohat qilishni tashkillashtirish to‗g‗risida fikr yuritganda, ko‗pincha ―ekoturizm‖ atamasi tilga olinadi. Aslida ekoturizm, bir tomondan, turistik bozorda jadal o‗sib kelayotgan tarmoq, ikkinchi tomondan esa insoning tabiatga ijobiy ta‘siriga asoslangan tizim. Qolaversa, u turizm infratuzilmasining ajralmas qismi bo‗lib, faqat g‗oyagina emas, balki, umumiy turizmning aniq turi, hisoblanadi. Uning atrof-muhitga ta‘siri turlicha (salbiy, neytral va ijobiy) bo‗lishi mumkin. ―Ekoturizm‖ qo‗riqxona hududlari va tabiiy bog‗larning zamonaviy ish yuritish faoliyatida keng qo‗llanilmoqda. Bu sayyohat turining dunyo miqyosida jadal o‗sishiga sabab faqat atrof-muhitning ahvoli yomonlashishigina emas, balki, hordiq chiqariladigan mashhur joylar–tog‗ bag‗ridagi kurortlar, suvi iliq dengizlarning qirg‗oqlari, tekisliklar va o‗rmonzorlar borgan sari ko‗proq o‗zlashtirilayotganligi hamdir.

―Ekoturizm‖ atamasi o‗rniga ko‗pincha boshqa atamalar, ya‘ni, ―tabiiy turizm‖, ―barqaror turizm‖, ―yashil turizm‖, ―mas‘uliyatli turizm‖ va ―hayriya turizmi‖ kabi atamalar ham ishlatiladi. Ba‘zi unsurlari bir xil bo‗lsa ham, Ular aslida bir-birining sinonimi hisoblanmaydi va biri ikkinchisining o‗rnini egallamaydi. Ekoturizm – tabiiy turizm (tabiatga sayyohat) ning bir turi. U tabiiy turizmning ba‘zi bo‗laklarini, masalan, sarguzashtli turizm–otda sayr qilish yoki kanoeda suzish kabilarni o‗z ichiga olishi mumkin.

Ekoturizmning quyidagi ta‘rifi ko‗proq ishlatiladi: ―Ekoturizm‖ tabiiy turizm bo‗lib, tabiat muhitini hosil qilish va tushinishni o‗z ichiga oladi. Uning menejmenti shunday amalga oshiriladiki, natijada bu faoliyat ekologik, ijtimoiy va madaniy jihatdan barqaror bo‗lib, ―tabiiy muhit‖ madaniy tarkiblarni, ―ekologik barqarorlik‖ mahalliy aholi uchun tegishlicha daromadni va foydalanilayotgan resurslarning uzoq muddatli muhofaza qilinishini o‗z ichiga oladi. Ekoturizm turizmning boshqa turlari kabi ekologik barqaror bo‗lishi, sayyohlarga zavq-shavq baxsh etishi va mahalliy aholiga daromad keltirishi lozim. Bundan tashqari, tabiiy

va madaniy muhitga ―mos tushishi‖ kerak. ―Mos tushishi‖ degan so‗zlarning ma‘nosi shuki, bu faoliyatning uslubi, hajmi va xili landshaftning ko‗lami va xarakteriga, mahalliy aholining urfodatlariga to‗g‗ri kelishi zarur.

Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi ta‘rifiga ko‗ra, ―ekologik turizm yoki ekoturizm tabiat muhitiga nisbatan mas‘uliyat bilan sayohat qilishga, hududlarni tabiatiga ziyon yetkazmagan holda o‗rganish hamda betakror, go‗zal joylaridan zavq olish maqsadida tabiatni muhofaza qilishga ko‗maklashadi, atrof-muhitga

―yumshoq‖ ta‘sir etadi, mahalliy aholining ijtimoiy-iqtisodiy sharoitini faollashtiradi va shu faoliyatdan ularning imtiyozlar olishini ta‘minlaydi‖3.

Turizm jamiyati esa ―ekoturizmni tabiiy hududlarga mas‘uliyat bilan sayohat qilish natijasida tabiatni muhofaza etishni ta‘minlaydi va mahalliy xalqning turmush darajasini yaxshilaydi‖4, deb hisoblaydi.

―Ekologik turizm‖ tushunchasining alomatlaridan iloji boricha ko‗prog‗ini chuqurroq tushunish uchun I. Zorin va V. Kvartalnov o‗zaro bog‗langan ―ekotizim‖, ―ekologiya‖, ―ekologik sayyohat etikasi‖ kabi tushunchalar tizimini taklif qilishadi. Ayniqsa, oxirgi tushuncha ahamiyatga molik. Uni jonli tabiatga, borilayotgan landshaftlarga, u yerda yashovchi kishilarga nisbatan hurmat kodeksi, deb sharhlanadi. Qozog‗istonlik yana bir mutaxassis R.Xabibraxmonovning ta‘kidlashicha, ―ekoturizm alohida soha bo‗lishi, uning rivojlanishi uchun esa alohida ko‗riladigan hududlar va ob‘ektlar, aynan qo‗riqxonalar, milliy va tabiiy bog‗lar, tabiat yodgorliklari, tarixiy-memorial bog‗lar bo‗lishi lozim‖. J. Alieva ham ekoturizm o‗z rivojida alohida qo‗riqlanadigan hudud resurslariga tayanishi lozim, deb hisoblaydi. Uning fikricha, ―ekoturizm‖ noyob va yo‗qolib borayotgan hayvonlar, o‗simliklar, ekotizimlar va tabiiy komplekslarni muhofaza qilishni; inson salomatligini ruhan va jismonan tiklashni; ekologik bilim va tarbiyani o‗z ichiga oladi. J.Alievaning fikricha, ekologik turizmga ko‗pincha ommaviy turizmning muqobili sifatida qaraladi, hozir u turistik faoliyatning eng istiqbolli va dinamik rivojlanuvchi shakllaridan hisoblanadi. ―Ekologik turizm‖ tushunchasi