Baxtsız hádiyselerde birinshi járdem kórsetiw

Baxtsız hádiyselerde birinshi járdem kórsetiw

Malumki, jaralanıw áqibeti oz waqtında kórsetilgen járdemge kop tárepten baylanıslı baladı. Sol sebepli hár bir isleytuǵın tikkeley baxtsız hádiyse júz bolǵan orında birinshi járdem kórsetiwni biliwi kerek.Óndiriste jaraqatlaniw onı keltirip shıǵarıw sebeplerine kóre shártli túrde shólkemlestirilgen hám texnikalıq túrlerge bolinadi.
Shólkemlestirilgen xarakterge iye bolǵan islep shıǵarıw jaralarınıń sebeplerine tómendegiler kiredi:
1. Tikkeley kúnlik islerdi yamasa islep atirǵan adamlardı salamatliĝi ushın joqarı dárejede qáwipli bolǵan islerdi orınlaw aldından qawipsizlik texnikası boyinsha jol joriqlardi ótilmewi.
2. Qawipsizlik texnikası boyinsha jol joriqlardi ótiliwi, lekin jumıstı orınlaw processinde oǵan ámel etiliwin jeterlishe qadaǵalanbawi.
3. Jumıstı (hár túrlı islep shıǵarıw tapsırmaların ) orınlaw waqtında zárúr qorǵaw (kozaynek, nıqap, respirator, tosiq hám basqa ) qurallardan paydalanbaw.
4. Jumısshı zonada jumıstı orınlaw ushın kereksiz bolǵan buyım hám zatlardı bar ekenligi.
5. Quramalı hám mashaqatli jumıslarda kushi jeterlishe bolmagan jumısshılar miynetinen paydalanıw.
6. Jaralaw múmkinshiligı bar orınlarda orab turıwshı shitlar, tosiqlar joqliĝi.
7 Adam salamatliĝi ushın qáwip joqarı bolǵan jumıs jayların jeterlishe jaritpasliĝi.
8. Qáwip haqqında «Toxta! Joqarı kernew», yamasa «Abayli boliñ! Robotlar avtomatikalıq rejimde islep atır», «Jol jaq, qáwipli zona» hám basqa sıyaqlı eskertiwshi belgilerdiń joqliĝi.
9. Texnologiyalıq rejimnen aljasiw, texnologiyalıq processlerdi qopal aynıwı hám basqalar.
10. Ol yamasa bul sebeplerge kóre jumısshına jumıs waqtı dawamında tánepis hám dem alıw waqtın berilmesligi.
Texnikalıq xarakterge iye bolǵan islep shıǵarıw jaralarınıń sebeplerine tómendegiler kiredi:
1. Jumısshınıń aybısız texnologiyalıq úskene yamasa qurılmanıń qandayda bir bir bólegin avarıya sebep isten shıǵıwı ;
2. Quramalı operatsiyalardı atqarap atırǵan qandayda bir bir mexanizmdi eskertilmesdan elektr energiyasınan ajıratıw ;
3. Júk koteriw mexanizminiń júk kóteriw waqtında qápelimde polat jıpın úzilisi;
4. Hár túrlı ózgeriwshen terbelmeli júk astında elektr uzatıw simin uziliwi;
5. Qısılǵan gaz ballonin quyash nurınan yamasa basqa ıssılıq dáregi tasirinde qızıp ketiwi nátiyjesinde jarılıwı ;
6. Gazogeneratorli qurılmalardı ximiyalıq reakciyalar processinde eki kúshli qıziwinan jarılıwı ;
7. Islep shıǵarıwdı ishki sistemaların tamiynlewshi gaz, ıssı suw yamasa puw trubaların uzilisi;
8. Joqarı basım astında isleytuǵın ıdıslardı jarılıwı ;
9. Hár túrlı meteorologik faktorlar (kúshli nóser, qaliñ qár, dawıl hám basqa ) tasirinde ımaratlar tóbesi hám konstruktsiyalarini qulawi;
Joqarıda belgilengen sebeplerden tısqarı, óndiriste jaralardı aldın alıwdıń eń nátiyjelisi shólkemlestirilgen ilajlar bolıp tabıladı. Bul ilajlar tómendegi islerdi óz ishine aladi :
1. kárxana mamuriyati, texnika qawipsizligi boyinsha qánige hám de usta hám brigadirlarni jumısshılar tárepinen texnika qawipsizligi qaǵıydalarına ámel etiliwin, miynetti togri dúziliwin turaqlı baqlaw hám tekseriw jumısların alıp barılıwı ;
2. narkotik element yamasa alkogol tasiri astında xoshyorlikni yoqotgan, texnika qawipsizligi qaǵıydaların bozgan jumısshılardı asıǵıslıq menen isten azat etiw;
3. funktsional rejimi buzılǵan yamasa buzılǵan mexanizm hám úskenelerde islewdi toxtatish;
4. quramalı, kop dıqqat talap etetuǵın jumıslar menen bánt bolǵan jumısshılardı turaqlı medicinalıq korikdan otkazish;
5.jumısshılardı qawipsizlik texnikası boyinsha tiykarǵı malumotlarni az ishine alǵan texnikalıq okishga turaqlı jáne dáwirli qosıw jumısların shólkemlestiriw;
6.jumısqa qabıl etilgen hár bir jumısshın texnika qawipsizligi qaǵıydaları menen tanıstırıw, olarǵa sanitar-texnikalıq jarıqnomalar atıw ;
7.jumısshın qasımcha jumısqa yamasa tiykarǵı qánigeliginen (kásipinen) basqa ishda islewine jal qoymaslik.
Texnikalıq sebepler boyinsha islep shıǵarıw jaralanıwı profilaktikası tómendegilerdi óz ishine aladi :

1. 
   Hár túrlı úskene, úskene, mexanizmlerdi turaqlı sistematik tekseriw hám sınaqtan ótkeriw;
   

2) stanok, mashina, úskenelerdi tiykarǵı bólimlerin dáwirli baqlawdan otkazish;
3) basım astında isleytuǵın ıdıs hám uzatıw trubaların dáwirli sınaqtan otkazish;
4) quramalı texnikalıq munasábet degi qurılmalarda yamasa islep atirǵan úskeneler sisteması daǵı hár túrlı qorǵaw rele yamasa qaqpaqları islewin sistematik tekseriw.

2.2
Jaralanganda hám zaqım eganda birinshi járdem kórsetiw

Yrdam korsatuvchi kisi qolini sovon menen jaqsılap juwıwı kerek, eger bunıń ılajısı bolmasa barmaqlardı yad nastoykasi menen yoglashi kerek. Jara jayın suw menen juwıw, onı tazalaw hám oǵan hátte juwılǵan qal menen tiyiw múmkin emes. Eger jara jayı kúshli pataslanǵan bolsa onıń átirapı mikroblardan tazalaw vatasi yamasa doka menen artiladi, tek.
1-su'wret. Qan toxtatuvchi jgut jáne onıń ornini bosuvchi zatlar ;1-qamar belbogidan paydalanıw ; 2-burama qoyish; 3-rezina jgut.
Qan oqmaydigan, shilingan, sanchilgan, kishi jaralanǵan jaylardı 5% li yad nastoykasi menen yoglash hám mikrobǵa qarsı boglash zárúr. Onsha úlken bolmagan jaralarǵa dezinfiktsiyalovchi hám pataslanishdan saqlawshı plastir, 5 F 6 elimi hám basqalar menen kleylew kerek.
Eger jaralanǵan orından qan oqsa birinshi járdem kórsetiw usılı qan aǵıwınıń korinishiga baylanıslı baladı. Qan aǵıwı ádetde qan tamırları pútkilligi buzılǵanda hár túrlı intensivlikdagi qan aǵıwı menen baqlanadı. Qan aǵıw : eki qıylı bolıwı múmkin sırtqı (qan dene sırtında, ústinen aqqanda ) hám ishki (qan ishki organlarda, toqimalarda aqqanda ) baladı. Qan tamırlarınıń jaralanishlariga baylanıslı túrde qan aǵıw korinishlari bir neshe qıylı baladı. Sırtqı arterial -puls menen tez, qan reńi-ash-qızıl, usınıń menen birge ol jara jayınnan fantanlanıp oqadi, organizmde ulıwma kúshsizlik hám denediń ziyanlanǵan jayında kúshli ogriq menen keshedi.

Vena qan tamırı jaralanganda qan qara -qızıl reńde tizillab oqa baslaydı. Eger qan bólek tamshı korinishida oqsa hám jara jayı da qanasa bul kapillyar qan aǵıw esaplanadı. Arteriya qan tamırı jaralanganda jara jayınnan uzik-uzik tizillagan qan aǵıwı baqlanadı.

4.-su'wret. Arteriyanı ostki suyeklerge barmaqlar menen qısıw usılları :

1-shekege tiyisli; 2-tómengi jagga tiyisli; 3- boyinga tiyisli;
4-bilekke tiyisli; 5-kaftga hám alaqan ústine tiyisli; 6 -sanǵa tiyisli.
Vena hám kapillyar qan aǵıwın jaralanǵan jaydı materiallıq menen berk boglash arqalı toxtatiladi. Onıń ushın jaralanǵan jayǵa mikroblardı aldırıwshı doka balakchasi buklab qoyilib onıń ústine paxa qatlamı qoyiladida tańıw sılesi menen bekkem boglanadi.
Arteriyadan qan aǵıwı eń qáwipli esaplanadı. Bunday jaralanishda qandı toxtatish ushın jara jayınnan joqarıroqdan arteriyanı bekkem qisib boglash, eger bunıń menen qan toxtamasa jgut yamasa buramadan paydalanıw kerek baladı (3, 4.-su'wret). Onıń ushın rezina truba, sabaq, jumsaq, rumol hám basqalardan paydalanıladı. Jgut menen arteriyanıń jaralanǵan jayın joqarısınan malum noqtalardan denege bekkem qisib boglanadi. Dene degi jaralanǵan orınlardan qanlardı aǵıwın toxtatish noqtalari 5.-suwretde kórsetilgen.
Ayaqlar jaralanganda, qan aǵımın toxtatishning eń zárúrli usılı ayaqtı, belning joqarı bólegine bekkem qisib boglash esaplanadı. Jgutni boglashdan aldın ayaqlar kotariladi. Sonıń menen birge bilek tirsekler jaralanıp arteriyadan qan aǵıwın baqlanǵanda jaralanıw korinishiga qaray jgut yamasa onıń ornini basatuǵın materiallar menen boglanadi 6.-su'wret.
Jgutni qan toxtaguncha qısıw kerek. Jgutni qısılǵan jaǵdayda 1, 52 saattan artıq qaldırıw múmkin emes, keri jaǵdayda toqimalarda kletkalardı alıwı baslanadı. Bul waqıtta ziyanlanǵan adamdı jaqın medicina shólkemine etkazish zárúr baladı.

5.-su'wret. Arteriyadan okayotgan qanı toxtatishda ayaqlardı maksimal iyiw;

1-elka aldı ; 2-elka; 3-bel; 4-baltır.
Eger jara muskul astında yamasa sol sıyaqlı qolaysız orınlarda, quramalı jaǵdaylarda bolsa jgutdan paydalanıw múmkin emes. Bunda qarın menen san arasına porolon yamasa basqa jumsaq material qoyiladi. Song ayaqlar maksimal iyiledi hám ol belning joqarı bólegine bekkem boglanadi.
Qal hám ayaqlardı hám basqa jaylardı suyekleri sınǵanda hám shıqqanda jaralanganlarga birinshi járdemdi sınǵan jayların qimirlamaydigan etip bekkem b

oglash hám olardı qolay jaǵdayda jatqızıwdan baslaw kerek. Sınǵan jaylardı boglashda qolay jáne onı ogriqsizligini taminlashda yupka taxta, tayaqsha hám karton qogozlardan paydalanıladı hám olardı boglash tańıw sılesi, jumsaq, sabaq hám basqalar menen ámelge asıriladı (6.-su'wret).
Jaralanǵan jaylardı taxtakachlashda taxta hám soǵan oxshashlardan sonday paydalanıw kerek, bunda olar sınǵan jaylardı tómengi hám de joqarı jayların da qamtıp alsın. Ashıq sınıw jaǵdayda onı boglashdan aldın qan aǵıwın toxtatish kerek.

6.-su'wret. Ayaqlar sınǵanda jaralanǵan kisige birinshi járdem kórsetiw.

Omırtqada sınıw roy bergende jaralanǵan adamdı tag bólegine faner yamasa tegis yogoch kúyiw kerek (7.-su'wret).
Bunda jaralanǵan kisin gewdesin egilmasligini taminlash kerek. Jaralanǵan kisiniń qovurgasi sınǵan (dem alıwda ogriq bolsa) dem shıǵarıwda kokrakni tańıw sılesi menen yamasa súlgi menen qisib orash kerek baladı. Organizmde suyekler shıqqanda olarǵa tek medicinalıq járdem kórsetiwga ruxsat beriledi.

7.-su'wret Omırtqası sınǵan kisige birinshi járdem kórsetiw.

Jaralanganda zaqım egan isikgen jaylar bekkem boglanadi hám zaqım egan jayǵa sawıpıwshı zat basıladı. Qarın átirapınıń zaqım eyishi júdá qáwipli bolıp tabıladı. Bunday halda jaralanǵan kisin tezlik menen emlewxanaǵa etkazish kerek.

2.3.
Elektr tokınan jaralanǵan kisige birinshi járdem kórsetiw

Insan elektr tokınan jaralanganda, onı áwele elektr tokınıń tasiridan qutqarıw kerek. Buǵan jaralanǵan kisin tok ozatuvchi bólimlerden ajıratıw yamasa kernewdi ochirish menen eriwiladi.
Kernew 1000 v ge shekem bolǵan tarmaqlardı tok ozatuvchi bólimlerden adamdı ajıratıw, qurǵaqlay tayaq, yogoch, kiyim yamasa basqa qandayda bir bir tok otkazmaydigan zatlar járdeminde ámelge asıriladı. Eger adamdı tok ozatuvchi bólimlerden ajıratıw qıyın bolsa, tok uzatıwshı simni qurǵaqlay dásteli balta yamasa basqa izolyatsiyalangan dásteli kurol menen juwırıw kerek.
Kernew 1000 v den joqarı bolǵan tarmaqlarda jaralanǵan kisin ajıratıw izolyatsiyalangan shtanga yamasa kiskich, dielektrik qolqop hám batılkalar járdeminde atqarıladı. Usınıń menen birge esten shıǵarmaw kerek, tok tasiri astında adamǵa elektr qawipsizligi ilajların kormasdan tiyiw qutqarıwshı kisiniń ozi ushın qáwipli bolıp tabıladı. Jaralanǵan kisige járdem beriwde tabıstıń tiykarǵı shárti járdem beriwdiń tezligi esaplanadı, sebebi insan júregi láń bolǵannan bes minutadan otgandan song, onı saqlap qalıw múmkin emes.
Eger jaralanǵan kisi biyiklikte bolsa kernewdi ochirishdan aldın onı jıǵılıw qawipsizligin taminlash kerek. Elektr tokınan shkastlanishning barlıq jaǵdaylarda jaralanǵan kisin jaǵdayı qanday bolıwınan qatiy názer vrachga shaqırıq qılıw kerek. Elektr tokı tasiridan insan qutqarilgandan song onıń jaǵdayın anıqlaw zárúr baladı. Eger jaralanǵan kisi adam xoshında bolsa onı qolay jayǵa jatqızıw hám vrach etip kelguncha onı tınısh kúyiw hám turaqlı túrde dem alıwın hám júrek urıwın baqlaw talap etiledi.
Eger ziyanlanǵan kisi ózin yoqotgan jaǵdayda bolib, lekin nápes alıp atırǵan hám júregi urayotgan bolsa onı qolay jaǵdayda yotqizilib, jaǵa tuymelerin hám belidagi qayıstı tarqatıp alıw kerek hám de burniga báńtir spirtke atalǵan paxta totish júzine suw búrkiw hám de onı tınısh kúyiw kerek.
Dem alıw hám júrek iskerligin toxtashi elektr tokı tasirini eń ogir áqibeti esaplanadı.
Eger jaralanǵan kisi nápes almay atırǵan lekin júregi urayotgan bolsa oǵan suniy nápes beriwge kirisiw kerek. Eger júrek urıwı da toxtagan bolsa oǵan suniy nápes beriw menen birgelikte júregin da sırtqı massaj qılıwdı orınlaw talap etiledi.
Suniy nápes beriwdiń eń nátiyjeli yoli jaralanǵan kisiniń ogzidan yamasa burnidan ogiz menen hawa úrlew esaplanadı. Bunda jaralanǵan kisi arqası menen erga yotqizilib kiyimleri yamasa basqa zat orab qaqpaqları hám boyni astına qoyilib boyni koproq keyin basıp egiltiriladi (8.-su'wret) hám ogiz boshligi suwdan tazalanadı hám tili shiǵarıladı.
Jaralanǵan kisin burni qisiladi ogiz hám murınǵa qurǵaqlay rumolcha yamasa doka (salfetka) qoyilib járdem berip atırǵan kisi eki-úsh tereń nápes alıp jaralanǵan kisi ogziga hawa puflaydi. Suniy nápes beriw chastotası minutına 1214 retten aspawı kerek, sebebi bul tábiyiy dem alıw ritmiga sáykes keledi. Suniy nápes beriwdi jaralanǵan kiside ritmik dem alıw tiklengenge shekem dawam ettiriw kerek.
Sanaatda suniy nápes beriwdiń apparatlarınan qollanıladı. Bul úskene komplektida nıqap hám hár túrlı shıyemdagi (úlken jasdaǵılar hám osmirlar, balalar ushın ) hawa puflagichlar kiredi.
Eger ziyanlanǵan kiside júrek urıwı gúzetilbese júregi sırtqı massaj etiledi. Onıń ushın jaralanǵan kisi arqası menen qandayda bir bir qattı tegis júzege yotqizilib, old tuymeleri sheshilip kokragi ashıladı. Járdem beretuǵın adam bunda bir qolini kokrak qápesiniń kerekli jayına kafti menen, ekinshi qolini bolsa kokrakka qoyilgan qal ústine kafti menen qoyilgan halda kokrakni omırtqa tárepke basadı (
8.-su'wret).
8.-su'wret. Ogizdan ogizga suniy nápes beriw (shep tárepten) hám júrekti (tik bolmagan halda ) sırtqı massaj qılıw (ongdan).
Bunda kokrak qápesi tek tik jaǵdayda 34 sm ge shekem uraka minutına 60 ret basıladı. Kokrakdan bunday basıwda júrekten siqib shıǵarılǵan qan, tamırlarǵa kiredi.
Júrekti massaj qılıwda qovurgaga zálel bermaslik ushın ıqtıyat bolish kerek. Massajdıń natiyjeliligi úlken arteriya qan tamırlarda pulsning payda bolıwı menen bahalanadı.
Kop jaǵdaylarda jaralanǵan kisilerdi júregin massaj qılıw olarǵa suniy nápes beriw menen birge alıp barıladı. Bunda suniy nápes beriwdi kokrak qápesin basıw waqtı aralıǵında orınlaw kerek. Jaqsısı bunı eki kisi atqarǵanı maqul, bir kisi kokrak qápesin 45 ret basadı, songra ekinshi kisi jaralanǵan kisi opkasiga hawa puflaydi. Bul process sol jaǵdayda tákirarlanadı.
Medicina jumısshısı júrek iskerligin tiklovchi nátiyjeli usıl tájiriybelerine iye baladı. Bul maqset ushın defibrillyator degen arnawlı apparatlar qollanıladı hám olar járdeminde júrek arqalı joqarı kernewli qısqa elektr zaryadı payda etinadi jáne bul júrek muskulların ulıwma qısqarıwına sebep boladı.