Reja:
Benzin
2. Benzin distillyatini ikkilamchi haydash qurilmasi texnologik sxemasi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Benzin. Neftni qayta ishlashda benzin eng muhim mahsulot hisoblanadi; xom neftdan 50%gacha benzin olinadi. Bu kattalikka tabiiy gaz, kreking jarayonidagi benzin, polimerlash mahsuloti, suyultirilgan neftli gazlar va sanoatdagi motor yoqilg’isi sifatida qo’llaniladigan hamma mahsulotlar kiradi. Neftni qayta ishlashning har bir jarayoniga ishlab chiqariladigan benzinning miqdori va sifati bo’yicha talablar qo’0yiladi.
Benzinning tarkibi. Sanoat benzinining tarkibiga 30-200°C oralig’ida qaynaydigan uglevodorodolarning aralashmasi kiradi. Ba‘zi bir 38°С past haroratda qaynaydigan butanlar yuqori bosimdagi bug’arga ega bo’ladi.
Benzindagi uglevodorodlarning tarkibiga ko’p izoparafinlar qo’shiladi, krekingda olinadigan benzinlarda 15 dan 25%gacha olefinlar mavjud bo’ladi.
Uglevodorodlarning oktan soni quyidagi tartibda kamayadi: izoparafinlar > aromatik > olefinlar > naftenlar > n-parafinlar. Bu guruhdagi har bir komponentlar oralig’ida molekulani tuzilishi va qaynash nuqtasiga bog’liq holda farqlar bo’ladi. Har xil komponentlar benzin aralashmasining oktan soniga o’zining hissasini qo’shadi. Bu komponentlar ichida benzin krekingi katta qiymatni tashkil qiladi, uni aralashmasi motor yoqilg’isini hosil qiladi. Ulardan to’g’ridan – to’g’ri foydalanish ba‘zi bir davlatlarda chegaralanadi, qaysiki, uning tarkibida sezilarli darajada olefinlar ayniqsa olefinlar, fotoximik smogni (smog – tutun, qrum, kul zarrachalari kabi) shakllantiradi. Benzinlarni sinflari. Benzinlar qaynash harorati oraliqlari, oktan soni, oltingugurtning miqdoriga muvofiq sinflanadi.
Qaynash harorati oraliqlari. Ko’pgina benzinlar 30-200°С oralig’ida qaynaydi. Tarkibida past qaynaydigan komponentlarni mavjudligi ya‘ni, butan va pentanlar kabilar yuqori bosimli bug’larni olib keladi va issiq vaqtlarda bug’li tiqinlarni shakllantirishga sabab bo’ladi, qaysiki,gazli pufakchalar ingichka quvurchalar orqali dvigatelga va issiqlik qurilmalariga yoqilg’ini erkin harakatlanishiga to’sqinlik qiladi. Yetishmovchilik vaqtida past haroratda qaynovchi komponentlar qishki vaqtda dvigatelni ishga tushirishga to’sqinlik qiladi. Benzinni 90%-li qaynash nuqtasi dvigatelni qizish vaqtini va yoqilg’idan foydalanish samaradorligini aniqlaydi.
Oktan soni. Benzinning oktan soni eng muhim ko’rsatgichlaridan hisoblanadi. U odatda har xil asboblar bilan jihozlangan bir silindrli barqaror qurilmada aniqlanadi va detonatsiyaga moyilligi yozib olinadi. Normal holdagi geptan (chiziqli zanjirdagi uglerodning yettita atomi) juda yengil detonatsiyalanadi; shuning uchun nol oktan soni qabul qilingan. Izooktan (tarmoqlangan zanjirdagi uglerodning sakkizta atomi) bosim, harorat va yuklanma uchun yetarlicha ekstremal sharoitga yetmaguncha detonatsiya bo’lmaydi; buning uchun erkin oktan soni 100 o’rnatilgan. Benzinni noma‘lum bo’lgan detonatsiya xossasi bilan sinashda geptan va izooktan aralashmasi bilan taqqoslanadi qaysiki, benzinda xuddi shunday detonatsiya xossasiga ega ekanligi sinaladigan; benzinning oktan soni – shu aralashmadagi oktanning foizli tarkibini ifodalaydi. Shunday shaklda aniqlangan oktan soni hamma vaqt ham yo’l sharoitida o’zgaruvchan tezlikda, yuklanmada va tezlanishda ko’p silindrli dvigatelning tavsifiga mos kelmaydi. Neft sanoatida yoqilg’ini motorga mos kelishini nisbatan haqiqiy ishlab chiqaradigan ikkita usul mavjud: motor metodi va tadqiqotlash metodi. Oktan soni bu ikki aniqlanmaning o’rtachasi bo’yicha aniqlanadi.
Qo’shmalar (prisadka). Amalda hamma benzinlarning tarkibida har xil qo’shmalar mavjud bo’ladi, shundan smola hosil qiluvchi ingibitorlar va eng ko’p miqdorda bo’yoqlar. Sanoati rivojlangan ko’pgina davlatlarda qonuniy ravishda benzindagi qo’rg’oshinli birikmalarni ko’rsatgichi pasaytirilgan
(etillangan benzinning tarkibida tetraetilqo’rg’oshin oktan sonini oshiradi va umumiy benzinning 20% ni tashkil qiladi ).
Kerosin – bu yengil uchuvchan va uchuvchan yoqilg’i hisoblanadi. Birlamchi davrda kerosin faqat yoritish sifatida foydalanilgan, keyingi davrda esa nonvoyxonalarda, isituvchi va qizdiruvchi asboblarda, fermalardagi jihozlarni isitishda hamda motor yoqilg’isini ko’p komponentlari sifatida foydalanilmoqda. Eng yaxshi kerosinning rangi (taxminan 250-300 mm.li
Shtammer shkalasiga ega bo’ladi), pilikni yetarlicha bir meyorda shimilishi uchun qovushqoqlikka ega bo’lishi va hakozolar. Kerosinning xavfsizligi yorituvchi chiroqlarda qo’llanilganda standart alangalanishga ega bo’lishi kerak. Kerosin juda sekin shishi yoki metall kosachalarda qizdiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
