Berdaq atιndaǵΙ qaraqalpaq mámleketlik universiteti Biologiya fakulteti

BERDAQ ATΙNDAǴΙ QARAQALPAQ MÁMLEKETLİK UNİVERSİTETİ
Biologiya fakulteti
Ulıwma biologiya hám fiziologiya kafedrası
5140100-Biologiya tálim baǵdarınıń 4-d topar studenti
Dadebaev Ravshannıń
Bioinformatika páninen
«Genetikalıq algoritmler» teması boyınsha
ÓZBETINSHE JUMISI
Qabıllaǵan: Jiyenbaeva M
Orınlaǵan: Dadebaev R
Nókis – 2023
Genetikalıq algoritm - evolyucion dinamikanıñ principlerine sáykes tárizde populyaciya rawajlaniwiniñ genetikaliq proceduralarin imitaciya qiliwģa tiykarlanģan algoritm. Ol kòbinshe kòp normali optimizaciya, izlew hám basqariw máselelerin sheshiw ushin qollaniladi. Bul algoritmniñ qásiyeti olardiñ NP-quramali mashqalalardi polinomial ósiwshi algoritmlik quramaliliqtaģi algoritm uslaw mùmkin bolmaģan mashqalalar sheshiwde jetiskenlik penen qollaniliwi esaplanadi.
1980-jillarda General Electric kompaniyasi dúnyadaği birinshi genetikaliq algoritmge tiykarlanģan ónimdi satiwdi basladi. 1989-jilda Axcelis, Inc. kompaniyasi jeke kompyuterlerge arnalģan genetikaliq algoritmge tiykarlanğan dúnyada birinshi satiw tovarin islep shiqti. Genetikaliq algoritmler óz jumislarinda násillik, ózgeriwsheñlik hám tábiyğiy tañlaniwdiñ evolyucion principlerinen paydalandi. Genetikaliq algoritmniñ ózine tán qásiyeti orni jabayi tábiyatta ótiw roline uqsas bolğan usinilğan sheshimlerdiñ rekombinaciyasin ámelge asiriwshi "shağilistiriw" operatorinan paydalaniladi.
Genetikaliq dástúrlew - bul programmalar populyatsiyasina evolyutsion jantasıwdı qollawdan ibarat. Genetikaliq dástúrlew (genetic programming) - hár qıylı algoritmlardı xarakteristikalaw ushın gen injeneriyasi metaforasinan paydalanıwǵa urınıw esaplanadı. Jasalma «genetikaliq» sistemalardaǵı qatarlar biologiyalıq sistemalardaǵı xromasomalarğa uqsas. Genetikaliq algoritmlerde fiksirlengen uzınlıqtaǵı qatarlar tiykarǵı qurılıs blokları rolin atqaradi. Genetikalıq programmalastırıwda bul qatarlar terekke shashıp taslanadı. Mısal ushın
Genetikaliq algoritmlerdi basqa usillar menen sheshiw múmkin bolmaģan máselelerdi usillar menen sheshiwde qollaw múmkin bolsa da olar optimal sheshimdi tabiw ushin (bolmaģanda, múmkin bolģan waqitta, bul jerde polinomial bahalar kòbinshe jaramsiz) kepillik bermeydi.