Berdaq atındaģı Qaraqalpaq Mámleketlik Universiteti Fakulteti Qaniygeligi studenti

Berdaq atındaģı Qaraqalpaq Mámleketlik Universiteti
Fakulteti
Qaniygeligi studenti

Óz betinshe jumisi

Tema: Túrli tarawlar ushin arnalģan superkompyuterler hám kopmyuter sistemalari.

Tayarlaģan:

Qabillag'an:
Nókis - 2022
Joba :
1. Super kompyuterler haqqında túsinik
2. Super kompyuterler arxitekturasi
3. Zamanagóy super kompyuterler

Super kompyuterler haqqında túsinik
Informaciyanı saqlaw, qayta islew hám uzatıw ushın apparatlar - bul málim bolǵan kompyuterler ushin resmiy tariyp. Inglizshe sóz kompyuter " esaplaw" dep awdarma etiliwi múmkin. Esaplaw - zamanagóy turmıstıń túrli tarawlarına kirgen sol sebepli kompyuterler tiykarǵı faktor esaplanadi. Super kompyuterler - kútá úlken tezlikti talap etetuǵın hám úlken kólemdegi máselelerdi sheshiw ushın arnalǵan kompyuterge aytıladı. Super kompyuterler tariyxı - birishi superkompyuterdiń túsinigi birinshi bolıp 1960 - jıllarda Seymour Crey atlı elektr injeneri dúnyadaǵı eń operativ kompyuterdi jaratılıwina kirisken. " Supercomputingninń atası" dep atalǵan Cray, isleytuǵın esaplaw kólemi Sperry-Randda lawazımınan jańa islengen " Control Data Corporation" ga qosıw ushın ketip, ilimiy kompyuterlerdi rawajlandırıwǵa qaratılǵan. Dúnyanıń eń operativ kompyuterleri atı sol waqıttaǵı IBM 7030 " Stretch", vakuumlı trubalar ornına transistorlardan paydalanatuǵın birinshi bolıp ótti.
1964-jılda Cray CDC 6600 ti usınıs etti, olarda germanyum transistorlardi silikon hám Freon tiykarındaǵı sawıpıw sistemasınan paydalanǵanda jańalıqlar payda boldı. Eń áhmiyetlisi, ol 40 MGts tezliginde háreket etti, bul waqitta shama menen úsh million juretuǵın noqat operatsiyanı ámelge asırdı, bul bolsa onı dúnyadaǵı eń operativ kompyuterge aylantırdı. Kóbinese dúnyadaǵı birinshi superkompyuter dep esaplanǵan CDC 6600 kópshilik kompyuterlerden 10 ret tezirek hám IBM 7030 Stretchdan úsh ret tezirek. Oǵan 1969 jılda CDC 7600 dıń ornın iyelew ushın tapsırildi.
1972-jılda Cray, Cray Research kompaniyasın shólkemlestiriw ushın Control Data Corporation'dan ajiralıp shıqtı. Azmaz waqıttan keyin qarjı iyesiler qarjın hám investorlardi finanslıq támiynlewdi kóbeytkennen keyin, Cray 1-sanlı kompyuterdi iske túsirdi, bul bolsa kompyuterdiń jumıs iskerligin jáne de keńeytiwge járdem berdi. Jańa sistema saat tezligi 80 MGts di quradı hám sekundına 136 mln. Shıgarlıqlı noqat operatsiyaların ámelge asırdı (136 megappl). Basqa kem ushraytuǵın funktsiyalarda jańa protsessor túri (vektorlı qayta islew) hám dáwirlerdiń uzınlıǵın azaytatuǵın tezlikti optimallastırılģan noqat formasındaǵı dizayni bar. Cray 1976 jılda Los Alamos milliy laboratoriyasında ornatildi.
1980-jıllarda Cray superkompyuterda eń ataqlı ismga aylandı hám hár qanday jańa versiya aldınǵı háreketlerinen waz keshiwi kútilip atır. Cray Cray-1 ge miyrasxorı menen jumıs alıp barar eken, kompaniyadaǵı bólek jámáát Cray 1-dıń " tazalaģan" versiyasın usınıs etken Cray X-MPni shıǵarıp tasladı.
Super kompyuterler arxetekturasi. Eger IBM superkompyuteriniń arxitekturasınıń aldınǵı suwretine názer taslasańiz, ol áp-áneydey kórinedi olar qanday dúzilgen?. Jaqsı qádirlew múmkin bólimler eń ápiwayıınan jıynalǵan jıynaqǵa. Kórip turǵanıńız siyaqlı, elementar komponent - bul chip, yaǵnıy baza retinde isletiletuǵın protsessor yamasa mikroprotsessor. Mısalı, bul AMD EPYC ekenligin oyda sawlelendiriw edi. Keyinirek, AMD EPYC ádette eki yamasa tórt rozetkaǵa iye bolǵan anakartqa kiritiledi, sol sebepli olardıń hár biri MP yamasa bolmaǵan kompyuterlerimizdegı anakartlardan ayrıqsha bolıp esaplanıw 1 yamasa 2 EPYCga iye boladı. Al, bizde qashannan berli bir neshe chipli taxta bar hám, álbette, anakartqa ádettegi komponentler de qosıladı. Anakart úy kompyuterinde, yaǵnıy yad banklerinde hám taǵı basqa. Bul plitalardan biri tez-tez shaqırıladı esaplaw mashinası suwrette kórip turǵanıńız siyaqlı hám olar ádette metall tartpasinda jalǵız tártipte jaylastırılǵan yamasa bir neshesinde tóplanǵan. Bul tartpalardi siz jinlerdiń fotosúwretinde kóresiz túyin kartası. Bul túyinler yamasa tartpashalar ádette gruppalar boyınsha standart ólshewlerge iye bolǵan relslerge kiritiledi (orta samolyot ), mudamı da hámmesi de esaplaw mashinaları menen túyinlerge tuwrı kelmese de, lekin birpara boslıqlar tómende hám tepada basqa " tartpashalar" di yamasa tarmaq kartaları hám barlıq bul elementlerdi óz-ara baylanıstıratuǵın baylanıs sistemaları jaylasqan túyinlerdi jaylastırıw ushın bos qaldıriladi. shkaflar, PSU yamasa quwat deregi, RADI-de dúzilgen qattı disklardı óz ishine alatuǵın basqa tabaqlar hám basqalar.
Statistikalıq analizinen superkompyuterlerde qollanilatuģin operacion sistemalar ishinde Linux operacion sisteması úlesiniń joqarılıǵın baqlaw múmkin. Búgingi kúnde dizimdegi super kompyuterlerdiń 85. 20 procenti Linux operatsion sistemasi (426 — Linux, 34 — Aralas, 30 — Unix, 6 — Windows, 2 — BSD, 2 — Mac OS) de islep atır.