Berdaq nomidagi qoraqAlpoq davlat universiteti biologi

4-rasm. Chiqindi poligonlari.
Axlatni yo’q qilish bilan bog’liq holda, bu muntazam ravishda amalga oshiriladi, ammo bu ba’zi muammolarni bartaraf etishga yordam bermaydi. Chiqindilarni tashiydigan konteynerlar sanitariya-gigiyena holati yomon, hasharot-lar va kemiruvchilarni o’ziga jalb qiladi va yomon hid chiqaradi.
Bizning dunyodagi axlatlarni yo’q qilish bir qator sabablarga ko’ra juda yomon:

• 
  etarli mablag ‘yo’qligi;
  
• 
  kommunal xizmatlarning zaif tarmog’i;
  
• 
  axlatni saralash va uni faqat shu uchun mo’ljallangan idishlarga tashlash kerakligi to’g’risida aholining kam xabardorligi;
  
• 
  chiqindilarni ikkilamchi xom ashyoga qayta ishlash imkoniyatlaridan foydalanilmaydi.
  

Chiqindilarni yo’q qilish usullaridan biri bu ayrim turdagi chiqindilarni kompostlashdir. Eng uzoqni ko’ra biladigan korxonalar biogazni chiqindilar va xom ashyo qoldiqlaridan olishga muvaffaq bo’lmoqdalar. U kundalik hayotda ishlatiladigan ishlab chiqarish maqsadlarida ishlatilishi mumkin. Ko’p joylarda qo’llaniladigan eng keng tarqalgan chiqindilarni yo’q qilish usuli bu qattiq chiqindilarni yoqishdir.
Axlatga g’arq bo’lmaslik uchun, insoniyat axlatni yo’q qilish muammosini hal qilish haqida o’ylashi va chiqindilarni zararsizlantirishga qaratilgan harakat-larni tubdan o’zgartirishi kerak. Uni qayta ishlash mumkin. Garchi bu katta miqdordagi mablag’ni talab qilsa-da, muqobil energiya manbalarini ixtiro qilish imkoniyati mavjud.
Axlat, maishiy va ishlab chiqarish chiqindilarini yo’q qilish atrof-muhit ifloslanishi kabi global muammoni oqilona hal etish hisoblanadi. Shunday qilib, mutaxassislar 2010-yilda insoniyat har kuni taxminan 3,5 million tonna chiqindi-larni ishlab chiqarishini hisoblab chiqdi. Ularning aksariyati shaharlashgan hudud-larda to’planadi. Ekologlarning taxminlariga ko’ra, 2025-yilga kelib, odamlar kuniga 6 million tonna axlat ishlab chiqaradilar. Agar hamma narsa shu

tarzda davom etadigan bo’lsa, unda 80 yil ichida bu ko’rsatkich kuniga 10 million tonna-ga etadi va odamlar tom ma’noda o’z axlatlariga g’arq bo’lishadi.

Faqat sayyoramizdagi axlatni kamaytirish uchun va siz chiqindilarni qayta ishlashingiz kerak. Bu Shimoliy Amerika va Evropada eng faol ravishda amalga oshiriladi, chunki bu mintaqalar sayyoramizning ifloslanishiga eng katta hissa qo’shmoqda. Chiqindilarni yo’q qilish bugungi kunda tobora kuchayib bormoqda, chunki odamlarning ekologik madaniyati o’sib, ko’plab zamonaviy korxonalarning ishlab chiqarish jarayoniga tobora ko’proq kirib kelayotgan innovatsion ekologik texnologiyalar rivojlanmoqda.
Amerika va Evropadagi ekologik vaziyatni yaxshilash fonida dunyoning boshqa qismlarida atrof-muhitni axlat bilan ifloslanish muammosi tobora ortib bormoqda. Shunday qilib Osiyoda, ya’ni Xitoyda chiqindilar hajmi muntazam o’sib bormoqda va mutaxassislar 2025-yilga kelib ushbu ko’rsatkichlar sezilarli darajada oshishini taxmin qilmoqda. 2050-yilga kelib Afrikada chiqindilar tez ko’payishi kutilmoqda. Shu munosabat bilan axlat bilan ifloslanish muammosi nafaqat tez, balki geografik nuqtai nazardan ham bir tekisda hal qilinishi kerak va agar iloji bo’lsa, kelajakda axlat yig’ish markazlari yo’q qilinishi kerak. Shunday qilib, dunyoning barcha mamlakatlarida qayta ishlash korxonalari va korxonalari tashkil etilishi va shu bilan birga axlat uchun axborotlar siyosati olib borilishi kerak, shunda ular chiqindilarni saralashlari va resurslardan to’g’ri foydalanishlari, tabiiy va sun’iy foydalarni tejashlari kerak.