Berkinov b. B., Yakubov I. O., Sunnatov m. N. Institutsional iqtisodiyot

KEYSLAR 
Qo’shma tijoratning paydo bo’lishi yoki «Keling uylar bilan do’stlashaylik» 
Yangi «Daloyit maslahat» tadqiqotiga muvofiq savdo sheriklari o’rtasida 
o’zaro hamkorlik tarmog’ini yaratish — biznesda o’sishga erishish kaliti. 
«Kompaniyalar o’zining raqobat jihatdan ustunligini savdo sheriklarining dinamik 
ekotizimi bilan tobora mustahkam bog’lagan holda raqobat tarzida katta 
o’zgarishlarni boshdan kechirmoqda» — deyiladi Nyu-york «Daloyit maslahat» 

---

52 
tadqiqotida. Biznes sohasidagi 300 ta yetakchidan olingan ma’lumotlar shuni 
ko’rsatmoqdaki, qarorlarning birgalikda qabul qilinishi, hujjatlar va ma’lumotlar 
aylanishini avtomatlashtirilishi biznesning o’sishini 70 foizdan ko’pga oshiradi. 
«Qo’shma tijorat kompaniyalarga qo’shma korxonani boshqarish usulini va 
izchil jarayonlarni baholashni yaxshilash imkonini beradi», — deydi Djon Ferreyra, 
«Daloyit maslahat» sherigi — «Turli kompaniyalarda ishbilarmonlik jarayonlari 
axborot tizimlarining muvaffaqiyatli integratsiyalashuvi ularga raqobatda katta 
ustunlikni berdi — ushbu kompaniyalar o’z foydasini yaxshiroq anglab yetmoqda, 
katta foyda olmoqda, bozorning katta segmentiga ega bo’lmoqda». 
«Daloyit»ga muvofiq eng muvaffaqiyatli kompaniyalar unda kompaniya va 
uning eng muhim savdo sheriklari bir zanjirning yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’g’ini 
kabi hamjihatlik bilan harakat qiladigan vaziyatni yaratishdi. «Daloyit» tadqiqoti 
natijalari shuni ko’rsatmoqdaki, kompaniyalarning deyarli to’rtdan uch qismi 
bahamjihat harakatlarni o’zining oliy maqsadi deb hisoblashadi, boshqa 
kompaniyalar bilan ishbilarmonlik jarayonlarini uyg’unlashtirgan kompaniyalar esa 
o’zining savdo sheriklari bilan integratsiyalashmagan kompaniyalarga qaraganda 70 
foizga ko’p foyda olishmoqda. Ushbu raqamlar ikki yil oldin o’tkazilgan ana 
shunday tadqiqot natijalariga qaraganda 20 foizga oshdi. 
Shuningdek, mazkur tadqiqot kompaniyalarning tobora ko’pchiligi ushbu 
tamoyilni amalga oshirishga kirisha boshlayotganligini ko’rsatmoqda. Katta 
korxonalar (5 mlrd. dollardan ko’p aylanma mablag’larga ega bo’lgan 
kompaniyalar) ning 33 foizi dastlabki dasturlarni amalga oshirishni boshlab yubordi, 
yana 45 foizi dastlabki loyihani rejalashtirmoqda. «Daloyit» tahlilchilarining fikriga 
ko’ra, 2012 yilga kelib kompaniyalarning 85 foizi qo’shma tijorat borasidagi ayrim 
tashabbuslarni hayotga tatbiq etmoqda.