Bexruz Nazarov

Milliy iqtisodiyot MXXdagi asosiy hisob birliklari bo’lgan rezident institutsional birliklar yig’indisidan iborat.

Institutsional birlik- yuridik shaxs bo’lgan va moliyaviy hisobotlarning to’liq to’plamiga ega bo’lgan mustaqil xo’jalik yurituvchi sub’ekt.

Aholi(lotincha rezidens, rezidens — oʻtirgan, oʻz oʻrnida qoluvchi) — maʼlum bir davlatda roʻyxatdan oʻtgan (jismoniy va yuridik shaxslar) va iqtisodiy faoliyat bilan shugʻullanuvchi xoʻjalik yurituvchi subyektlar. Iqtisodiy hudud ushbu davlatning qonunchiligiga muvofiq tashkil etilgan xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar, xorijiy firmalarning filiallari va boshqalar.

Yuridik yoki shaxslar agar ularning iqtisodiy manfaatlari markazi mamlakatning iqtisodiy hududi bilan bog’liq bo’lsa, ular ma’lum bir mamlakatning rezidentlari hisoblanadi. Ushbu kontseptsiyaga mamlakatga qisqa muddatga (bir yildan kam) kelgan shaxslar – sayyohlar, rassomlar, mavsumiy ishchilar va boshqalar kirmaydi. Boshqa davlatlarning diplomatik vakolatxonalari xodimlari va harbiy xizmatchilari ham bundan mustasno. Umuman olganda, mamlakat rezidentlariga murojaat qilish mezonlari yashash joyining doimiyligi, joylashgan joyi, boshqaruv joyi, ro’yxatdan o’tgan joyi hisoblanadi.

• Agar xo’jalik yurituvchi sub’ekt institutsional birlikning barcha xususiyatlariga ega bo’lmasa, uni aniqlash uchun qo’shimcha mezonlar qo’llaniladi:

Milliy hisob ob’ekti mamlakat iqtisodiyoti hisoblanadi. Mavzu milliy buxgalteriya hisobi – makroiqtisodiy ko’rsatkichlar tizimi va ular asosida shakllanadigan milliy hisoblar, kirish-chiqish jadvallari va boshqa jadvallar yordamida mamlakat iqtisodiyotining holati va rivojlanishining statistik tavsifi.

“Buxgalteriya hisobi” so‘zi bu kontekstda makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar tizimining buxgalteriya hisobi bilan bog‘liqligini aks ettiradi. Bu milliy buxgalteriya hisobida buxgalteriya hisobining asosiy tamoyillaridan foydalanishni tushuntiradi: barcha ko’rsatkichlarning qiymati, balans usuli, ikki tomonlama yozish usuli, iqtisodiyotning cheksiz faoliyat yuritishi haqidagi taxmin.

• Milliy hisob bozor iqtisodiyoti, uning mexanizmlari va institutlariga e’tibor qaratadi. Nazariy asos milliy buxgalteriya hisobi barcha mulk shakllari tengligini, raqobat asosida narxlar shakllanishining bozor xarakterini, barcha odamlarning foyda olishga bo’lgan tabiiy intilishlarini tan olishdir. Milliy buxgalteriya hisobi davlat tomonidan faol tartibga solinadigan bozor iqtisodiyotiga asoslanadi. Davlat milliy hisoblar tizimida aholiga bozordan tashqari (bepul) xizmatlar ko’rsatuvchi va daromadlarni ham iqtisodiy, ham ijtimoiy adolat tamoyillari asosida taqsimlovchi va qayta taqsimlovchi mustaqil sektor bilan ifodalanadi.

E‘TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!