Bezgak plazmodium turkumi protozoalari keltirib chiqaradigan va odamlarga chivinlar yuqadigan tropik kasallik

Bezgak kasalligi
Bezgak - plazmodium turkumi protozoalari keltirib chiqaradigan va odamlarga chivinlar yuqadigan tropik kasallik.
Bezgak bezgak yoki bezgak deb ham ataladi, chunki u tropik yoki subtropikada paydo bo'ladigan yuqumli kasallikdir. Odamdan odamga to'g'ridan-to'g'ri yuqtirish ehtimoldan yiroq, ammo Germaniyada hisobot berish talablari mavjud.
Qo'zg'atuvchining turiga va kasallikning rivojlanishiga qarab bezgakning turli shakllarini aniqlash mumkin. Bezgak tertiana, bezgak kvartanasi va bezgak tropikasi o'rtasida farq bor. Tropika bezgak kasalligi eng og'ir kasallik kursiga ega. Agar alomatlar bezgakni ko'rsatadigan bo'lsa, qon smearining mikroskopik tekshiruvi tasdiqlanadi. Bu erda parazitlarni tanib olish mumkin.

Bezgak infektsiyasining tasdiqlangan soni hozirda Germaniyada yiliga 500-600 kishini tashkil qiladi. Bu bezgak bilan kasallangan odamlarning taxminan ikki barobar ko'p bo'lgan 1995 yildan 2000 yilgacha bo'lgan davrga nisbatan yaxshilanishdir.

sabablari
Chivin deb ataladigan chivin bezgak kasalligining sababi hisoblanadi. Bu asosan Afrika qit'asida joylashgan. Shu bilan birga, bezgak Janubiy Amerika va Osiyoning ayrim qismlarida hasharotlar tomonidan ham yuqishi mumkin.
Uzoq mamlakatlarning yuklari bilan Germaniyaga olib kelingan chivinlar orqali yuqtirish juda kam uchraydi. Go'yo tropik bo'lgan bezgak vaqti-vaqti bilan aeroportlar yoki temir yo'l stantsiyalari kabi sayohat markazlari atrofida aniqlanadi.
Biroq, bezgak bilan odamlar o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri infektsiya deyarli mumkin emas. Agar platsenta buzilmagan bo'lsa, faqat onadan tug'ilmagan bolaga yuqish mumkin.

Bezgak jami beshta turli xil patogenlar orqali yuzaga kelishi mumkin, ularning har biri har xil alomatlarga ega. Sizda bezgak bormi va qaysi davolash usullarini qo'llash kerakligi, ushbu bezgak turiga bog'liq. Tez va samarali harakatlar bu erda hal qiluvchi ahamiyatga ega, ammo bezgak o'limga olib kelishi mumkin.

Alomatlar va kurs

Bezgakning mumkin bo'lgan belgilari:

• 
  bosh og'rig'i
  

• 
  Tana og'rig'i
  

• 
  Charchoq
  

• 
  Haroratning o'zgarishi
  

• 
  Terlar
  

• 
  diareya
  

• 
  Tutqanoq
  

• 
  Ongni buzish
  

• 
  qulash
  

• 
  titroq
  

• 
  Isitma (alangalanish)
  

Inson tanasida bezgak qo'zg'atuvchilari to'satdan yuqori isitma, titroq va organik kasalliklarga olib kelishi mumkin. To'satdan bosh og'rig'i, tana og'rig'i, mushak kramplari, shuningdek bel og'rig'i va issiqlik hissi paydo bo'lishi mumkin. Dastlab grippdan farq qiladigan bezgak.

Intervalga o'xshash isitma xurujlari kasallikka xosdir. Bezgakning turiga qarab, ular turli vaqt oralig'ida (3-5 soat) sodir bo'ladi. Tropik bezgak kasallikning eng xavfli shakli hisoblanadi. Bu erda isitma xurujlari juda tartibsiz bo'ladi. Bundan tashqari, ushbu shakl bilan jiddiy asoratlar keng tarqalgan.

Og'ir holatlarda ongni buzish, ongni yo'qotish (hushidan ketish) yoki buyrak etishmovchiligi paydo bo'lishi mumkin. Oxir oqibat, bemorlar jigarga hujum qilinganda kamqonlik yoki sariqlik paydo bo'ladi. Agar bezgak tan olinmasa va davolanmasa, bu o'limga olib kelishi mumkin. Miya bezgagi, davolanmasa, har doim koma va o'limga olib keladi. Eng yomon holatda, bezgak kasal bo'lgan odamning o'limiga olib keladi.
Qachon shifokorga
Agar odatdagi bezgak isitmasi (tana harorati Selsiy bo'yicha 38,5 darajadan yuqori bo'lsa, titroq va kuchli terlash) tropikada qolgandan so'ng darhol ro'y bersa, o'sha kuni shifokor bilan maslahatlashish kerak.
Agar kramplar, behushlik yoki terining mayda qizil dog'lari bo'lsa, shoshilinch tez yordam xizmatini chaqirish kerak. Siydikdagi o'zgarishlar (masalan, qonli siydik yoki siydikning oz miqdori) ham darhol aniqlanishi kerak.Xavfli joylardan biriga sayohat qilgan yoki bezgak bilan kasallangan odam bilan aloqada bo'lgan odamlar ushbu alomatlarni tezda tekshirishlari kerak.
Immun tizimi kasalligiga chalingan yoki isitma tufayli jismonan zaiflashgan odamlar, ayniqsa, xavf ostida. Bolalar, homilador ayollar va qariyalar yuqumli kasallikdan shubha qilsalar, oilaviy shifokorlariga murojaat qilishlari kerak.
Bezgakni har doim mutaxassis davolashi shart! Oila shifokori dastlabki gumon qilinadigan tashxis qo'yishi mumkin va keyin bemorni internistga yuboradi. Vaziyatning og'irligiga qarab, boshqa choralarni darhol boshlash kerak bo'lishi mumkin.

Bezgakning xarakterli alomatlari tsiklik isitma, so'ngra titroq. Kasallikning og'irligiga qarab isitma har uchinchi kunda (bezgak tertiana) yoki har to'rtinchi kunda (bezgak kvartanasi) sodir bo'ladi. Kasallikning eng xavfli shaklida (bezgak tropica), isitma xurujlari qat'iy ritmga amal qilmaydi.

Vaqti-vaqti bilan paydo bo'ladigan isitmadan tashqari, bosh og'rig'i va taloqning kattalashishi odatiy holdir, shuningdek, grippga o'xshash infektsiyani eslatuvchi ko'plab alomatlar mavjud: bosh aylanishi, charchash, yo'tal, ishtahani yo'qotish, terlash, qorin og'rig'i, diareya, qusish , orqa va oyoq-qo'llarda mushak og'rig'i.
Grippga o'xshash infektsiyalar bilan chalkashmaslik uchun bemorning qonini tekshirish kerak. Bezgak parazitlari qizil qon hujayralarida ko'payadi va ularni oddiy nurli mikroskop yordamida tez-tez ko'rish mumkin.
Odatiy bo'lib, May-Grünvald-Giemsa bo'yalgan qon smearasi mikroskop ostida tahlil qilinadi va bezgak parazitlari mavjudligini tekshiradi. Ko'pincha bu usul bilan parazitning turlari aniqlanishi mumkin.
Tez antigen testi deb nomlangan test chizig'iga bir tomchi qon quyiladi. Sinov chizig'i bezgak qo'zg'atuvchining ma'lum eruvchan oqsillarini taniydi. Ushbu test tezkor va nazariy jihatdan maxsus uskunalarsiz xususiy shaxslar tomonidan amalga oshirilishi mumkin bo'lsa-da, tashxis qo'yish uchun ushbu testning o'zi etarli emas. Tezkor test ishonchsiz bo'lib, noto'g'ri ijobiy va noto'g'ri salbiy natijalarni berishi mumkin.
Murakkabliklar
Ehtimol, bezgakning eng keng tarqalgan asoratlari noto'g'ri tashxis qo'yishdir. Bu infektsiya va bezgak paydo bo'lishi o'rtasidagi uzoq vaqt bilan bog'liq. Shuningdek, tashxisni qiyinlashtiradigan bezgakning har xil turlari mavjud. Bezgakning birinchi alomatlari o'ziga xos emas. Odatda, ilgari chet elga safar qilish to'g'risida manfaatdor shaxsning tasodifan aytgan so'zlarigina shifokorni to'g'ri yo'lga olib boradi.
Xavfli bezgak tropikasi bilan emlanmaganlarning 20 foizigacha o'ladi. Bezgakning ushbu shaklini aniqlash qiyin, chunki bu erda ham o'ziga xos bo'lmagan alomatlar ustunlik qiladi. Axir trombopeniya ta'sirlanganlarning 50 foizidan ko'prog'ida klinik ko'rinishni ko'rsatadi. Bundan tashqari, ba'zi hollarda splenomegali yoki gepatomegali tashxisi qo'yilishi mumkin.
Bezgakning miya shakllari tutilish va ongni buzilishiga olib keladi. Eng yomon holatda, ta'sirlangan odam komatoz holatida bo'lishi mumkin. Natijada, o'tkir buyrak etishmovchiligi, qon aylanishi etishmovchiligi, gemolitik anemiya yoki o'pka shakllari kabi asoratlar paydo bo'ladi. Tarqatilgan tomir ichi qon ivishining buzilishi yuzaga kelishi mumkin.
Bezgak tertiana isitma hujumlarida ma'lum bir ritm bilan tan olinishi mumkin. Bular keladi va ketadi. Haddan tashqari isitma ko'rsatkichlari davolanishsiz asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Biroq, bezgakning ushbu shaklida o'limga olib keladigan natijalar kam uchraydi. Kamroq tarqalgan bezgak kvartanasida relapslar asl infektsiyadan 40 yil o'tgach sodir bo'lishi mumkin.
Davolash va davolash
Agar bezgak yuqtirishiga shubha tug'ilsa, bemorni tropik mutaxassisga yuboradigan oilaviy shifokor bilan maslahatlashish kerak. Bezgakning turiga qarab terapiya ambulatoriya sharoitida amalga oshirilishi yoki statsionar davolanishni talab qilishi mumkin.
"Bezgak tropikasi" ning nisbatan zararsiz shakli bir necha soat yoki kun ichida tabletkalar yoki yutilgan eritmalar bilan kurashiladi. Shu bilan birga, "bezgak tropikasi" ancha og'irroq shakllarda ham ma'lum, bunda terapiya individual vaziyatda yuzaga keladigan holatlarga bog'liq va juda murakkab bo'lishi mumkin.
Boshqa tomondan, "bezgak tertiana" bir necha hafta davom etadigan davolanishni talab qiladi. Bu erda parvarishlash o'tkir yordam va relapslarning oldini olish choralaridan iborat.
"Bezgak kvartanasi" esa ozgina kuch sarflashni talab qiladi va odatda bir necha soat ichida ambulatoriya sharoitida nazorat ostiga olinishi mumkin. Biroq, har qanday holatda, bezgakka qarshi qanday choralar ko'rishni mutaxassisning o'zi hal qilishi kerak.
oldini olish
Bezgak kasalligidan himoya qilish hozircha to'liq iloji yo'q. Vaksinalarni tasavvur qilish mumkin, ular odatda tanani bezgak qo'zg'atuvchisidan uzoqroq vaqt davomida immunitetga keltirishga qaratilgan.
Biroq, bezgakni bu bilan mutlaqo zararsiz deb bo'lmaydi. Bezgak kasalligiga chalingan hududlarga borishdan oldin, iloji boricha iloji boricha tropik tibbiyot shifokoridan zarur ehtiyot choralarini ko'rish kerak.
Bezgak profilaktikasi uchun ximoprofilaktika muhim ahamiyatga ega, bu dori vositasida bezgakni oldini oladi. Shunga qaramay, tegishli dorilar bezgakdan to'liq himoya qila olmasligini esga olish lozim.
Chivinlarga qarshi vosita profilaktika maqsadida tavsiya etiladi. Konservativ vositalar (chivin to'rlari, uzun kiyim) chivinlarni qaytarish uchun ham juda samarali.
O'tkir spontan bezgak kasalligiga qarshi dori-darmonlarni sayohat qilishda zudlik bilan rejalashtirish kerak. Agar bezgak alomatlari paydo bo'lsa, ushbu dorilarni iloji boricha tezroq olish kerak.
Bezgak (ital. malaria, mala aria — badboʻy havo) — bezgak plazmodiylari qoʻzgʻatadigan invazion kasallik; isitma tutishi, qonda jiddiy oʻzgarishlar sodir bulishi, kamqonlik, jigar va taloqning kattalashuvi bilan kechadi. Bezgakning plaz-modiysi toʻrt xil, shunga koʻra Bezgakning uch kunlik, toʻrt kunlik, tropik va Afrika xillari bor. B. plazmodiysi Bezgak chivini va odam organizmida koʻpayib, rivojlanadi. Kasallik manbai bemor va B. chivini (asosan urgʻochisi) hisoblanadi. Bezgak plazmodiysi Bezgak bilan ogʻrigan bemor organizmida jinssiz (shizogoniya), kasallikni tashib yuruvchi — anofeles chivini tanasida esa jinsiy yoʻl bilan rivojlanadi. Kasallik sogʻlom odamga chivin chaqqanda, odam organizmiga uning soʻlagi orqali qoʻzgʻatuvchilar tushganda yuqadi. Qon oqimi bilan ular jigarga tushadi, bu yerda rivojlanishning birinchi (toʻqima) sikli roʻy beradi, soʻngra yana qonga tushadi va erit-rotsitlar ichiga kirib oladi, bu yerda ikkinchi (eritrotsitar) rivojlanish sikli oʻtib, eritrotsitlarning parchalanishi va qonga koʻp miqsorda qoʻzgʻatuvchilar chiqishi bilan tugallanadi, bu odamni isitma tutishi bilan oʻtadi.Bezgak oʻtkir yuqumli kasallik boʻlib, Anofeles (bezgak chivinlari) chivini orqali yuqishi, qaltirash, tana harorati koʻtarilishi, taloq va jigar kattalashishi hamda kamqonlik bilan xarakterlanadi. Bezgak ilmiy tilda malaria deb ataladi va bu malariae soʻzidan olingan boʻlib, mal — badboʻy, ariae — hid yoki havo degan maʼnoni anglatadi. Uni juda kichik parazit-plazmodiylar qoʻzgʻatadi. Ularni faqat mikroskop ostida koʻrish mumkin.
Virus inson qonida yashab, koʻpayadi va qizil qon tanachalarida joylashib, ularni parchalaydi hamda qon ishlab chiqarish, asab, yurak qon-tomir va organizmning boshqa tizimlarini ishdan chiqaradi. Baʼzan kasallik shunchalik ogʻir kechadiki, agar davolash oʻz vaqtida boshlanmasa, bemor bir necha kundan soʻng asosan tropik bezgakda vafot etadi. Harorat koʻtarilganda yoki bezgakning boshqa belgilari namoyon boʻlganda, albatta tibbiy yordamga murojaat qilish kerak. Toʻgʻri tashhis qoʻyishda qon tahlili shart. Agar siz oxirgi 3 yil davomida Markaziy va Janubiy-Sharqiy Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlari hamda Tojikis¬ton va respublikamizning janubiy viloyatlariga chiqqan boʻlsangiz, u yerda bezgak bilan zararlanish xavfi yuqoriligini hisobga olgan holda, har qanday darmonsizlik kuzatilsa, albatta barmoqdan qon topshirishingiz lozim.[1]
Qoʻzgʻatuvchi odam organizmida 10—14 kungacha (baʼzan, bir yilgacha va bundan koʻproq) boʻlib, kasallik belgilarini qoʻzgʻatmasligi mumkin (inkubatsion yoki yashirin davr). Kasallik toʻsatdan boshlanadi: bemorni isitma tutib, junjiydi, qalti-raydi (u baʼzan shu qadar qatgiq qalti-raydiki, hetto ustiga issiq koʻrpa yopilganda ham sovuq qotadi), keyin kdlti-rash bosilib, harorat koʻtariladi (41 — 41,5°), bemor boʻriqib, qizarib ketadi, nafas olishga qiynalib, halloslaydi, boshi qattiq ogʻriydi.
Isitma bir necha soat tutadi. Soʻngra harorati tez pasa-yib, baʼzan bir maromga tushadi; shu payt bemor qattiq terlaydi, ertasiga oʻzini sogʻlom gʻis qiladi. Keyin yana isitma tutadi; uch kunlik Bezgakda — ikki kunda bir marta, toʻrt kunlik Bezgakda — har uch kunda bir marta, tropik Bezgakda — koʻpincha kun sayin isitma tutib turadi. Isitma tutayotgan bemorning qoni tekshirilganda, Bezgak plazmodiylarini topish mumkin. Bezgak tutavergach, plazmodiylar qizil qon tanachalari (eritrotsitlar)ni parchalashi sa-babli bemor kamqon boʻlib qoladi, ta-logʻi va jigari kattalashadi, oq qon ta-nachalari (leykotsitlar) ancha kamayadi. Bezgak davolanmay qolib, kasallik uzoq davom etganda tinkani quritib, mehnat qobiliyatini susaytiradi, bolalar oʻsish va ri-yujlanishdan orqada qoladi. Bemor oʻz vaqtida davolanmasa yoki chaladavolansa, Bezgakka boshqa kasalliklar qoʻshiladi. Bezgakning ogʻir shakli bilan ogʻriganlarda, shuningdek bo-lalarda koma holati, baʼzan oʻlim yuz berishi mumkin. Bemor barvaqt toʻgʻri davolangavda sogʻligʻiga pugur yetmaydi, undan atrofdagi kishilarga Bezgak chivinlari orqali kasallik yuqish ehtimoli yoʻqoladi.
Isitmaning xurujiga, taloqning katta-lashganiga, chap biqin sohasida ogʻriq turishi va badan zaʼfaron tus olishiga qarab, bemorda Bezgak bor deb taxmin qilish mumkin. Ammo Bezgakni aniq bilish uchun bemordan qon olib, mikroskopda tekshirish shart. Bemorni vrach davolaydi. Unga tinch sharoit va yaxshi parvarish zarur. Ka-sallikning oldini olishda asosiy eʼti-bor bemorlarni erta aniqlash va davolashga qaratilgan boʻlishi kerak.B. chivini koʻp uchraydigan joylarda himoya kiyim-boshi va chivinni keltirmaydigan dori vositalaridan foydalanish lozim. Shonosir Shovahobov.[2]