Bibixonim (asl ismi Saroymulkxonim)

---

Bibixonim
Bibixonim (asl ismi
Saroymulkxonim) (1341 —
1408) — Amir Temurning
katta xotini, Chigʻatoy
ulusi xoni —
Qozonxonning qizi. Dastlab Amir
Qazagʻonning nabirasi — Xusayn ibn
Musallabga (1355), keyin (Xusayn qatl
etilgach) Amir Temurga nikohlangan
(1370). Shu bilan Amir Temur Koʻragon

---

unvoniga musharraf boʻladi. Zotan xon
avlodiga mansub Saroymulkxonim
haramdagi barcha malikalardan ulugʻ
hisoblanib, "
Katta xonim" yoxud
"
Bibixonim" degan unvonga noil boʻladi.
Tarixiy manbalarning guvohlik berishicha,
Bibixonim oʻz zamonasining yuksak
idrokli, farosatli, tadbirkor, maslahatdosh
va yetuk aql-zakovat sohibasi,
shuningdek, husn-latofat bobida ham
benazir edi. Bibixonim insonparvar,
vatanparvar, mamlakatning
siyosiy,ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy
hayotidan yaxshigina xabardor boʻlgan,
saltanat ishlarida dono maslahatlari bilan
qatnashib turgan ayol edi. Ayniqsa, ilm-

---

maʼrifatga aloxida eʼtibor berar, tolibi
ilmlarga homiylik qilardi. 
Sohibqiron
Amir
Temurning harbiy yurishlarida koʻpincha
hamrohlik qilgan. Bibixonim saltanatni
boshqarishda vujudga kelgan ayrim
muammolarni hal qilishda oʻzining
oqilona maslahatlari bilan faol
qatnashgan. Amir Temur Bibixonimga
oshkora boʻysunmasa-da, biroq uning
oqilona maslahatlariga oʻzida qandaydir
ehtiyoj sezib turgan.
Bibixonim oʻz jamgʻarmasi hisobidan
Samarqandda
 ulkan Madrasa (qarang
Bibixonim madrasasi) qurdirgan.

---

Bibixonim farzand koʻrmagan boʻlsada,
Sohibqiron oʻz nabiralari — Muhammad
Sulton, Xalil Sulton, Ulugʻbek va boshqa
mirzolarni bevosita zukko Bibixonim
tarbiyasiga topshirgan edi.
Samarqandda Amir Temur Bibixonimga
atab qurdirgan Bibixonim jome masjidi
mavjud. Bibixonim haqida xalq orasida
koʻplab rivoyatlar saqlanib qolgan.
Turgʻun Fayziyev.
Saroymulkxonim Chigʻatoy ulusiga
mansub xonlardan biri, Qozonxonning qizi
boʻlib, 1341-yilda tavallud topgan.
Saroymulkxonimning
hayoti

---

Balogʻatga yetgach, Movarounnaxr
hukmdori Amir Qozogʻonning nabirasi
Amir Husaynga turmushga chiqadi. 1370-
yilda, Amir Husayning Balx jangi
vafotidan soʻng 26 yoshli
Saroymulkxonimni Amir Temur nikohiga
oladi. Yuksak insoniy fazilatlariga egaligi
tufayli Saroymulkxonim, Amir Temur ahli
ayollari –malikalarining ulugʻiga aylanadi,
hamda «kattaxonim» yoxud «Bibixonim»
mavqei berildi. U oʻz zamonasining
yuksak idrokli, farosatli, tadbirkor ayoli va
aql-zakovat sohibasi boʻlgan.
Shuningdek, husn-latofat bobida ham
benazir boʻlgan. Saroymulkxonim
siyosatdon, insonparvar, sahovatli malika
sifatida saltanatni boshqarishda faol

---

ishtirok etgan. Mamlakatning ijtimoiy va
madaniy qurilish ishlariga, ayniqsa, tolibi
ilmlarni har taraflama qoʻllab quvvatlash
borasida nom qozongan. Aytishlaricha,
Samarqanddagi xozirgi jomeʼ masjidning
kun chiqar tomonidan madrasa qurdiradi.
Madrasa nihoyatda mahobatli boʻlib, Amir
Temur qurdirgan jomeʼ masjidiga tutash
boʻlgan. Biroq turli sabablarga koʻra
vayron etilgan.
Sohibqiron farmoniga binoan, 1399-1404-
yillarda jomeʼ masjid qurib bitkazildi.
Baʼzi rivoyatlarda Amir Temur masjidini
dono va oqila xotini Saroymulkxonimga
tuhfa qilgan, deyishadi. Shuning uchun
boʻlsa kerak Amir Temur jomeʼ masjidi

---

ham Bibixonim nomi bilan shuhrat
topgandir. Temuriyzodalar tarbiyasi
bevosita Bibixonim bilan bogʻliq. U
Shohruh Mirzo, Mirzo Ulugʻbek,
Muhammad Sulton, Xalil Sultonlarning
ilm-maʼrifatni anglashida rahnamolik
qilgan. Ayniqsa, Mirzo Ulugʻbek sogʻlom
oʻsishi, diniy va dunyoviy bilimlarni
mukammal egallashida, Bibixonimning
mehnati beqiyosdir.
Sohibqiron Temurning oʻlimidan soʻng,
Samarqand taxti, uning nabirasi Xalil
Sultonga oʻtdi shu davrda Bibixonim
ancha qiyinchiliklarga duch keladi. 1409-
yilda Samarqand taxtini Shohruh
Mirzoning toʻngʻich oʻgʻli Mirzo Ulugʻbek

---

egallaganda sevikli buvisi Bibixonim
hayotdan koʻz yumgan edi.
OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Samarqand davlat muzey-qoʻriqxonasi
- SAMARQANDNING TARIXIY
OBIDALARI VA MUZYeYLARI BOʻYIChA
EKSKURSIYa MATNLARI, 2010
Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-
2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Adabiyotlar

---

Bu sahifa oxirgi marta 23-Mart 2023, 17:20 da
tahrir qilingan.
•
Matndan 
CC BY-SA 3.0
litsenziyasi boʻyicha
foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan
boʻlsa).
Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, (ht
tps://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=
Bibixonim&action=edit) Vikipediyaga
yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.
"https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Bibixonim&oldid=3625158" 
dan olindi