- „Biblioterapiya“ atamasi birinchi marta 1916-yilda Semyuel Kroters tomonidan kiritilgan boʻlsa-da, xatti-harakatlarni oʻzgartirish va qaygʻuni kamaytirish uchun kitoblardan foydalanish oʻrta asrlarga borib taqaladigan uzoq tarixga ega boʻlgan. Terapevtik kontekstda qoʻllanilganda biblioterapiya badiiy va badiiy boʻlmagan materiallarni oʻz ichiga oladi. Badiiy biblioterapiya (romanlar, sheʼrlar) dinamik jarayon boʻlib, unda material oʻquvchining sharoitlaridan kelib chiqqan holda faol talqin qilinadi. Psixodinamik nuqtai nazardan, badiiy materiallar identifikatsiyalash, katarsis va tushunish jarayonlari orqali samarali boʻladi.
- 1980—1990-yillarning boshlarida biblioterapiya keng qoʻllaniladigan, ammo kam oʻrganilgan terapevtik jarayon edi. Shu bilan birga, koʻplab randomizatsiyalangan nazorat ostida sinovlar (RCT) biblioterapiyaning oʻziga qasddan zarar etkazish, obsesif-kompulsiv buzuqlik (OKB) vabulimiya nervoza, uyqusizlik kabi klinik sharoitlarga ijobiy taʼsirini hujjatlashtirdi. Tadqiqotda shuningdek, biblioterapiyani hissiy kasalliklar, spirtli ichimliklarga qaramlik, jinsiy disfunksiya, kuchli tushkunlik depressiya holatlari kabi koʻplab psixologik muammolarga aralashuv sifatida qoʻllab-quvvatlaydi. Keksa depressiyaga uchragan odamlar uchun psixoterapevtik muolajalarni yaqinda oʻrganishda biblioterapiya samarali yondashuv sifatida paydo boʻldi.
- Ruhiy salomatlik dasturlarida asosan giyohvandlik moddalarni suvisteʼmol qilishda biblioterapiyadan foydalanish Buyuk Britaniyadagi bemorlar uchun foydali ekanligi aniqlandi. Bu yerda biblioterapiya mashhur manba hisoblanadi. Tadqiqotchilar biblioterapiya bilan davolash dasturlarini muvaffaqiyatli toʻldirishi va retsidivni kamaytirishi mumkinligini aniqladilar.
Davolash ishlari - Biblioterapiyaning affektiv davolash usullari. Affektiv davolash Kognitiv xulq-atvor terapiyasi (CBT) va vizual asoslangan materiallar yordamida amalga oshirilishiriladi. Affektiv biblioterapiya ishtirokchilarga yordam berishda badiiy adabiyotga tayaniladi. Hikoya xarakteriga hamdard boʻlish orqali mijoz umidga ega boʻlish va hissiy taranglikni bartaraf etish orqali katarsis shaklini boshdan kechiradi. Hikoyadagi holatlar va oʻquvchining shaxsiy muammolari oʻrtasida ham bogʻliqlik boʻlishi mumkin. Natijada, ushbu tushunchalarning hamda xatti-harakatlarning oʻzgarishiga olib keladi. CBT yordamida esa biblioterapiya asosan oʻz-oʻziga yordam beradigan kitoblarga tayanadi. Ular salbiy xatti-harakatlarni muqobil, ijobiy harakatlarni taklif qilish orqali tuzatishga yordam beradi. Vizual asoslangan materiallar. Masalan: grafik romanlarning ham taʼsirchan, ham CBT usullaridan foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
