Bilim aliwdi analiz etiw Reje

Tiykarǵı teoriyaler, tiykarlar hám metodologiyalarni óz ishine alǵan bilimlerdi analiz qılıw
Bilimlerdi analiz qılıw informaciyanı tekseriw hám túsiniwdi basqaratuǵın bir qatar teoriyaler, tiykarlar hám metodologiyalarni óz ishine aladı. Bilimlerdi analiz qılıwda itibarǵa alıw kerek bolǵan tiykarǵı tárepler:
Epistemologiya: Gnoseologiya filosofiyanıń bilimdiń tábiyaatın, onı iyelewin hám tıykarlanıwın úyrenetuǵın bólimi bolıp tabıladı. “Bilim ne?” sıyaqlı sorawlardı úyrenedi. hám " biz bilgenimizni qanday bilamiz? " Epistemologiyadagi túrli teoriyaler biziń bilimlerdi analiz qılıw haqqındaǵı túsinikmizni qáliplestiredi. Mısalı :
a. Empirizm: Empiristlar bilim sezimiy tájiriybe hám baqlawdan kelip shıǵadı, dep aytıp otediler. Empirik bilimlerdi analiz qılıw tuwrıdan-tuwrı baqlaw hám tájiriybeler arqalı maǵlıwmatlardı toplawǵa tayanadi.
b. Ratsionalizm: Ratsionalistlar bilim alıwda aqıl hám logikalıq analizdiń rolin aytıp otediler. Bilimlerdi analiz qılıwda ratsionalistik jantasıwlar deduktiv pikirlew, logikalıq izbe-izlik hám aprior bilimlerden paydalanıwǵa ústin turatuǵın áhmiyet beredi.
c. Konstruktivizm: Konstruktivistlarning atap ótiwishe, bilim adamlar tárepinen sub'ektiv tájiriybeleri hám talqinlari arqalı aktiv túrde qurıladı. Konstruktivizmda bilimlerdi analiz qılıw bilimdiń konteksti jáne social qurılısın túsiniwge qaratılǵan.
Informaciya qıdırıw hám kontentni analiz qılıw : Informaciya qıdırıw hám kontentni analiz qılıw bilimlerdi analiz qılıwdıń tiykarǵı metodologiyasi esaplanadı. Bul metodologiyalar túrli dereklerden maǵlıwmatlardı tártipke salıw, alıw hám analiz qılıw ushın sistemalı processlerdi óz ishine aladı. Tiykarǵı jantasıwlarǵa tómendegiler kiredi:
a. Gilt sózge tiykarlanǵan qıdırıw : Bul usıl maǵlıwmatlar bazaları, qıdırıw sistemaları yamasa ádebiyatlar bazalarınan tiyisli maǵlıwmatlardı alıw ushın arnawlı qıdırıw sózleri yamasa gilt sózlerden paydalanıwdı óz ishine aladı.
b. Tekst analizi: Tekst analizi naǵıslar, temalar hám munasábetlerdi anıqlaw ushın jazba yamasa awızsha tekstlerdiń mazmunın úyreniwdi óz ishine aladı. Tekst maǵlıwmatların analiz qılıw ushın kodlaw, taypalarǵa ajıratıw hám sezimlerdi analiz qılıw sıyaqlı usıllardan paydalanıw múmkin.
c. Tarmaq analizi: Tarmaq analizi tarmaq ishindegi shaxslar, shólkemler yamasa túsinikler sıyaqlı elementler ortasındaǵı munasábetler hám baylanıslardı úyrenedi. Social tarmaq analizi hám kóshirip alınǵanlar tarmaǵı analizi bilim strukturaların analiz qılıw ushın paydalaniletuǵın metodologiyalarga mısal bolıp tabıladı.
Sapalı izertlew usılları : Sapalı izertlew usılları bilimlerdi analiz qılıwda, atap aytqanda, quramalı hádiyseler hám sub'ektiv tájiriybelerdi túsiniwde zárúrli rol oynaydı. Sapalı jantasıwlarǵa tómendegiler kiredi:
a. Intervyu: Sáwbetler bilim hám túsiniklerdi toplaw ushın shaxslar yamasa qánigeler menen tereń sáwbetler ótkeriwdi óz ishine aladı. Sapalı sáwbetler bay gúrrińler hám kelesheklerdi ashıwǵa járdem beredi.
b. Fokus-gruppalar : Fokus-gruppalar málim bir tema boyınsha basqarılatuǵın talqılawda qatnasıw ushın qatnasıwshılardıń kishi toparın birlestiradi. Bul usıl túrli kózqaraslardı úyreniw hám ulıwma temalardı anıqlaw imkaniyatın beredi.
c. Etnografıya : Etnografik izertlew málim bir gruppanıń bilimleri, ıqtıqatları hám ámeliyatların túsiniw ushın málim bir materiallıq yamasa social ortalıqqa sho'ng'ishni óz ishine aladı. Etnografıya qatnasıwshılardıń baqlawları, sáwbetler hám atız jazıwlarına tayanadi.
Muǵdarlıq izertlew usılları : Kantitativ izertlew usılları bilimlerdi tekseriw ushın statistikalıq analiz hám cifrlı maǵlıwmatlardı qollaydı. Muǵdarlıq jantasıwlarǵa tómendegiler kiredi:
a. Sorawlar hám sorawnamalar : Sorawlar dúzilgen sorawnamalar járdeminde respondentlerdiń úlken bóleginen standartlastırılgan maǵlıwmatlardı toplawdı óz ishine aladı. Statistikalıq analiz tendentsiyalardı, korrelyatsiyalarni hám assotsiatsiyalarni anıqlawǵa járdem beredi.
b. Eksperimental izertlew: Eksperimental izertlew sebep-tásir munasábetlerin tekseriw ushın ózgeriwshilerdi manipulyatcıya qılıwdı óz ishine aladı. Qadaǵalaw astındaǵı tájiriybeler izertlewshilerdińge túrli sharayatlardı salıstırıw hám tásirdi ólshew arqalı bilimlerdi analiz qılıw imkaniyatın beredi.
c. Maǵlıwmattı qazib alıw hám mashinanı úyreniw: Maǵlıwmatlardı qazib alıw úlken maǵlıwmatlar jıynaqlarınan bilim hám naǵıslardı alıw ushın esaplaw algoritmlarınan paydalanadı. Klasterlew hám klassifikaciyalaw sıyaqlı mashinalardı úyreniw usılları quramalı maǵlıwmatlardı analiz qılıwda járdem beriwi múmkin.
Sın pikirlew hám bahalaw : Sın pikirlew bilimlerdi analiz qılıwda tiykarǵı qábilet bolıp tabıladı. Bul maǵlıwmattıń isenimliligi hám isenimliligin bahalaw ushın soraw alıw, bahalaw hám kelispewshilik bildiriwdi óz ishine aladı. Bilimlerdi analiz qılıwda sın pikirlewdiń tiykarǵı táreplerine tómendegiler kiredi:
a. Derekti bahalaw : Informaciya dárekleriniń isenimliligi, tájiriybesi hám nadurıslıǵın bahalaw, sonday-aq baslanǵısh hám ekilemshi dereklerdi parıqlaw.
b. Logikalıq pikirlew: dáliller hám dawalardıń izbe-izligi, izbe-izligi hám tıyanaqlılıǵın bahalaw ushın logikalıq principlerdi qóllaw.
c. Dálillerdi bahalaw : bilim dawaların qollap -quwatlaytuǵın dálillerdiń sapası hám aktuallıǵın tekseriw, sonday-aq izertlewdiń kúshli tárepleri hám sheklewlerin túsiniw.
Bilimlerdi analiz qılıw ushın tiykarlar : Túrli ramkalar hám modeller bilimlerdi analiz qılıw ushın sistemalı jantasıwdı támiyinleydi. Bul ramkalar maǵlıwmattı tártipke salıw, analiz qılıw procesin basqarıw hám bilimlerdi talqılaw ushın ulıwma tildi támiyinlewge járdem beredi. Buǵan mısallar kiredi:
a. Bloom taksonomiyasi: Bloom taksonomiyasi bilimlerdi ierarxik dárejelerge ajratadı, atap aytqanda faktik bilim, kontseptual túsiniw, qóllaw, analiz qılıw, sintez qılıw hám bahalaw.

b. DIKW piramidası

c. SWOT analizi: SWOT (Kúshli tárepler, hálsiz tárepler, múmkinshilikler, abaylar ) Analiz ishki hám sırtqı faktorlardı bahalaw arqalı bilim yamasa shólkem pozitsiyasini bahalaw ushın paydalaniletuǵın strategiyalıq tıykar bolıp tabıladı.
Bul teoriyaler, tiykarlar hám metodologiyalar túrli pánler hám kontekstler boyınsha bilimlerdi analiz qılıw ushın tiykar jaratadı. Bul túsiniklerdi túsiniw hám qóllaw bilimlerdi analiz qılıwdıń qatańlıǵı hám natiyjeliligin asırıwı múmkin, bul bizge qımbatlı pikirlerdi alıw, tıyanaqlı qararlar qabıllaw hám qızıǵıwshılıq tarawlarımızda bilimlerdiń ósiwine úles qosıw imkaniyatın beredi.