Bino va inshootlar qurilishi”kafedrasi bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi

1ta ele-ment
Butun bino bo‘yicha
1.	CHetki ustunlar K-1	8.4	0.38	0.4	14	26	5.3	137,8
2.	O‘rtadagi ustunlar K-4	8.4	0.6	0,4	14	26	7	182
3.	Kran ostki to‘sini (PB) PB-1	0.8	0,55	6	24	48	2.9	139,2
4.	Tomga tashlanadigan to‘sin (to‘sin yoki ferma) F-4	2.63	0.2	6	21	39	4.5	175.5
5.	Tomni yopadigan plita P-2	0,45	3	6	108	216	2.3	496,8 1131,3
	JAMI

Montaj qilish uchun kerakli yuk ko‘taruvchi

moslamalarni tanlash

Konstruksiyalarni hisoblash va vaqtincha mahkamlash uchun montaj ishlarini olib borish uchun kerakli bo‘lgan moslamalar, instruksiyalar, ma’lumotnomalar va albomlar orqali montaj qilinayotgan elementlarning o‘lchamlariga va og‘irligiga qarab tanlanadi (2, 4, 6). Hamma moslamalar ro‘yxati 2 jadvalga joylashtiriladi.

2 – jadval

№	Moslamalarning_nomlari_va_ularning_ishla-tilish_joylari____Moslamalar_sxemasi'>Moslamalarning nomlari va ularning ishla-tilish joylari	Moslamalar sxemasi	YUk ko‘tara olish qobi-liyati	Og‘irligi kg da	Hisoblab chiqilgan balandlik m.	Moslamalar Soni
1	2	3	4	5	6	7
1.	Ustunlarni montaj qilish uchun traver-sa.	PЧ-455-69	10	180	1	4
2. 3. 4.	Kran ostki to‘sini uchun traversa (PB)	ПK 185	6	390	2,8	3
	18 m.li to‘sin uchun traversa	ПН15946Р-11,12	10	460	1,8	3
	Bir ko‘tarishda 2 ta plitaga mo‘ljallan-gan traversa	ПН 2006-78	4	530	1.6	3

Montaj qilish uchun kerak bo‘lgan asboblarni tanlab bo‘lganimizdan keyin, konstruksiyalarni montaj qilish uchun kran tanlaymiz.
Montaj parametrlarini aniqlash va kran tanlash.

Konstruksiyalar elementlarining asosiy montaj parametrlariga quyidagilar kiradi:

Q_m – kranning montaj og‘irligi, t da;
N_k – montaj qilish balandligi (kran ilmog‘ining yuk ko‘tarish balandligi), m da;
L_m – kran ilmog‘ining qulochi, m da;
L_str – kran strelasining kerakli uzunligi, m da;
Kranning montaj oralig‘i montaj qilinayotgan element og‘irligi bilan ko‘taruvchi moslama (yoki asbob) og‘irligining yig‘indisiga teng (ilmoq, traverslar, tortqi osib qo‘yiladigan xavozalar va xakazolar).
Q_mQq
Q – montaj qilinayotgan konstruksiya og‘irligi, kg yoki t da
q – montaj moslamalarning og‘irligi, kg yoki t da.
Konstruksiyalarni montaj qilish uchun kran tanlashda montaj og‘irligi eng og‘ir va eng baland elementga qarab tanlanadi yoki montaj jarayonini 2 komplektga bo‘lib, har qaysi komplektda qaysi element xarakterli bo‘lsa, shunisiga qarab tanlanadi.
Bizning misolda:
a) Chetki ustun montaj og‘irligi
Q  Q  q  5.3+0,18=5.48t
q=0.18 – ustunni montaj qilish uchun kerakli bo‘lgan traversaning og‘irligi

b) o‘rtadagi ustunlarning montaj og‘irligi

Q  7+0,18=7.18t
v) kran osti to‘sinining montaj og‘irligi
Q  2.9+0.39= 3,29 t
d) tomdan tushadigan 18mli ferma montaj og’irligi:
Q  4.5+0.46= 2,07 t
g) tom yopma plita uchun mantaj og’irligi:
Q 2.3+0.53= 2,83 t
Konstruksiyalarni loyiha bo‘yicha o‘rnatishda kran ilmog‘ining yuk ko‘tarish uchun talab qilinadigan balandligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
N_k  h_o  h_e  h_z  h_c , m
h_o – kran turgan joydan montaj qilinayotgan elementgacha bo‘lgan masofa.
Masalan: h_o – ustunda, o‘zini balandligiga teng, kran ostki to‘sinida ustun qanotigacha bo‘lgan masofaga teng. To‘sinda ustun balandligiga teng. Yopma plitada esa ustun balandligi bilan to‘sin balandligining yig‘indisiga teng.
h_e – montaj qilinayotgan elementning qalinligi yoki balandligi, m da;
h_z – ehtiyotdan qoldiriladigan oraliq – 0,5 m d;
h_s – strop (ilmoq) balandligi, m da.
Kran strelasi uchining talabga muvofiq keladigan balandligi quyidagicha topiladi:
N_str N_k  h_p
bu yerda h_p – kran ilmog‘idan to strela boshigacha bo‘lgan eng qisqa masofa (yoki polispastda uzunligi h1,5 m).
Strela boshi balandligini va ilmoq balandligini montaj qilinayotgan hamma elementlar uchun topib chiqamiz;
a) Ferma uchun

N  8,4+2.63+0.5+1,8=13,33m

N 13,33+1,5=14,8 m

b) Ustun uchun:

N 8,4+0,5+0,5+1=10,4m
N 10,4+1,5=11,9m
v) Kran osti to‘sini uchun: (PB)
N 6.2+0,8+0.5+2,8=10,3m
N 10,3+1,5=11,8 m
Plita uchun:
N  8,4+2,63+0.45+0.5+1,6=13,58m
N 13,58+1,5=15,08m
III. Kran strelasi qulochi L ni grafik usulda, hamda analitik usulda aniqlaymiz. Buning uchun montaj qilinayotgan hamma elementlarni bo‘ylama kesimini chizamiz.
Kranni strela o‘qini olishda shuni e’tiborga olish kerakki, nuqta (A) montaj qilish havfsizlik qilish qoidasiga binoan – a – masofa montaj qilinib bo‘lgan element qirasidan a 1,5m masofada o‘tish kerak, yoki a1m masofada montaj qilinayotgan element qirasidan o‘tish kerak (3-rasmga qarang).
Montaj qilinayotgan element o‘qi bo‘ylab N_str masofani olamiz va V nuqtani topamiz.
Strela o‘qi 2 ta nuqta A va V orqali o‘tib kranning sharniri mahkamlangan S nuqtagacha olib kelamiz. Agarda kran tanlanmagan bo‘lsa, unda h_sh 1,5m qilib olinadi. (h_sh – kran turgan joydan kran sharnirgacha yoki sharnir o‘qidan to kranning aylanish o‘qigacha bo‘lgan masofa). Agarda kran tanlangan bo‘lsa, unda bu kattaliklar kranni pasporti orqali aniqlanadi.
Kran strelasi qulochi L quyidagi formula bilan aniqlanadi.
   c
Bu yerda noma’lum kattalik faqat - qilinayotgan element o‘qidan to S nuqtagacha bo‘lgan masofa, buni grafik usulda (agar chizma to‘g‘ri chizilgan bo‘lsa, masofani o‘lchab topiladi) yoki analitik usulda ham topish mumkin.
a) Strela qulochini va strela uzunligini to‘sinni yoki fermani montaj qilish uchun topamiz. To‘sinni montaj qilinayotgan chizmasini chizamiz (4-rasm).
Rasmda ikkita uchburchakni quramiz. AVD va SVG, bu yerda a1m (to‘sinni qalinligi e’tiborga olinmaydi).




Strela qulochi
L   c  7,9+1,5 9,4 m

Strela uzunligi Pifagor teoremasiga asosan topiladi.

L_str

To‘sinni montaj qilayotganda kran quyidagi kattaliklarni qanoatlantirishi kerak:

Q_m3,29 t; H_q11,8 m; L9,4 m; L_str13,9 m
Berilgan kattaliklar bo‘yicha kran SKG-30 qanoatlantiradi. Strela uzunligi L_str= Ё1Ёm; strela qulochi L 13 m; montaj og‘irligi Q_m13,3 t, kran ilmog‘ining yuk ko‘trish balandligi N_k18,1 m.
b) yopma plita uchun strela qulochini va uning uzunligini topamiz. Plitani ko‘tarish uchun tanlangan traversa bir vaqtning o‘zida 2 ta plitani ko‘tarishga mo‘ljallangan.
Traversani bir vaqtni o‘zida 2 ta plitani ko‘targandagi chizmasini chizamiz va strela qulochini topamiz (1-rasm).

Plita uchun


m
L  x  s 13,1+1.5=14,6 m