Binolarning texnik ekspluatatsiyaga xos xususiyatlari

10-rasm. Rulonsiz tomqoplamalaming konstruktiv yechimlari. 
a - osma chekkalarida suvni chiqarib tashlovchi rombasi bo ‘Igan 
va qopqoqli yopma bilan; b — Gshaklidagi orayopma bilan; d va e 
— oralari ochiq va birlashtirilgan shakldagi tomqoplama chokli 
TaShZNIIEP (UzLITTI) konstruksiyasi.
— tomqoplama elementlarining yog‘in sochin va suv 
ta’siriga duchorbo‘luvchi yuzasi laqatgina siqilish zo‘riqi- 
shida bolishi lozim;
— yig‘ma temirbeton elementlari yuqori darajada suv 
o ‘tkazmaslikka va umrboqiylikka ega bo‘lishi lozim, bu esa 
suv o4kazmaydigar. va sovuqqa chidamli betonlami qo‘l- 
lash va beton strukturasi maksimal darajada zichiikka eri- 
shilgan taqdirdagina amalga oshishi mumkin.
8. DERAZA VA ESHIK ELEMENTLARI DAN 
FOYDALANISH
8.1. Esluk va derazalaming asosiy nuqsonlari va 
ulaming paydo bo‘lish sabablari
Eshik, deraza, darvoza va fonarlar ma’lum issiqlik- 
namlik va tovush izolyatsiyasiga ega bo‘lishlari lozim va te- 
gishli xonani yetarli darajada yorug‘lik bilan ta’minlashi va 
shamollatib turish kerak.

---

11- rasm. Deraza to'ldirmasining nuqsonlari:
1 
~ bug‘ namligini chiqaruvchi quyiima ifloslangan, ?. — sw: 
oqizuvchi noto‘g ‘ri qo ‘yilgan, suv deraza kesakisiga tushadi, 3 ~ 
po 4at suv oqizuvchi kesaki orasiga kiritilmagan; 4 - kesakini 
devorga qotirishda sozlash buzilgan; 5 - p o ‘!at suv oqizuvchining 
yon qismi devor strobosiga kiritilmagan.
Derazaning asosiy nuqsonlari quyidagilardir: deraza 
kesakisi materialining, deraza osti taxtasining va deraza­
ning yog‘ochlarining chirishi; deraza qavatlari holatining 
buzilislii; yopilishidagi nosozlik va tirqishlar hosil bolishi; 
deraza qavatlan bo‘yoqlarining buzilishi va zamazkalari- 
ning ko‘chishi; deraza qavatlari orasidagi bug‘lanishni 
chiqariluvchi teshigining ifloslanishi yoki umuman yo‘qligi; 
siniq oynalar yoki ulanma oynalash; deraza oralig‘idan 
devorga va xona ichiga kirishi yuqori darajada havo 
o ‘tkazuvchanlik (ll-rasm).
Fonarlar asosan ishlab chiqarish xonalaridagi ish 
o ‘rin larin in g y oritilishini va havo alm ashishini 
yaxshilash uchun o ‘m ati
1adi. Vaqt o'tishi bilan fonar-

---

laming oynalarini ishlab chiqarish changlari va qurum 
qoplaydi va ulardagi yorit’lganlik darajasi yomonlasha- 
di. Fonariardagi oynalar ham tushish hollari uchrab 
turadi va bu narsa ulami tuzatish uchun maxsus quril- 
m alar va choralar ishlab chiqishini talab etadi. Fonar 
tabaqasinmg zich bolm asligi va oynalarning tushib 
turish oqibatida ishlab chiqarish xonasiga namlik 
kirishini keltirib chiqaradi.
Eshiklaming asosiy nuqsonlariga ulaming kesakiga 
hamda devor va o'rta devorga yetarli darajada yaxshi o‘ma- 
tilmaganligi hisoblanadi. Buning natijasida kesakilar 
bo‘shashib ketadi, qiyshayadi va hatto chiqib ham ketadi. 
Balkon eshiklari uchun derazalarda uchraydigan hamma 
nuqsonlar tavsiflidir. Tashqi eshiklardagi tabaqaning zich 
emasligi qish mavsumida yax hosil bo‘lishiga, kesaki va 
eshikning shishishiga va buni orqasida konstruktiv element- 
laming bevaqt eskirishiga olib keladi.
Deraza va eshiklaming chirish sababi — ulami tay- 
yorlashda nam taxtalaming ishlatilishi (18% ko‘proq na­
mlik), ulami devordan yomon gidroizolyatsiya qilinishi, 
suv chiqarilishining yo‘qligi yoki yaxshi emasligi oqibatida 
suvga bo‘kishi, devor va kesakining zich bo'lmaganligi, 
natijada ulaming orasidan namlik o'tishi, deraza va eshik 
bloklari uchun yuqori darajada namlikka ega bo‘lgan 
yog'och materiallarining ishlatilishi, keyinchalik qurishi 
va qiyshayishi hamda shakl buzilishidan iborat. Balkon 
eehiklarining atmosfera namligidan shishishi va ulaming 
chirishi ulardagi bo‘yoqlami muddatidan awal yangilashga 
majbur qiladi. Metall tabaqalar uchun ulami zanglashdan 
himoyalash muhim ahamiyaiga ega. Tekshiruv asnosida 
m a’lum bo‘lgan deraza eshik \va fonariardagi nuqsonlar

---

binolami qish davrida foydalanishga tayyorlash jarayoni- 
da yoki navbatdagi rejaviy ogohlantiruv ta ’mirlashlarda 
bartaraf etiladi.