Bioinformatika va biomexanika

O’ZBEKISTON RESPUBULIKASI RAQAMLI TEXNALOGIYALAR
VAZIRLIGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI
SAMARQAND FILIALI KOMPYUTER INJINERINGI FAKULTETI
“BIOINFORMATIKA VA BIOMEXANIKA “FANIDAN



MUSTAQIL ISH 1
MAVZU: Gen ontologiyasi
KIF-104-19-guruh
Bajardi:Allayarov. A
Tekshirdi:Kurbanov A
Samarqand-2023

MAVZU: Gen ontologiyasi


Reja:
1.Model organizmlar deb nimaga aytiladi.
2. Hayot texnikasi
3. Model organizmlar kam uchraydigan kasalliklar diagnostikasi va
terapevtik tadqiqotlarni osonlashtiradi

Model organizm g'oyasi birinchi marta XIX asrning o'rtalarida o'xshash kishilarning ishi bilan ildiz otgan. Charlz Darvin va Gregor Mendel tadqiqotlariga borib taqaladi. Organizmlarni taqqoslash standartlarini topish bo'yicha ushbu dastlabki ishlar 20-asrda ham davom etdi, chunki birinchi model organizmlar laboratoriyalarga keltirildi. 1900-yillarning boshlaridan boshlab Drosophila tadqiqot laboratoriyalariga kirib, boshqa model organizmlar uchun eshiklarni ochdi.
Tamaki mozaikasi virusi, E. coli, C57BL / 6 (laboratoriya sichqonlari) va boshqalar ham model organizmlar sifatida o’rganildi.
Ushbu organizmlar o'tgan asrda ko'plab yutuqlarni olib keldi.
Model organizmlar deb tirik tabiatdagi u yoki bu jarayon, hodisa va xususiyatni o'rganishda model sifatida foydalaniladigan organizmlarga aytiladi.
Bunday organizmlarning eksperimental biologiyada qo'llanilishiga eng katta sabab ularni o'rganish jarayonida kashf etiladigan qonuniyatlar ushbu organizmga tuzilishi jihatdan uzoq yoki yaqin bo'lishidan qat'iy nazar, jumladan odamda ham kuzatilishidir.
Inson uchun muhim bo'lgan ilmiy izlanishlarni in vivo (tirik organizmda o'tkaziladigan tajribalar) usulida o'tkazish uchun ham model organizmlar nihoyatda muhim hisoblanadi.
Escherichia coli - ushbu grammanfiy bakteriya molekulyar genetikaning asosiy model organizmi hisoblanadi.
Xlamidomonada - ushbu bir hujayrali suv o'ti fotosintez, eukariot organizmlardagi xivchinlar ishlash qonuniyati, metobolizm, indikator organizm, hujayra adgeziyasi va boshqa ko'plab qonuniyatlarni o'rganishda foydalaniladi. Uning to'liq genomi 2007 yilda o'rganib tugallangan.
Makkajo'xori - genetikaning eng asosiy model organizmlaridan biri. genomi to'liq o'rganilgan. Osh piyozi - genotoksikologiyadagi eng muhim model organizm.
Nematoda ( Caenorhabditis elegans) - rivojlanish va fiziologik jarayonlar genetikasini o'rganishdagi eng muhim model organizm. Ko'p hujayralilar orasida birinchi bo'lib geni to'liq o'rganilgan.
Meva pashshasi ( Drosophila melanogaster) - genotip, fenotip, xromosomalar nazariyasi va boshqa ko'plab qonuniyatlarning ochilishida muhim o'rin tutgan organizm.
Kalmar - nerv hujayrasi va uning sitoskeletini o'rganishdagi klassik model organizm. Uning neyron aksonlarinign dimetri 1 mm ga teng!!!
Assidiya - embriologiya, xordalilar genom evolutsiyasini o'rganishdagi muhim model organizm.
Uy sichqoni - sutemizuvchilar orasidagi birinchi model organizm. Genomi to'liq o'rganilgan. U bilan juda ko'plab qonuniyatlar ochilgan va haligacha bu davom etmoqda.
Nega aynan ushbu organizmlar model sifatida tanlanadi?
Avvalo ularni laboratoriya sharoitida tez ko'paytirish mumkin; xromosoma to'pl ami kichik; iqtisodiy jihatdan arzon; ular saqlash, ko'chirish oson; ularni istalgan qit'adan topish mumkin va boshqa xususiy sabablar.
Escherichia coli
Nima uchun E.coli model sifatida ishlatiladi?
Har qanday biologik tadqiqotda organizmni tanlash juda muhim va biz o'rganadigan organizmni, birinchi navbatda, biz javob bermoqchi bo'lgan savollar aniqlaydi.
Agar biz oddiy populyatsiya dinamikasi bilan qiziqadigan bo'lsak, reproduktiv yoshga etish uchun yigirma yildan o'ttiz yilgacha vaqt ketadigan va parvarish qilish uchun qimmat vositalarni talab qiladigan organizmni o'rganish mantiqiy emas.Shu bilan birga, biz o'qishdan olgan saboqlar iloji boricha keng qo'llanilishini ma'qul ko'ramiz. Aynan shuning uchun molekulyar mexanizmlar, hujayralar o'sishi va evolyutsiya dinamikasi bo'yicha ko'plab asosiy tadqiqotlar o'tkazildi.
Hozirgi ilmiy nuqtai nazardan, barcha tirik organizmlarni uchta qirollikdan biriga guruhlash mumkin: Bakteriyalar, Arxeya va Eukariya.
Garchi bakteriyalar, Metanokokklar jannaschii (arxeya), paporotniklar va kitlar (ikkalasi ham eukariya) keskin farq qiladi, so'nggi 50 yil ichida paydo bo'lgan katta ajablantiradigan narsa shundaki, ularning barchasi hujayra va molekulyar darajada juda o'xshashdir.
Xususan, organizmlar ma'lumotni saqlaydigan va ishlatadigan, o'z tuzilishini yaratish va saqlash va xulq -atvorini ishlab chiqaradigan umumiy mexanizmga ega - hamma tirik organizmlar milliard yillar oldin yashagan umumiy ajdoddan kelib chiqqan ko'rinadi. Bu evolyutsiya nazariyasining eng katta isbotlaridan biri bo'ldi va aslida tirik organizmlarning xususiyatlarini, genetik o'zgaruvchanlikni va differentsial reproduktiv muvaffaqiyatni aks ettiruvchi tizimlar rivojlanishi va diversifikatsiya qilinishi kerakligi haqida kuchli dalil keltirish mumkin.