Biokimyo va molekulyar biologiya

Reaktivlar: a) so’lak (10 marta suyultirilgan), b) 1% li saxaroza, v) 1% li 
kraxmal, g) Trommer reaksiyasi uchun kerakli reaktivlar. 
Ishning bajarilishi: 2 ta probirka olib, ularning har biriga 1 ml dan 
suyultirilgan so’lak solinadi. Ulardan biriga 1 ml saxaroza, ikkinchisiga 1 ml kraxmal 
solib, 10 daqiqa termostatga (38°C ga) qo’yiladi. Bundan keyin sovitiladi va har bir 

---

24 
probirkada Trommer reaksiyasi qilib ko’riladi. Reaksiya natijasi shuni ko’rsatadiki, 
amilaza faqatgina kraxmalni katalizlaydi, saxarozaga ta’sir etmaydi. 
 
9 – laboratoriya mashg`uloti 
So’lakdagi amilaza fermentining aktivligiga pH ning ta’siri. 
 
Har bir ferment ma’lum pH muhitida optimal aktivlikka ega bo’ladi. Masalan, 
pepsin uchun pH 1,5-2,0 ga teng, so’lak amilazasi uchun 6,8 -7,0; tripsin uchun 7,8; 
oshqozon osti bezining lipazasi uchun 7,0-7,8 ga teng bo’ladi. 
Tajribalar shuni ko’rsatadiki, har xil substratdan ajratib olingan va bir xil 
reaksiyani katalizlaydigan fermentlar o’zining optimal aktivligini pH ning har xil 
ko’rsatkichlarida namoyon qiladi. Masalan, shakarqamishda uchraydigan 
saxarazaning optimal ta’sir qilish pH ko’rsatkichi 6,2 ga teng, achitqilardan ajratib 
olingan saxarazaning optimal pH 4,6-6,0 ga teng. So’lak amilazasining optimal pH 
6,8-7,0 ga teng bo’lsa, unayotgan bug`doy amilazasining pH 4,4 - 4,5 ga teng bo’ladi. 
Reaktivlar: a) so’lak (100 marta suyultirilgan), b) 0,5% li kraxmal, v) 1% li 
natriy xlorid, g) 0,1 M li limon kislota, d) 0.2 M li natriy fosfat, e) Lyugol eritmasi. 
Ishning bajarilishi: 7 ta probirka olib, ularning har biriga limon kislota va 
natriy fosfatning eritmasidan jadvalda ko’rsatilgandek qilib solinadi. Bunda har bir 
probirkadagi eritma 5,6 dan 8,0 gacha pH ga ega bo’ladi. Shundan so’ng har bir 
probirkaga 10 tomchidan 1% li natriy xlorid, 0,5% li kraxmal va 100 marta 
suyultirilgan so’lak solinadi va aralashtiriladi. Probirkalar 10 daqiqa 38°C li 
termostatga qo’yiladi. Vaqt o’tgach probirkalarni termostatdan olib tezda sovitiladi 
va har biriga 1 tomchidan Lyugol eritmasidan solinadi va hosil bo’lgan rang 
kuzatiladi. Shundan so’ng qaysi probirkada kraxmal to’liq parchalanganligini pH ga 
qarab aniqlash kerak (yod bilan sariq yoki qo’ngir sariq rang hosil bo’lishi kerak). 
Jadval 
Probirkalar 
nomeri 
Natriy fosfat, 
ml 
Limon kislota, 
ml 
Bufer aralashmasining 
pH 
1 
0,58 
0,42 
5,6 
2 
0,63 
0,37 
6,0 
3 
0,69 
0,31 
6,4 
4 
0,77 
0,23 
6,8 
5 
0,87 
0,13 
7,2 
6 
0,94 
0,06 
7,6 
7 
0,97 
0,03 
8,0