Biokimyo va molekulyar biologiya

Ishning bajarilishi: Katta hajmdagi probirkaga 0,5 ml o’simlik moyidan yoki 
0,5 g hayvon yog`idan solinadi va ustiga 10 ml kaliy ishqorining spirtdagi 
eritmasidan quyiladi. Probirkaning og`zi havo
sovutgichiga ulangan po’kak bilan 
berkitiladi va 30 daqiqa davomida qaynab turgan suv hammomida qaynatiladi. 
Shundan so’ng probirkaga issiq suv solinib, hosil bo’lgan sovun eritiladi. 
5. Erkin yog` kislotalarining ajralish reaksiyasi. 
Reaktivlar: a) sovun eritmasi, b) xlorid kislota (1 : 1). 
Ishning bajarilishi: 5 ml sovun eritmasiga 1-2 ml xlorid kislota eritmasidan 
solinadi. Kuchli kislotalarning sovun bilan qo’shilishi natijasida erkin yog` kislotalari 
ajralib chiqadi va suyuqlikning ustida aniq ko’rinib turadi. Reaksiya quyidagi formula 
orqali amalga oshadi: 
C
17
H
35
COOK+HCI→C
17
H
35
COOH+KCI 
 
15 – laboratoriya mashg`uloti 
 Vitaminlarga xos sifat reaksiyalar 
 
VITAMINLAR 
Vitaminlar kichik molekulali moddalar bo’lib, turli organik birikmalarning 
sinflariga mansub. Vitaminlar hayvon, o’simlik va mikroorganizmlarda kechadigan 
muhim fiziologik va biokimyoviy jarayonlarda aktiv qatnashadigan birikma 
hisoblanadi. Ko’pincha vitaminlar fermentlarning oqsil bo’lmagan qismini tashkil 
qiladi. 
Vitaminlar asosan o’simliklarda sintezlanadi. Odam va hayvon organizmiga 
esa ovqat bilan birga kiradi. Ovqatda vitaminning tarkibi kam bo’lsa, yoki 
organizmga so’rilishi buzilsa, moddalar almashinuvi izdan chiqadi va avitaminoz 
kasalligi kelib chiqadi. 
Vitaminlarning funksiyalari bir-biri bilan bog`langan bo’lib, ko’pincha 
polivitaminoz kuzatiladi. Vitaminning kamayib ketish holati (gipovitaminoz) 
ko’pincha uzoq vaqt antibiotiklar va sulfonilamidlarni qabul qilish natjasida ham 
uchraydi. 
Vitaminlarni keragidan ortiq qabul qilish natijasida gipervitaminoz vujudga 
kelib, moddalar almashinuvining buzilishiga olib keladi. Vitaminlarni sinfga 

---

37 
bo’lishda ularning eruvchanligi hisobga olingan. Shunga asosan vitaminlar 2 guruhga 
bo’linadi: 
a) Yog`da va organik erituvchilarda eriydigan vitaminlar; 
b) Suvda eriydigan vitaminlar. 
Yog`da va organik erituvchilarda eriydigan vitaminlarga quyidagilar kiradi:
1) A guruh vitaminlari; 
2) D guruh vitaminlari; 
3) E guruh vitaminlari; 
4) K guruh vitaminlari;
5) To’yinmagan yog` kislotalari (F). 
Suvda eriydiganlari quyidagilar: 
B guruh vitaminlari: B
1
- tiamin, B
2
- riboflavin, PP-nikotinamid, B
6
- 
piridoksin, H-biotin, pantoten kislota, xolin, inozit, fol kislotasi, B
12
- stiankobalamin, 
B - pangomat kislota, S vitamini (askorbin kislota).