Биполяр транзистор (БТ). Таърифи стуктураси ва ишлаш принципи

1.Биполяр транзистор (БТ). Таърифи стуктураси ва ишлаш принципи. Биполяр транзистор деб иккита ўзаро харакатланувчи р-n ўтишли актив ярим ўтказгичли ва учта электродларли (ташқи чиқишли) қурилмага айтилади. Транзистордаги токнинг ўтиши иккала белги бўлмиш электрон ва тешикчалар зарядларининг- харакатига асосланган.
Биполяр транзистор учта кетма-кет келадиган (4.1 расм) р-n-р (а) ёки n-р-n (б) типли ўтиши ярим ўтказгичли майдонни ўз ичига олиди.
Кейинчалик биполяр транзисторларнинг кенг тарқалган n-р-n структурасини кўриб чиқамиз.
Энг юкори легирланган тарнзисторнинг чекка майдони (n⁺ - типли) эмиттер деб номланади, унинг йўналиши (вазифаси) – ташувчиларни база деб номдаланадиган (р –типли) ўрта майдонга инжекциялашдир. Бошқа (n – типли) чекка майдон-коллектор деб номданади. У эмиттерга қараганда камроқ легирланган ва ташувчини база майдонидан экстация қилишга мўлжалланган (4.2 расм). Эмиттер ва база ўртасидаги ўтишга эмиттерли ўтиш, коллектор ва база ўртасидаги р – n ўтишга коллекторли ўтиш деб айтилади.4.1. расм
Кучланишнинг ташқи манбалари ёрдамида (Uэб, Uкб) эмиттерли ўтиш тўғри йўналишда силжийди, а коллетрли эса тескари (аксинча). Айтишларича бу ҳолатда транзисторнинг кучайтирувчи хусусияти номоён бўлганда, у актив ёки нормал режимда фаолият кўрсатади. 4.2. расм
Агар эмиттерли ўтиш тескари, а коллеторли эса тўғри йўналишда силжиган бўлса бундай биполяр транзистронинг ёқилиши инверсили ёки тескари деб номланади. Транзисторнинг рақамли схемаларда ишлашида транзистор тўйиниш режимида (иккала ўтиш тўғри йўналишда ёқилади), ёки отсечка режимида (иккала ўтиш тескари йўналишда ёқилади) ишлаши мумкин.

4.1. расм

4.2. расм