«Бир макон, бир йўл» Бир макон бир йўл ташаббуси

«Бир макон, бир йўл»

Бир макон бир йўл ташаббуси- 2013-йилда Хитой ҳукумати томонидан 150 га яқин давлат ва халқаро ташкилотларга сармоя киритиш учун қабул қилинган глобал инфратузилмани ривожлантириш стратегиясидир. Бу Хитой йтакчиси Си Тсзинпин ташқи сиёсатининг марказий қисми ҳисобланади. БРИ Си „Йирик мамлакат дипломатияси“ нинг марказий таркибий қисмини ташкил қиладию
Ци Тсинпин дастлаб 2013-йил сентябр ойида Қозоғистонга расмий ташрифи чоғида стратегияни „Ипак йўлининг иқтисодий камари“ деб эълон қилди „Камар“ " Ипак йўли иқтисодий камари "нинг қисқартмаси бўлиб, Ғарбий минтақаларнинг машҳур тарихий савдо йўллари бўйлаб денгизга чиқмайдиган Марказий Осиё орқали автомобил ва темир йўл ташиш учун тавсия этилган қуруқлик йўналишларини назарда тутади; „йўл“ эса " ХХI аср денгиз ипак йўли "нинг қисқартмаси бўлиб, Жанубий-Шарқий Осиё орқали Жанубий Осиё, Яқин Шарқ ва Африкага олиб борадиган Ҳинд-Тинч океани денгиз йўлларини назарда тутади. Белт анд Роад Инитиативе инфратузилма инвестицияларига мисоллар қаторига портлар, осмонўпар бинолар, темир йўллар, йўллар, кўприклар, аэропортлар, тўғонлар, кўмир билан ишлайдиган электр стансиялари ва темир йўл туннелларининг кўпайтирилиши киради.

Ташаббус 2018 йилда Хитой Конституциясига киритилган. Ўшанда Си Тсзинпин маъмурияти ташаббусни „минтақавий алоқаларни кучайтириш ва порлоқ келажакка интилиш“ деб атади. Лойиҳа 2049-йилда якунланишини мақсад қилган бўлиб бу Хитой Халқ Республикаси (ХХР) ташкил топганининг 100 йиллиги муносабатига боғлиқ.

Жаҳон банки томонидан оʻтказилган коʻплаб тадқиқотлар шуни кўрсатдики, Бир макон бир йўл ташаббусининг 149 иштирокчи давлатдаги савдо оқимларини 4,1 фоизга ошириши, шунингдек, глобал савдо харажатларини 1,1 фоиздан 2,2 фоизга қисқартириши ва Шарқий Осиё ва Тинч океани минтақасидаги ривожланаётган мамлакатларнинг ялпи ички маҳсулотини ошириши мумкин. Бу кўрсаткич ўртача 2,6 дан 3,9 фоизгачани ташкил қилиши кутилган Лондонда жойлашган CЕБР(Cентре фор Эcономиcс анд Бусинесс Ресеарч) маслаҳатчиларининг фикрига коʻра, Бир макон бир йўл ташаббуси 2040 йилга келиб жаҳон ялпи ички маҳсулотини йилига 7,1 триллион долларга ошириши мумкин CЕБР(Cентре фор Эcономиcс анд Бусинесс Ресеарч) шунингдек, агар глобал инфратузилма ташаббуси ривожланиб, жадал ривожланса, лойиҳа бошқа мамлакатларни қоʻшилишга жалб қилиши мумкин деган хулосага келган.

Қўллаб-қувватловчилар Бир макон бир йўл ташаббусини жаҳон ялпи ички маҳсулотини, хусусан, ривожланаётган мамлакатларда ошириш салоҳияти учун мақташади. Шу билан бирга, инсон ҳуқуқларининг бузилиши ва атроф-муҳитга таъсири, шунингдек, неоколониализм ва иқтисодий империализмга олиб келадиган қарз тузоғи дипломатияси хавотирлари ҳам танқид қилинган.