Bitimlar reja: Bitimlar tushunchasi va turlari Bitimlarning muddatlari va shartli bitimlar Bitim shakllari Birja bitimlari Bitimning haqiqiy sanalish shartlari

Birja bitimlari
Bitimlar orasida birja bitimlari o`ziga xos xususiyatga ega. Birja avvaldan tayinlanadigan manzil va vaqtda belgilangan qoidalar asosida ochiq savdo-sotiq o`tkazish orqali birja tovar-lari bilan erkin ulgurji savdo qilish uchun shart-sharoitlar yaratuvchi yuridik shaxsdir[94].
Birjalarda quyidagi bitimlar tuzilishi mumkin:
– bor (mavjud) tovarlarning oldi-sotdi bitimlari, shu jumladan, tovarlarni darhol berib yuborish yoki yetkazib berish yoxud tovarga egalik qilish huquqini beruvchi hujjatlar topshirish-ni ko`zda tutuvchi oldi-sotdi bitimlari;
– forvard bitimlar, ya`ni bir tovarni yetkazib berish muddat-larini kechiktirgan holda xarid qilish va sotishga doir bitimlar;
– fyuchers bitimlar, ya`ni standart kontraktlarga doir oldi-sotdi bitimlari;
–opsion bitimlar, ya`ni tovarlarni yoki tovarlar yetkazib be-rish kontraktlarini belgilangan narxlar bo`yicha kelgusida xarid qilib olish yoki sotish huquqlariga doir oldi-sotdi bitimlar.
Forvard va fyuchers bitimlari hamda opsionlar savdosini amalga oshiruvchi birja o`zining hisob-kitob (kliring) markazlari orqali bitimlar ijrosini kafolatlashi shart.
Birjalarda tuzilgan bitimlarda tegishli taraflardan tash-qari vositachilar ham qatnashadilar. Bunda vositachilik vazifasi-ni broker (oldi-sotdi bitimlar tuzilishida o`z mijozlarining topshirig`i bo`yicha va ularning nomidan vositachilik xizmatlarini amalga oshiruvchi shaxs) amalga oshiradi.
Birja bitimlari birjalarda ro`yxatdan o`tkaziladi va ular notarial tasdiqlanishni talab etmaydi (qonunda nazarda tutilgan hollardan tashqari).
Birja bitimlarining mazmuni (tovarning nomi, miqdori, narxi, ijro o`rni va muddatidan boshqa) oshkor etilishi mumkin emas.
Birja bitimlari birja nomidan va uning hisobidan tuzili-shi mumkin emas.
Birja bitimlari faqat yozma shaklda tuziladi.
Bitim bilan bog`liq nizolar oldin birjalar hakamlik (ixtilof) komissiyasida hal etiladi. Qarordan rozi bo`lmagan tomon sudga murojaat etishga haqli.