Bitiruv malakaviy ishi mavzu: Axborotlashtirish obyektlarni ximoyalashda qo'laniladigan tarmoqlararo ekran tahlili. Bajardi: 715-20 – guruh talabasi Bo'riyev O. Ilmiy rahbar: Raximov Rustam s a m a r q a n d – 2015

2.3. Kompyuter lug’atining dasturini tuzish g’oyasi. 
Tilning har bir so’ziga mutanosib keluvchi kod ishlab chiqiladi va 
qo’llanadi, kodni qayta ishlash jarayonida zarur ma’lumotlar, tarjimalar, sinonim, 
antonim va sharxlarga ega bo’lish mumkin. 
So’zlarni kodlashtirish quyidagicha amalga oshiriladi: 
Ma’lumotlar matn fayllarga joylashtiriladi, uning har bir elementi 3 qismdan 
iborat: «So’zning tartib raqami», «So’z», «Kod». 
«So’zning tartib raqami» (ya’ni uning adresi), u 4 ma’noli raqam, so’zlar 
ro’yxatida mazkur so’zning raqamini (shu harfdan boshlanadigan) ko’rsatadi. 
So’zlarning tarjimasi, sinonimlari va antonimlarini ko’rsatish ularning 
birinchi harflarini kodirovkadagi tartib raqamlari bilan birgalikda keltirish orqali 
amalga oshiriladi. 
«So’z» - mutanosib alfavit harflari bilan yozilgan oddiy so’z. 

---

37 
«Kod» - raqam va harflar ketma-ketligi, unda so’zning barcha zaruriy 
marfologik, sintaksik, leksik hususiyatlari, qaysi sohaga tegishliligi haqida 
ma’lumotlar jamlangan bo’ladi. 
Grammatik 
ma’lumot 
Adreslar 
tarjima 
sinonim antonim 
mutanosib 
sharxlar 
Kodlarni quyidagi tartibda ishlaydi: 
1.So’z kiritiladi. 
2.Grammatik ma’lumotlar yaratiladi - kompyuter so’z haqida morfologik va 
sintaktik ma’lumotlarni so’raydi va ular darhol aniq nisbat asosida shifrlanadi. 
3.Tayyor shifr «Grammatik ma’lumotlar» bo’limiga yozib qo’yiladi. 
4.Tarjimalar sinonimlar, antonimlar adreslari yaratiladi: 
a) tarjimasi bo’lishi mumkin so’z so’ralasi; 
b) kiritilgan so’z kodning mutanosib bo’limiga yozib qo’yiladi; 
v) kodlashning oxirida tarjimalar (sinonimlar, antonimlar) kodi topiladi, 
kiritilgan so’zlar o’rniga ularning birinchi harflari va tartib raqamlari yoziladi 
(masalan, «katta» so’zi o’rniga - K0083), agar tarjimalar (sinonim, antonimlar) 
kodi topilmasa, so’zga nisbatan kodlash operasiyasi amalga oshiriladi va shu bilan 
bosqich tugaydi. 
5.Mazkur so’zga sharh kiritiladi: 
a) matn kiritiladi; 
b) maxsus dastur asosida so’z va uning sharhi orasidagi moslik belgilanadi, 
so’ngra kiritilgan matn xotiraga yoziladi, ular orasidagi moslik esa so’z kodida o’z 
ifodasini topadi. 
6.Comments (sharhlar) - o’rganilayotgan so’z tez esda qolishi uchun «aytib 
berish» (podskazka) ko’rinishidagi sharhlarni chiqaradi[12,13]. 

---

38