Боғланишлар* Муқаддима I боб. Бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлар режасининг умумий тавсифи

Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотларни
ҳисобга олувчи счётларнинг (2100) боғланиши

2110 "Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар" счётида ярим тайёр маҳсулотлар ҳисобини алоҳида юритадиган корхоналарда уларнинг мавжудлиги ва силжиши тўғрисидаги ахборот умумлаштирилади.

Ярим тайёр маҳсулотлар ҳисобини алоҳида юритмайдиган корхоналарда қайд этилган қийматликлар тугалланмаган ишлаб чиқариш таркибида, яъни бевосита 2010 "Асосий ишлаб чиқариш" счётида акс эттирилади.
Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотларнинг келиб тушиши ушбу счётнинг дебетида, сарф-харажати - кредитида акс эттирилади.

Т/р	Хўжалик операциясининг мазмуни	Боғланувчи счётлар		Ёзувларни тасдиқловчи ҳужжатлар
		дебет	кредит
1	Ярим тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқариш билан боғлиқ асосий ишлаб чиқариш харажатлари амалдаги таннарх бўйича ҳисобга олинган	2110	2010	Ярим тайёр маҳсулотларни чиқариш бўйича юкхат
2	Ярим тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқариш билан боғлиқ ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари амалдаги таннарх бўйича ҳисобга олинган	2110	2310	Ярим тайёр маҳсулотларни чиқариш бўйича юкхат
3	Умумишлаб чиқариш харажатлари ярим тайёр маҳсулотлар таннархига киритилган	2110	2510	Умумишлаб чиқариш харажатларини тақсимлаш қайдномаси
4	Ярим тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқаришда фойдаланилган тайёр маҳсулотнинг амалдаги таннархи ҳисобдан чиқарилган	2110	2810	Талабномаюкхат
5	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар қиймати қайта баҳоланган:			Раҳбар қарори, бухгалтериянинг ҳисоб-китоблари
	- оширилган баҳо суммасига	2110	9390
	- пасайтирилган баҳо суммасига	9430	2110
6	Инвентарлаш натижасида аниқланган ярим тайёр маҳсулотлар ортиқчаси кирим қилинган	2110	9390	Инвентарлаш далолатномаси
7	Алоҳида балансга ажратилган ички бўлинмалардан дебиторлик қарзларини қоплаш ҳисобига олинган ярим тайёр маҳсулотлар кирим қилинган	2110	4110, 4120	Юкхат
8	Алоҳида балансга ажратилган ички бўлинмалардан олинган ярим тайёр маҳсулотлар кирим қилинган	2110	6110	Юкхат
9	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар асосий ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун берилган	2010	2110	Юкхат
10	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар ёрдамчи ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун берилган	2310	2110	Юкхат
11	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар умумишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун берилган	2510	2110	Юкхат
12	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар маъмурий эҳтиёжлар учун берилган	9420	2110	Юкхат
13	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар яроқсизликни тузатиш учун сарф-харажат қилинган; ярим тайёр маҳсулотлар яроқсизлиги натижасида йўқотишлар акс эттирилган	2610	2110	Яроқсизлик тўғрисида далолатнома, юкхат
14	Сотиш учун мўлжалланган, ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар тайёр маҳсулот сифатида акс эттирилган	2810	2110	Юкхат, бажарилган ишлар далолатномаси
15	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар харидорларга юклаб жўнатилган	9110	2110	Юкхат, ҳисобварақ-фактура
16	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотларнинг бошқа корхоналарга текинга берилиши акс эттирилган	9430	2110	Бериш тўғрисида қарор, юкхат, ҳисобварақ-фактура
17	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар алоҳида балансга ажратилган бўлинмаларга берилган	4110	2110	Юкхат
18	Табиий офатлар оқибатида ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотларнинг йўқотишларидан кўрилган зарарлар ҳисобдан чиқарилган	9720	2110	Йўқотиш тўғрисида далолатнома, бухгалтериянинг ҳисоб-китоблари
19	Тайёр маҳсулотлар бермаган ярим тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқариш бўйича харажатлар ҳисобдан чиқарилган	9430	2110	Билдирги, бухгалтериянинг ҳисоб-китоблари
20	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар камомади аниқланган	5910	2110	Инвентарлаш далолатномаси
21	Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайёр маҳсулотлар йўқотиш суммаси зарарга ҳисобдан чиқарилган:			Табиий офат натижасида инвентарлаш далолатномаси
	- табиий камайиш чегарасида, шунингдек йўқотилиш айбдорлари аниқланмаган бўлса	9430	5910
	- моддий жавобгар шахслар айбдорлиги билан боғлиқ бўлганда	4730	5910

Ёрдамчи ва бошқа ишлаб чиқаришларни ҳисобга
олувчи счётларнинг (2300) боғланиши

Корхонанинг асосий ишлаб чиқаришига ёки асосий фаолиятига ёрдамчи ва хизмат кўрсатувчи ҳисобланган ишлаб чиқариш харажатлари тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш 2310 "Ёрдамчи ишлаб чиқариш" счётида амалга оширилади. Хусусан, ушбу счёт қуйидагиларни таъминлайдиган ишлаб чиқариш харажатларини ҳисобга олиш учун қўлланилади:

- энергиянинг турли хиллари (электр энергияси, буғ ва бошқалар) билан хизмат кўрсатиш;
- транспорт хизматини кўрсатиш;
- асосий воситаларни таъмирлаш;
- асбоблар, штамплар, эҳтиёт қисмлар, қурилиш деталлари ва конструкцияларини тайёрлаш ёки қурилиш материаллари таркибини бойитиш (асосан, қурилиш корхоналарида);
- тош, шағал, қум ва бошқа норуда материалларни қазиб олиш;
- ёғоч материалларини тайёрлаш ва тахта қилиш;
- қишлоқ хўжалик маҳсулотларини тузлаш, қуритиш ва консерва қилиш (асосан, савдо корхоналарида).
Мазкур счётнинг дебети бўйича маҳсулот ишлаб чиқариш, ишларни бажариш ва хизматлар кўрсатиш билан бевосита боғлиқ бўлган тўғри харажатлар, шунингдек ёрдамчи ишлаб чиқаришни бошқариш ва хизмат кўрсатиш билан боғлиқ бўлган билвосита харажатлар ва яроқсиз маҳсулот ҳисобига йўқотишлар ходимлар билан меҳнат ҳақи бўйича ҳисоб-китоблар, асосий воситалар бўйича эскиришни ҳисоблаш, номоддий активлар бўйича амортизацияни ҳисоблаш ва бошқалар кредитидан акс эттирилади.
Ишлаб чиқариши тугалланган маҳсулотлар, бажарилган ишлар ва кўрсатилган хизматларнинг ҳақиқий таннархи суммалари 2010 "Асосий ишлаб чиқариш", 2510 "Умумишлаб чиқариш харажатлари", 2810 "Омбордаги тайёр маҳсулотлар", 9130 "Бажарилган ишлар ва кўрсатилган хизматларнинг таннархи", 9420 "Маъмурий харажатлар" ва бошқалар билан боғланган ҳолда 2310 счётнинг кредитида акс эттирилади.