Boks O’zbekistonning zamonaviy jismoniy tarbiya tizimida

Boks O’zbekistonning zamonaviy jismoniy tarbiya tizimida.
Zamonaviy boksni rivojlanishi kO’pgina sportchilar trenirovka mashhulotlari ‘ajmi va shiddatining mu’im darajada oshishi bilan tavsiflanadi. SO’nggi paytlarda trenirovkalar soni kuniga 3 martadan (ertalabki trenirovka bilan) va ‘aftasiga 12-16 martagacha ortdi. Bunda musobao’alar, aynio’sa xalo’aro musobao’alar soni kO’paydi. Shu vao’tning O’zida respublika ichidagi kabi xalo’aro ringda rao’obat kuchaydi. KO’p sonli janglar teng kurashlar ostida O’tmoo’da. Favoritlarning a’amiyati ancha susaydi, chempionlar tez-tez O’zgarib turmoo’da. Buning ‘ammasi ma’orat darajasining tenglashishi tO’hrisida dalolat beradi. Boks insonning ‘ar xil jismoniy va ru’iy sifatlariga O’ta yuo’ori talablar o’O’yadi. Bokschi juda tezkor, chidamli, etiborli, yuo’ori darajada reaksiyaga va katta’arakat koordinasiyasiga ega bO’lishi, masofani ‘is o’ilish va axborotni tez o’ayta ishlash, bir zumda o’aror o’abul o’ilish ‘issiga ega bO’lishi lozim. ‘ozirgi boso’ichda trenirovkaning yangi uslublarini ishlab chio’ish, ish o’obiliyatini oshirishda yanada samarali vositalarni izlab topishbokschilarning sport ma’oratini oshirish asosi ‘isoblanadi. SO’nggi yillarda trenirovka usuliyati mu’im darajada O’zgardi, bokschilarning texnik va taktik ma’orati oshdi. Boks tez suratli, o’attio’, lekin shu bilan birga yanada universal bO’lib bormoo’da. Bu vaziyat sportchining jismoniy, texnik-taktik, psixologik, funksional tayyorgarlik darajasini oshirishni tao’ozo etmoo’da. ‘ozirgi paytda boksda halabaga erishish uchun eng tarao’o’iy etgan trenirovka uslublarini o’O’llash, fan va amaliyotdagi ilhor tajribani muntazam O’rganib borish, uni ijodiy yondashib, o’ayta fikrlash, amaliy faoliyatda foydalanish lozim. Mazkur ishda trenirovkani tashkil o’ilishdagi ilhor tajriba ‘amda tado’io’otlar natijalarini umumlashtirish asosida bokschilar trenirovkasini bazi yO’llarini kO’rsatishga ‘arakat o’ilindi.
2. O’zbekistonda boks rivojlanishining dolzarb masalalari
Zamonaviy boks etarli darajada murakkab va tez O’zgaruvchan ‘odisa bO’lib, uni dio’o’at bilan va xolisona O’rganish tao’ozo o’ilinadi. Boks rivojlanishining O’ziga xos xususiyatlarini bilmay turib, trenirovka jarayonini bosho’arish mushkul. Chunki oxirgi yillarda boksda tez-tez O’zgarishlar yuzaga kelmoo’da, agarshunday vaziyat O’z vao’tida sezilmasa, ‘isobga olinmasa, jiddiy xatolarga yO’l o’O’yish mumkin. Misol tario’asida aytish mumkinki, Ittifoo’ terma jamoasi bokschilarning Monrealda O’tkazilgan Olimpik O’yinlaridagi mahlubiyatining sababi, sO’nggi 2-3 yil WWW. UZDJTI.UZ
ichida yuzaga kelgan O’zgarishlarni etiborga olinmaganidir. Va’olanki 1974 yilda Gavanada bO’lib O’tgan ja’on Chempionatida yangi O’nalishini paydo bO’lganligi belgilari kO’rina boshlagan edi. 1976 yilda esa Monrealda O’z halabasini topdi. Mana kO’p yillardirkiKuba va AO’Sh bokschilari boks olamida eng etakchilardan ‘isoblanishadi. Kuba va Amerika boks maktablari nimasi bilandir bir-biriga O’xshash. Ushbu maktablarning eng etakchi vakillarida O’ta zO’r darajada jismoniy sifatlar rivojlangan, texnik-taktik ma’orat darajasi juda yuo’ori. Aytish joizki, kubalik va amerikalik sportchilarning irodaviy sifatlari darajasi juda yuo’ori. Ular oxirigacha tinimsiz olishadilar, ‘attoki halabaga umid bO’lmagan tao’dirda ‘am jang o’ilaverardilar. Ular ‘amma masofalardan turib boks tushadilar, lekin kO’proo’ O’rta va yao’in masofalarda turib jang o’ilishni afzal kO’radilar. Agar ushbu maktablarning bir-biridan faro’i tO’hrisida gapiradigan bO’lsak, kO’pgina kubalik sportchilar keskin xujumlar ru’da jang o’iladilar, usullarni baro’aror, avtomatizm ‘olatda bajaradilar, amerikalik bokschilar esa turli-tuman texnika, jangda O’z taktikasini tezda o’ayta o’ura olish, turli xil texnik usullarni O’ta o’attio’ o’O’llash, tez start olish, uchinchi raundda “portlash” kabi xususiyatlar bilan ajralib turadilar. Odatda, sobio’ Ittifoo’ning eng yaxshi bokschilarining nokautga tushuradigan zarbalari jangni mo’irlik bilan olib borishning mantio’iy yakuni ‘isoblanadi. Bunday uslub bosho’a Evropa mamlakatlarining boks maktablariga ‘am xos ‘isoblanadi. Lekin Evropada turli xil sport maktablari vakillari mavjud. Ularni tasvirlab, aytish joizki, ularning maktablari sobio’ Ittifoo’ boks maktabidan ancha oro’ada. Ittifoo’dagi bokschilarning sO’nggi yillardagi halabalari buning dalilidir. Biroo’ oxirgi paytda Evropa boks maktabida sezilarli darajada yukslish kO’zga tashlanmoo’da. Bundan tasho’ari, Germaniya, Bolgariya va Italiya bokschilarning darajasi ancha oshdi. O’ayd etilgan xususiyatlar kO’p ji’atdan 1982 yilda Myunxenda
bO’lib O’tgan Ja’on Chempionatida namoyon bO’ldi. Bu chempionatini holiblari va sovrindorlarining kO’pchiligi bir nechta jang olib borish uslubini chuo’ur O’zlashtirib olgan. Amerikalik bokschi Brisland va rossiyalik Aleksandrovlar O’yinchi va nokautchi taktikasini o’O’llaydilar, Yagubkin esa suratchi va O’yinchi taktikasidan, Abadjan - nokautchi taktikasidan keng foydalanadi. Shunday o’ilib, zamonaviy boks - bu yaxshi jismoniy tayyorgarlik va bro’aror texnika, sillio’ va turli-tuman taktika, sportchilarning katta irodasi o’otishmasidir. 3. Zamonaviy boksni tibbiy ba’olash. WWW.UZDJTI.UZ
Zamonaviy boksni ikki tomondan kO’rib chio’ish mumkin. Bir tomondan kO’rib chio’ish mumkin. Bir tomndan, bu bokschilarning asosiy ommasi - ‘avaskorlar, ular boksni bosho’a sport turlariga o’araganda afzal kO’radilar, bosho’a tomndan, professionallar, ularga ‘amma ommaviy axborot vositalari (matbuot, radio, televidenie) dio’o’at etibori aratilgan. Shu sababli ja’on a’lining kO’p o’ismi ‘ar o’ismi ‘ar xil janjallarga boy bO’lgan professional bokschilarning janglari bilan o’izio’adi. Shub’a yO’o’ki, professional boks O’zining uzoo’ vao’t davom etishi, jangning o’attio’o’O’llik bilan olib borilishi, beayovligi xuo’uo’larining cheklanganligi bilan bokschilar sohlihiga zarar keltiradi. Tibbiyotga oid adabiyotlarni O’rganib, shuni kO’rish mumkinki, kO’pgina mualliflar professional boksdagi janglarning sportchilarda nevrologik tuzilishlarning kelib chio’ishiga sabab bO’layotganligini isbotlab berganlar. Turli mio’yosdagi musobao’alar, jumladan Olimpiya O’yinlarida kam ishtirok etadigan bokschilar - ‘avaskorlar, tibbiyotchilar kuzatuvida muntazam turadilar. ‘avaskorlik boksining professional boksdan mu’im faro’i shundaki, vrachlar unda jang o’oidalariga aralasha oladi. ‘ammaga malumki, bokschi sohlihi doimo xatarda bO’ladi, chunki rao’ib zarbalar beradi va bu zarbalar asosan boshga yO’naltiriladi. Boshga berilgan zarbalar o’anday oo’ibatlarga olib kelishi kO’pincha vrachlarni o’izio’tiradi. Bugungi kunda takidlash mumkinki, boksda, bosho’a sport turlaridagi kabi, bosh miya xarakatlanishi zarbani o’arshi olish paytida emas, balki boshni olib o’ochayotgan paytda sodir bO’ladi. Demak, tO’hridan kelgan boshga tekis, o’arshi zarbalar, yon tomnlama aylantirib boshga berilgan zarbalarga o’araganda, ‘avfi kamroo’. Bu degani tO’hridan berilgan zarbalar (ular yuo’ori texnika va estetik usulni ifodalaydi), yao’in jangda yon tomndan berilgan “o’O’pol” texnik zarbalarga nisbatan, bosh miya jaro’atlanishiga kam tasir kO’rsatadi. Aynio’sa, bunday “o’O’pol” zarbalar rao’ib boshi yon tomnga oo’o’an paytda keng o’uloch yozib berilsa, jaro’at olish tayin. Jangni te’nik ji’atdan “toza” olib borish nafao’at ringda halabaga erishishga yordam beradi va estetik ji’atdan katta a’amiyatga ega. Balki birinchi navbatda sportchining sohlihini ‘imoya o’iladi. Fao’atgina sportchining sohlihi tO’hrisidagi hamxO’rlik vrachlarni shunga majbur o’iladiki, ular trenerlar ‘amda ‘akamlardan boksning texnik ji’atdan tozaligiga etibor o’aratishini, fao’at texnik ji’atdan yuo’ori darajada tayyorlangan sportchi tomonida ustunlik bO’lishini talab o’iladilar. Boks o’oidalarida, u necha bor O’zgartirilmasin, birinchi va asosiy baid - bu vrachning jangni tO’xtatish ‘uo’uo’ining mavjudligi ‘isoblanadi. AIBA darajasida bu juda mushkul bO’lib chio’di. Aytish kerakki, AIBA o’oidalarida aynio’sa, bokschilarning sohlihini ‘imoya o’ilish bO’yicha o’oidalarda, jangni tO’xtatishga ruxsat beriladi, lekin bu WWW.UZDJTI.UZ
majburiyat emas. ‘ozirgi paytda AIBA bu o’oida bandiga O’zgartirish kiritib, endi jangni tO’xtatish majburiy ‘isoblanadi. Agar biron-bir rao’ibning ustunligi yao’o’ol kO’zga tashlansa, yoki agar vrach rao’iblardan biron-birining jaro’atlanishidan ‘avotirlansa, referi jangni tO’xtatishi shart. Bu borada yana bir muammoga tO’xtalib O’tish zarur. Bu muammo zamonaviy boksda tez-tez uchrab turadi. Bu o’oshning yorilishi. KO’pincha redgeri va vrach o’osh yorilganligi sababli jangni tO’xtatadi. O’osh yorilishi “o’O’pol” jang olib borish natijasida yuzaga keladi va bunday jang oo’ibatida kuchli sportchi ringni tashlab chio’ib ketishga majbur bO’ladi, undan bO’sh bokschi esa O’zining sportga zid bO’lgan xatti-’arakatlari oo’ibatida holib deb tan olinadi. AIBA tibbiy jyurisi azolar ‘ar doim shuni takidlaydilarki, o’osh yorilgan paytda jangni fao’at shunday vaziyatlarda, yani agar jaro’at O’ta jiddiy bO’lgan tao’dirdagina tO’xtatish mumkin. Vrach redgeri bilan birgalikda yana shunga etibor berishlari lozimki, jaro’at o’aysi raundda berildi. Jaro’atlangan bokschi yutayotganmidi yoki yuto’azayotganmidi? Boksda bosh miya jaro’atlanishi eng jiddiy muammolardan biri ‘isoblanadi. Bu muammo professional boksda ‘am mavjud, biroo’ ‘avaskorlik boksida bosh miya jaro’atlanishi, odatda, sodir bO’lmaydi. Bu, birinchi navbatda, shu bilan tushuntiriladi, vrachlar zarur paytda jangni tO’xtatish xuo’uo’iga ega, bunda ‘attoki redgeri bokschilardan biri “groggi” ‘olatiga tushib o’olishi mumkinligini sezmasa ‘am vrach O’z xuo’uo’idan foydalanadi. Ushbu xolatni mumkin o’adar erta sezish juda mu’imdir,shuning uchun ‘amma ‘akamlar va referi tibbiy kO’rsatmadan O’tgan bO’limlari lozim. Yuo’ori sport razryadiga ega bokschilarga tavsif. Yuo’ori malakali sportchilarga katta razryadli (1 sport razryadi, sport ustaligiga nomzodlar) va yuo’ori razryadli (sport ustalari, xalo’aro toifadagi sport ustalari, xizmat kO’rsatgan sport ustalari) sportchilar kiradi. Yuo’ori razryadli bokschilar - bu ringda o’atnashish bO’yicha o’atta tajribaga ega bO’lgan, katta yoshdagi (19 yoshdan katta), shuningdek ayrim io’tidorli yosh guru’ vakillari - O’spirin (18-19 yosh)sportchilardir. Ularning eng yaxshilari mamlakat terma jamoasiga kiradi yoki jamoa azoligiga nomzod bO’ladi ‘amsa terma jamoa tarkibida yirik ‘alo’aro musobao’alarda ishtirok etadi. Boksda muntazam ravishda kuchli sportchilar O’rganib boriladi, model tavsiflarini tuzish uchun malumotlar tO’plab boriladi. Katta va yuo’ori razryadli sportchilar ma’orat darajasi ‘amda tayyorgarligiga kO’ra faro’lanadi. Bokschilar malumotli xalo’aro musobao’alarda muvaffao’iyatga erishish uchun turli xil texnik-taktik ma’oratga, yuo’ori darajada rivojlangan ‘amma maxsus jismoniy va ru’iy
WW.UZDJTI.UZsifatlarga ega bO’lishi, bir sO’z aytganda, universal bokschi bO’lishi lozim. Ular jangni O’ta yuo’ori suratda olib borish va individual jang olib borish uslubini sao’lab o’olish, kuchli zarba berish ‘amda rao’ibni ‘ar ji’atdan ortda o’oldirishga o’aratilgan kO’rsatkichlarni uzoo’, O’rta ‘amda yao’in masofada turib bajariladigan turli xil texnika vositalari bilan o’O’shib bajarish malakasiga ega bO’lishlari zarur. Yuo’ori ma’orat darajasi turli jang vaziyatlarida va turli xil rao’iblarga o’arshilik kO’rsatish sharoitlarida ‘ar xil vositalar yordamida jangni olib borish, keng o’amrovli va tezkor fikrlash, tez orientir olish ‘amda murakkab jang sharoitlarida bir zumda o’arorlar o’abul o’ilish malakasi bilan taminlanadi. Bundan tasho’ari, yuo’ori razryadli bokschilarda yuksak darajadagi sepsor, sepsor - motor va fikrlash jarayonlarining musta’kam bO’lishi juda mu’imdir. Intellektual ish o’obiliyati, yani trenirovka va musobao’a nagruzkalarining uzoo’ vao’t tasir kO’rsatishida intellektual funksiyalarning yuo’ori darajasi ‘am yuo’ori malakali bokschilarning eng zarur sifatlaridan ‘isoblanadi. U bokschi texnikasining turli-tumanligida, rao’ib ‘arakatlariga o’arab jang kO’rinishini O’zgartirish o’obiliyatida, tolio’ish ortgan sari katta ‘ajmdagi taktika vositalaridagi foydalanish o’obiliyatida, kuchli zarbaga ega bO’lgan va jangni tez suratda olib boradigan bokschiga o’arshi turli-tuman taktik ‘arakatlarni amalga oshirish o’obiliyatida namoyon bO’ladi. Pozision taktika uchun uzoo’ ‘imoyalanish masofasida turib, uni sao’lab o’olish mao’sadida, manyovr O’tkazish xosdir. Agar bokschini yao’in masofadan turib jang o’ilish vaziyatiga tushirib o’O’ysalar, u kombinasiyalashgan ‘imoya ‘arakatlarini o’O’llaydi yoki ushlab olish ‘olatiga kirib oladi. ‘ujumlar va o’arshi ‘ujumlar O’rta ‘amda yao’in masofalarda jang olib bormagan ‘ollarda bajariladi, keyinchalik uzoo’ masofaga albatta o’aytiladi. Agar rao’ib ‘ujumni o’aytarib, O’zi ‘ujum uyushtirsa, bokschi o’arshi ‘ujum bilan ‘imoyalanadi yoki “klini” o’O’llaydi. Shundan sO’ng uzoo’ masofaga ketadi. Faol ‘ujumlar taktika boksda ‘am sanat, ‘am kuchli olishish uslubining shakllanishiga olib keladi. O’ta mo’ir bokschilar texnikasi O’ta anio’ligi ‘amda taktikasi ‘ar tomonlama ‘isoblanganligi bilan ajralib turadi. Kuchli jang olib boradigan bokschilar kO’proo’ chidamlilik va matonatga ega bO’ladilar. Ularning taktikasi bir xil va urao’ibni tusurat bilan tO’xtovsiz xujumlar yoki keskin zarbalr, shuningdek aldamchi zarbalarbilan engishga bO’lgan intilishda aks eadi. Ular ‘imoyalanishga etarli darajada a’amiyat bermaydilar. “Tez suratli”
bokschiga o’arshi jang olib borish. WWW.UZDJTI.UZMusobaalarda shunday bokschilar kO’p uchraydiki, ular rao’ibga faol yao’inlashadilar, seriyali zarbalar bilan O’rta yoki yao’in masofadan turib tez suratda ‘arakat o’iladilar, kO’p sonli zarbalar ‘isobiga jangda halaba o’ozonishga intiladilar. Ular birinchi raunddanoo’ rao’ib uchun engib O’tib bO’lmaydigan yuo’ori suratni taklif o’iladilar. Bu suratni ikkinchi va uchinchi raunga borib kamaytiradilar yoki, aksincha, raunddan raundga suratni oshirib boradilar. Bunday rao’ib bilan olishish taktikasi shundan iboratki, bokschi O’z kuchini jang oxirigacha sao’lab o’olishi va rao’ib tez surat taklif o’ilgan raundlarda ochkolar tO’plashi zarur. Suratga bardosh berish o’iyin bO’lgan raundlarda bokschi yuto’azmaslikka yoki kam ‘isobda yuto’azishga ‘arakat o’ilishi lozim. Bunda u rao’ibini O’ziga xos bO’lgan masofadan turib, O’z ‘arakatlari bilan charchatishga intilishi zarur. Ushbu ‘olda bokschi ‘arakatlari asosan uzoo’ masofada turib, ‘imoyalangan ‘olda oro’aga va yon tomonlarga o’adam tashlab, shO’nhishlar (ular yordamida bokschi zarbalar ‘amda yao’inlashishdan o’ochadilar) bilan shu manyovr o’ilishdan iborat bO’ladi. Manyovr o’ilish o’arshi zarbalar, shu keskin ‘ujumlar, asosan uzun zarbalar bilan birga olib boriladi. Bokschi rao’ib masofasida ushlanib o’olmaslikka ‘arakat o’iladi va ‘ar bir ‘ujum yoki o’arshi ‘ujumdan sO’ng uzoo’ masofaga chio’adi.u shu zvrbalarni ‘imoyalanish (asosan shO’nhishlar va egilishlar, bazida o’O’yani tutish) bilan birga amalga oshirib ‘ujumni rivojlantiradi, ‘ujumdan sO’ng o’arshi ‘ujumlardan zO’rlik bilan o’ochadi va rao’ibning yaxshi masofani egallab olishga imkon o’oldirmaydi. Agar rao’ib O’rta yoki yao’in masofada jang uyushtirsa, bokschi birinchi bO’lib yashin tezligida zarbalar seriyasini amalga oshirishi va ketishi yoki bosib boruvchi zarbalar bilan uni sio’ib o’O’yishi yoki “klinya”ga O’tishi zarur. Agar bokschi aro’onga yoki ring burchagiga sio’ib o’O’yilgan bO’lsa, u juda bu vaziyatdan chio’ib ketishga yoki rao’ibning cheklab o’O’yishga intilishi zarur. Kuchli zarbalar bilan shiddatli xujum o’ilayotgan bokschiga o’arshi jang o’ilish. Jismonan yaxshi tayyorlangan, kuchli va keskin zarbalarga ega bO’lgan bokschilar O’z rao’ibiga “tez start olish” taktikasini taklif o’ilishlari mumkin. Bunda ular jangning birinchi sekundlaridanoo’ rao’ibini gangitib o’O’yishga, kuchli zarba berish va tez halabaga erishishga intiladilar. Kuchli, keng o’uloch bilan zarbalar berayotgan vatez halaba o’ozonishga umid o’ilayotgan, shiddat bilan ‘ujum uyushtirayotgan rao’ibga o’arshi o’aratilgan bokschi taktikasi shundan iboratki, u rao’ibning zarbalar tO’dgonini kutib turishi, uni charchatishi va bartaraf etishi ‘amda shundan sO’ng O’zi ‘al o’iluvchi ‘arakatlarga O’tishi lozim. Buning uchun bokschi tez-tez berilayotgan zarbalardan ‘imoyalanadi va bunda oro’aga ‘amda yon tomnlrga o’ochib O’zini ‘imoya o’iladi (bu bilan u rao’ibi zarbasining ‘avoga ketishiga ‘arakat o’iladi), o’ochishlar paytida zarbalar beradi va rao’ib WWW.UZDJTI.UZ
‘ujumini o’arshi zarbalar bilan tO’xtatib o’oladi. Agar bokschi rao’ibning keskin ‘ujumlaridan o’ochib o’utilishga ulgurmasa, u uning zarbalarini ustma-ust zarbalar bilan tO’sib o’O’yadi yoki “klinya” ga ketadi. TO’xtovsiz ‘ujum o’iladigan bokschilar odatda uzoo’ va O’rta masofalardan turib ‘arakat o’ilishlari sababli, ularga o’arshi yao’in masofadan turib ‘arakat o’ilish zarur. Bu erda ular kO’pincha o’iyin a’volda o’oladilar, zarba berishga ojizlik o’iladilar va bu masalalarda turib beriladigan zarbalarga o’arshilik kO’rsata olmaydilar. Mo’ir bokschi texnikasiga o’arshijang o’ilish.
Texnik ji’atdan kuchli tayyorlangan kO’pgina bokschilar uzoo’ masofadan turib ‘ujum o’ilishni afzal kO’radilar va ‘ujumdan sO’ng dudlik bilan yana O’ta masofaga o’aytishni bajaradilar. Bunday bokschilar odatda ustalik bilan manyovr o’iladilar va rao’ibning orientir olishiga xalao’it eradilar, turli yO’nalishlarda engil ‘amda tez ‘arakatlanib, masofani O’zgartirib turadilar. Texnik ji’atdan mukammal va ‘ar tomonlama tayyorlangan bokschi, aldashlar va engil zarbalarni tez ‘amda kutilmagan ‘ujumlar bilan birga o’O’shib olib borib, buning uchun kO’pincha ‘arakat suratini keskin O’zgartirishdan foydalaniladi. Masalan, nisbatan sust suratdan keskin rao’ibni esankiratib o’O’yadigan shiddatli suratga O’tib olishi mumkin. Bunday bokschi O’z ‘ujumli yoki o’arshi ‘ujumini olib borgandan sO’ng rao’ib oldida ushlanib o’olmaydi va bir zumda uzoo’ masofaga O’tib oladi. Agarda u ‘ujumlar yoki o’arshi ‘ujumlardan o’utulib chio’ib keta olmasa. Unda o’O’lni tO’sio’ o’ilib yoki “klinya” o’O’llab ‘imoyalanadi. Bunday bokschiga o’arshi jang o’ilish taktikasi shundan iboratki, uni bartaraf o’ilish, manyovr o’ilish tezligida ustunlikdan ma’rum etish uchun unga xos bO’lmagan O’rta va yao’in masofadan turib jang o’ilishga majburlash lozim. Ushbu mao’sadlarda bokschilar o’uyidagilarni o’O’llaydilar: yO’l-yO’lakay ‘imoyalanish bilan faol yao’inlashish; egilish, shO’nhishlar va o’O’lni turlicha ‘arakatlanishlar; tez javob o’arshi ‘ujumlari; o’arshi olishlar, ilgarilab zarba berish: yao’indan jang o’ilish. Agar rao’ib “klinya” ni o’O’llasa, unda O’ng o’O’l bilan pastdan zarba berish va zudlik bilan o’iso’a zarbalar seriyasini ishlatib O’tish zarur. O’arshi ‘ujumlarni afzal kO’ruvchi bokschiga o’arshi jang o’ilish. Jangni o’arshi ‘ujum asosida kO’radigan bokschilar eng mo’ir sportchi ‘isoblanadilar, chunki yuo’ori tezlikka ega bO’la turib, ular rao’ibini ustalik bilan jangga chorlaydilar ‘amda bu ‘ujumlarni ‘imoya va o’arshi ‘imoya bilan darrov tO’xtatadilar. WWW.UZDJTI.UZBunday bokschilarga o’arshi jang olib borish taktikasi shundan iboratki, uni unga xos bO’lmagan uslubda va unga o’ulay bO’lmagan masofada jang olib borishga majbur o’ilish lozim bO’ladi. Buning uchun oldinga tashlanishlar - aldamchi ‘ujumlar va ochilib, o’arshi ‘ujumlarni O’rta va yao’in masofalarda uyushtirish; yO’l-yO’lakay ‘imoyalanish; ‘ujum va o’arshi ‘ujumlarni rivojlantirish vao’tida zarbalar ‘amda ‘imoyalanishlarni birga bajarish; tezda oldinga ‘arakatlanib, kutilmaganda ‘ujum o’ilish; yao’indan jang o’ilish o’O’llaniladi. Tajribali bokschi rao’ibini ‘ujum o’ilishga majburlay oladi, yani uni unga xos bO’lmagan uslubda jang o’ilishga unday oladi, sO’ngra keskin ‘amda tez o’arshi va javob ‘ujumi bilan ‘ujumni tO’xtatadi. Universal rao’ibga o’arshi jang o’ilish. Kombinasion jang olib boruvchi bokschilarning taktikasi juda turli-tumandir. Bu ‘am kuchli zarbaga ega va ega bO’lmagan sportchilar bO’lishi mumkin, lekin ularning ‘ammasi ochkolarda ustunlikka erishish bilan halaba o’ozonadilar. Bunday bokschilar ‘amma masalalarda ishonch bilan ‘arakat o’ila oladilar, yaxshi manyovr o’iladilar va turli taktik kO’rsatmalar - aldash, kuchli zarba berish va x.k.ni o’O’llagan ‘olda ‘amma jangovar vositalardan mo’irlik bilan foydalanadilar. Aynan kombinasion jang bokschining ma’oratini namoyon o’iladi. Kombinasion jang olib boradigan rao’ib bilan olishadigan bokschining eng asosiy taktik vazifasi - bu jangning xususiyatlarini anio’lashdir, yani rao’ibga ‘am kombinasion jangni taklif o’ilish mao’sadida, uning yaxshi kO’rgan masofasi, u o’O’llaydigan usullar, ‘al o’iluvchi zarbalar beriladigan anio’lashdir. Rao’ibni unga xos bO’lmagan suratda jang olib borishga majbur o’ilish ‘am mu’im ‘isoblanadi. Bunday ‘arakatlar rao’ib xususiyatlari va uning jang o’ilish uslubiga bohlio’. Bokschi taktikaning ‘amma asosiy turlaridan foydalanishi mumkin. Agar bokschi bundan tasho’ari kuchli zarbaga ega bO’lsa, unda berilishi mumkin bO’lgan arbalardan e’tiyotlanish va jangni masofadan turib olib borish ozim. Masofa shunday tanlanadiki, rao’ib zarba berishga O’iynaladi. Masofa rao’ib kuchli zarba berishini mO’ljallagan paytda O’zgartirilishi lozim. Chap o’O’lda olishadigan (chapao’ay) bokschiga o’arshi jang o’ilish.O’ng tomonlama tik turib jang olib boradigan chapao’ay bokschilar ‘am kO’p uchrab turadi. Bu bokschilarning jang o’ilish uslubi turlicha bO’lishi mumkin, lekin odatda ular chap o’O’lda kuchli va keskin zarbalarni beradilar. Chapao’ay bokschiga o’arshi jang o’ilish oldindan tayyorgarlik kO’rishni tao’ozo etadi. Chap o’O’lda kutilmagan zarbalarning berilishi a odatiy o’arshi ‘ujum ‘arakatlarini o’O’llay olmaslik rao’ibni esankiratib o’O’yishi va tashabbusdan ma’rum o’ilishi mumkin. Chapao’ay bokschiga o’arshi taktika tanlayotib (O’ng tomnlama tik turish), birinchi navbatda shuni ‘isobga olish lozimki, bu bokschi o’aysi uslubda jang olib boradi; ‘ujumkor uslubdami yoki o’arshi ‘ujum uslubida boks tushadimi; uzoo’ masofadanmi yoki yao’in masofadan turib jang o’iladimi; tO’xtovsiz ‘ujum o’iladimi yoki uning ‘ujumlari tugallangan o’iso’a olishuv xususiyatiga egami? datda bunday bokschilar O’ng o’O’l bilan beriladigan zarbalarga ochio’ turadi, shuning uchun ular bilan jang o’ilishda eng asosiy taktik vosita sifatida O’ng o’O’lda boshga (bunda chap o’O’l bilan chalhitib va xavf solib turish lozim) tez ‘amda keskin zarbalarni o’O’llash zarur. ‘ujumni tezroo’ rivojlantirish, yao’in masmofaga O’tish uchun, odatdagiga nisbatan yalpi tik turishga O’tib olish lozim. Mao’sad - chapao’ay bokschiga zarba berish uchun tayyor turgan O’ng o’O’lni yao’inlashtirishdir. Chapao’ay bokschi bilan uchrashganda bokschi shuni ‘ar doim esda tutishi lozimki, chapao’ay bokschilar, turli xil uslubda jang o’ilishlariga aramasdan, eng kuchli va keskin zarbalarni chap o’O’lda berishga tayyor uradilar. Shuning uchun chap o’O’lda beriladigan zarbalardan e’tiyotlanish arur. Yao’in masofadan turib jang o’ilish chapao’ay bokschining ustunligini kamaytiradi, biroo’ bu erda ‘am unra chap o’O’l bilan kuchli zarb erish imkoniyati sao’lanadi. Chapao’ay bokschiga o’arshi ‘arakatlanishlardan yana biri - bu O’ng o’O’lda bajarilgan ‘ujum zarbasiga o’arshi chapga - O’ngga o’adam tashlash bilan chap o’O’lda (yuo’oridan) kesishma zarba berishdir. Yuo’orida ‘ujumning asosiy, eng kO’p uchraydigan turlari keltirildi. Jangovar amaliyotda ular kO’pgina, lekin ular kO’p yoki kam ji’atdan bayon o’ilingan ‘ujum turlariga yao’inlashtirilgan. Biroo’ bokschilar ‘ar xil taktika turlaridan turlicha foydalanadilar. Jangning boshidan oxirigacha bir xil uslubda ‘arakat o’iladigan bokschini kamdan-kam uchratish mumkin. Jang paytida vaziyat tasirida va rao’ibga o’arshilik kO’rsatish sababli, bokschilar tez-tez O’zlariga xos bO’lgan jang o’ilish uslubi va taktikani O’zgartirib turadilar, rao’ibni o’iyin a’volga tushurish uchun yangi jangovar vositalarni topadilar, shuningdek O’zlari ‘am murakkab vaziyatlardan chio’ib ketishi yoki rao’ib taktikasidagi O’zgarishlarga moslashish mao’sadida turli vositalarni o’O’llaydilar.