Bolalar folklori, ma’naviy so‘z o‘yinlar, harakatli o‘yinlar va tez aytishlar

Bolalar adabiyoti fanidan

“Bolalar folklori, ma’naviy so‘z o‘yinlar, harakatli o‘yinlar va tez aytishlar”

Bolalar folklori — ogʻzaki ijod namunalari. Odatda bolalar yoki ular uchun kattalar tomonidan yaratiladi. Folklor janrining tarkibiy kismi. Oʻzbek Bolalar folklori alla, ertak, ermaklar, tez aytish, topishmoq, bolalar oʻyin qoʻshiqlari, erkalama, masharalama va boshqalarni oʻz ichiga oladi. Bolalar folklori bolaning tinglashiga, aytib yurishiga, oʻiiniga, qoʻshigʻiga moslangan boʻladi. Oʻzbekistonda Bolalar folklori namunalari toʻplam holida 1932-yildan nashr etila boshladi. Kattalar tomonidan yaratiladigan alla, ovutmachoq va erkalamalar onalar mehrmuhabbati bilan yoʻgʻrilgan boʻlib, ularda goʻdakning istiqboliga oid orzuumidlar, bola yashayotgan muhit oʻz ifodasini topadi. Bolani belash, oʻtqazish, atakchechak yurgizish, sakratish, oʻynatish va ovutishlarda "Toytoy", "Bordibordi" va boshqa ovutmachoklar aytiladi. Bolalar qoʻshiqlarining koʻplari yil fasllari bilan boglik. "Boychechak", "Oftob chiqsi olamga", "Chittigul", "Laylak keldi, yoz boʻldi", "Qurbaqa", "Qaldirgʻoch" kabi qoʻshiqlarni bolalar tom boshida, dalalarda, qishloq koʻchalarida aytishadi. Ular bahor kelishi, yomgʻir yogʻishi, quyoshning olamni isitishi, ilk chechak, birinchi qor kabi fasl va tabiat hodisalari bilan bogʻliq. "Bu bogʻchada olicha", "Zuvzuv boragʻon", "Chamandagul", "Oq sholi, koʻk sholi" va boshqa qoʻshiklar turli davrda aytilaveradi. Ularda ovchilik, dehqonchilik, chorvachilik, hunar va sanʼat bilan bogʻliq mehnat jarayonlari, kattalar xattiharakatlariga taqlid aks etadi. Oʻyinlar ham, qoʻshiqlar ham bolalarning akliy va jismoniy kamolatga yetishiga yordam beradi, ularda zavq uygʻotadi. Oʻyinlar Bolalar folklori ning murakkab turi boʻlib, ularda drama va musiqa unsurlari chatishib ketadi. Oʻyinlarni kichik yoshdagi bolalar "Choriy chambar", "Hakkalakam" kabi sanama oʻyinidan, katta bolalar "Qushim boshi" degan topishmoqdan boshlaydi.
Bolalar bogʻchalari, maktablarda oʻyinlardan keng foydalaniladi. Bolalar folklori yosh avlodni intizomli, jasur, qatʼiyatli, qiyinchiliklarni yengishga, oʻrtoqlariga yordam berishga tayyor boʻlish singari yaxshi sifatlarga ega boʻlib oʻsishlariga yordam beradi. Uning ayrim namunalari maktab darsliklari va oʻqish kitoblariga kiritilgan
Bolalar folklori - bu og'zaki ijodning o‘ziga xos sohasi bo‘lib, u kattalar folkloridan farqli o‘laroq, o‘ziga xos poetika, o‘ziga xos xususiyatlarga ega. mavjudlik shakllari va ularning tashuvchilari. Bolalar folklorining umumiy, umumiy xususiyati badiiy matnning o‘yin bilan bog'liqligidir. Atoqli o‘qituvchi K. D. Ushinskiy birinchi marta bolalar folkloriga jiddiy e’tibor berdi. 60-yillarda. 19-asr "Uchitel" jurnalida bolalar folklor asarlari nashrlari va ularni bolaning fiziologiyasi va psixologiyasi nuqtai nazaridan tahlil qilish nashr etilgan. Shu bilan birga, bolalar uchun xalq asarlarini tizimli ravishda to‘plash boshlandi. Birinchi bolalar asarlari to‘plami - P. Bessonov "Bolalar qo‘shiqlari" - 1868 yilda nashr etilgan bo‘lib, unda qo‘shiqlar bilan 19 o‘yin va 23 sanoq qofiyalari mavjud. Keyinchalik E. A. Pokrovskiy va P. V. Sheinning bolalar folklor to‘plamlari paydo bo‘ldi, ular keyingi nazariy ishlarga asos bo‘ldi. 1921 yilda Rus Geografiya Jamiyatida (RGS) bolalar folklori, kundalik hayoti va tili bo‘yicha komissiya tuzildi. 1920-yillarda G. S. Vinogradov1 tomonidan taklif qilingan bolalar folkloriga oid ilk tadqiqotlar va atamaning oʻzi paydo boʻldi. 1960-yillardan beri Sibir rus bolalar folklorini M. N. Melnikov o‘rgangan. Bolalar folklorining zamonaviy fanida ikkita muammoli jihat aniqlangan: folklor va bolaning rivojlanayotgan shaxsining ichki dunyosi; folklor bolalar jamoasida bolaning ijtimoiy xulq-atvorini tartibga soluvchi sifatida. Tadqiqotchilar asarlarni tabiiy kontekstda, bolalar muloqotida ularning folklori tarqaladigan va xizmat qiladigan vaziyatlarda ko‘rib chiqishga intiladi. Bolalar folklori - bu bolalarning o‘zlarining an'analar bilan o‘zlashtirilgan asarlari; bolalar repertuariga kirgan an’anaviy kattalar xalq og‘zaki ijodi asarlari; kattalar tomonidan, ayniqsa, bolalar uchun yaratilgan va an'analar bilan o‘zlashtirilgan asarlar. G. S. Vinogradov ta’kidlaganidek, “bolalar xalq og‘zaki ijodi bir-biri bilan bog‘liq bo‘lmagan hodisa va faktlarning tasodifiy yig‘indisi emas, u folklorning “kichik viloyati” bo‘lib, psixolog va ilmiy pedagogika vakili uchun qiziq. fikrlar yoki o‘qituvchi-amaliyotchi va tarbiyachi; bolalar folklori folklorning uzoq vaqtdan beri e'tirof etilgan boshqa bo‘limlari qatorida to‘la huquqli a'zosidir"2. Bolalar xalq og‘zaki ijodi xalq pedagogikasining bir qismi bo‘lib, uning janrlari turli yoshdagi (go‘daklar, bolalar, o‘smirlar) bolalarning jismoniy va ruhiy xususiyatlarini hisobga olishga intuitiv asoslanadi. Xalq pedagogikasi qadimiy, murakkab, rivojlanib borayotgan hodisa bo‘lib, o‘z ahamiyatini yo‘qotmaydi. U hammasi - 1 «Bolalar folklori» tushunchasiga faqat bolalar tomonidan yaratilgan va ijro etilgan asarlarni kiritgan. 2 Vinogradov G. S. Bolalar folklori // Rus folklor tarixidan - L., 1978. - S. 188. - Shuningdek, tadqiqot o‘quvchisida qarang. bunda so‘zning shaxs shakllanishidagi o‘rni hisobga olingan. Bolalar folklorida turli davrlar dunyoqarashi izlari saqlanib qolgan va zamonamiz tendentsiyalari ifodalangan. Bolalar folklorining badiiy shakli o‘ziga xosdir: u o‘ziga xos majoziy tizim, ritmik nutq va o‘yinga tortishish bilan ajralib turadi. O‘yin Bolalar uchun psixologik jihatdan zarur element. Bolalar folklori ko‘p funktsiyali. U turli funktsiyalarni birlashtiradi: utilitar-amaliy, kognitiv, tarbiyaviy, mnemonik1, estetik. Bu bolaga bolalar jamoasida xulq-atvor ko‘nikmalarini singdirishga yordam beradi, shuningdek, har bir yangi avlodni milliy an'analar bilan tanishtiradi. An'anaviy bolalar folklorini etkazishning turli usullari va usullari mavjud: kattalar tomonidan bolalarga ongli ravishda etkazish; kattalar, tengdoshlar yoki kattaroq bolalardan o‘z-o‘zidan qabul qilish. Bolalar xalq og‘zaki ijodi asarlarini tasniflash ularning funksional o‘rni, kelib chiqish va yashash yo‘llari, badiiy shakli, ijro usullariga ko‘ra amalga oshirilishi mumkin. Bolalar folklorining janrlar tizimining birligini ta'kidlash kerak, ularning o‘ziga xosligi bolaning va kattalarning dunyoqarashidagi farq bilan belgilanadi.
Bolalar xalq og‘zaki ijodi asarlarini kattalar bolalar uchun (ona folklori) va bolalarning o‘zlari (aslida bolalar folklori) ijro etadilar. Onalar folkloriga kattalar tomonidan juda yosh bolalar (5-6 yoshgacha) bilan o‘ynash uchun yaratilgan asarlar kiradi. Ular bolani hushyorlikka va jismoniy harakatlarga (ma'lum harakatlarga) undaydi, so‘zga qiziqish uyg'otadi. Bolalarning o‘zlari tomonidan ijro etilgan folklor o‘z ijodiy faoliyatini so‘zda aks ettiradi, bolalar jamoasining o‘yin faoliyatini tashkil qiladi. Unga kattalar ijodi, bolalarga o‘tgan va o‘zlari tomonidan yaratilgan asarlar kiradi. bolalar. Onalar va bolalar folklori o‘rtasida chegarani chizish har doim ham mumkin emas, chunki 4-5 yoshdan boshlab bolalar kattalarga taqlid qila boshlaydilar, o‘yin matnlarini takrorlaydilar.
Bolalar folklor o‘zining xilma-xilligi bilan noyob hodisadir: unda juda ko‘p turli xil janrlar mavjud bo‘lib, ularning har biri bola hayotining deyarli barcha ko‘rinishlari bilan bog'liq. Har bir janrning o‘z tarixi va maqsadi bor. Ba'zilari qadim zamonlarda paydo bo‘lgan, boshqalari - yaqinda ular ko‘ngil ochish uchun yaratilgan va bular nimanidir o‘rgatish uchun, boshqalari kichkina odamga katta dunyoni kezishda yordam beradi ... Bolalar folklorining janrlar tizimi 1-jadvalda keltirilgan. 1-jadval Badiiy bo‘lmagan folklor Tarbiyaviy she'riyat: Pestushki("tarbiyalash" dan - "emizish, tarbiyalash, tarbiyalash" dan) - bu hayotining birinchi oylarida chaqaloq bilan turli xil harakatlarga hamroh bo‘lgan qisqa ritmik jumlalar: uyg'onish, yuvish, kiyinish, yurishni o‘rganish. Pestletlar uchun ham mazmun, ham ritm bir xil darajada muhimdir, ular bolaning jismoniy va hissiy rivojlanishi bilan bog'liq, uning harakatlanishiga yordam beradi va maxsus kayfiyatni yaratadi. Masalan, tortadi: Cho‘zish, cho‘zish Shoshiling, shoshiling. Beshinchi kuylar- bolalar nobadiiy folklorining qadimiy janrlaridan biri, bolani tinchlantirish, uxlatish maqsadida ayollar tomonidan beshikda ijro etiladigan; ko‘pincha sehrli (afsun) elementlarni o‘z ichiga oladi. Aytishimiz mumkinki, lullabylar ham pestle, faqat uyqu bilan bog'liq. Alvido, xayr It hurmaydi Belopapa, yig'lamang Mening Tanyani uyg'otmang. hazillar- Bu yorqin dinamik syujetli she'riy kichik she'riy ertaklar. hajviy xarakter, bu kulgili dialog, murojaat, alogizmga qurilgan kulgili epizod. Ular muayyan harakatlar yoki o‘yinlar bilan bog'liq emas, balki chaqaloqni ko‘ngil ochish uchun mo‘ljallangan. Va-ta-ta, va-ta-ta, Mushuk mushukka uylandi Mushuk uchun, Ivan Petrovich uchun. Zerikarli ertak- matnning bir parchasi ko‘p marta takrorlanadigan ertak. Zerikarli ertaklar ertak poetikasini istehzoli yoki istehzoli mazmun bilan birlashtirgan hazillardir. Zerikarli ertakdagi asosiy narsa shundaki, u "haqiqiy emas, bu ertak texnologiyasining o‘rnatilgan me'yorlariga parodiyadir: boshlanishi, so‘zlari va oxiri. Zerikarli ertak - bu quvnoq bahona, sinab ko‘rilgan hiyla, charchagan hikoyachiga zerikarli "ertak ovchilari" bilan kurashishga yordam beradi. Birinchi marta zerikarli ertaklarning bir nechta matnlari V.I. Dahlem 1862 yilda "Rus xalqining maqollari" to‘plamida ("Docuka" va "Jumlalar-hazillar" bo‘limlari). Matnlardan keyin qavs ichida ularning janri ko‘rsatilgan - "zerikarli ertak": "Bir paytlar turna va qo‘y bor edi, ular bir dasta pichan o‘rishgan - oxirigacha yana aytolmaysizmi?" "Yashka bor edi, u kulrang ko‘ylak kiygan, boshida shlyapa, oyog'i ostida latta: mening ertak yaxshimi?"
kulgili folklor bolalarcha qofiyalar- bolalarni nafaqat qiziqtirish, balki ularni o‘yinga jalb qilish uchun mo‘ljallangan kichik qofiyali jumlalar. Hazillar orasida, shuningdek, o‘z ichiga olishi kerak ertaklarni o‘zgartiruvchilar - qo`shiq-qofiyalarning o`ziga xos turi bolalar xalq og`zaki ijodiga bo`g`iq, adolatli xalq og`zaki ijodidan kirib kelgan va qasddan joyidan siljiganligi, narsa va hodisalarning real aloqalari buzilgani uchun kulgiga sabab bo`ladi. Xalq og‘zaki ijodida ertaklar mustaqil asar sifatida ham, ertakning bir qismi sifatida ham mavjud. Masalning markazida ataylab imkonsiz vaziyat joylashgan bo‘lib, uning orqasida narsalarning to‘g'ri holatini osongina taxmin qilish mumkin, chunki almashtirish eng oddiy, taniqli hodisalarni uradi. Xalq badiiy adabiyoti uslublarini adibning bolalar adabiyotida – K. Chukovskiy va P. P. Ershovning ertaklarida, S. Marshak she’rlarida ko‘p uchratish mumkin. Mana, xalq ertaklarini o‘zgartiruvchi misollar: Til burmalari- o‘zagi bir yoki tovushi o‘xshash so‘zlarning birikmasi asosida qurilgan xalq she’riy asarlari ularni talaffuz qilishni qiyinlashtiradi va nutqni rivojlantirishning ajralmas mashg‘ulotiga aylanadi. Bular. tilni burish - fonetik jihatdan murakkab iboralarni tez talaffuz qilish uchun og'zaki mashqlar. Bolalar folklorida janrlar mavjud, bolalar o‘rtasidagi munosabatlarni, bolalar psixologiyasini aks ettiruvchi. Bular satirik janrlar deb ataladi: tizerlar va pastki ko‘ylaklar. tizerlar- u yoki bu sifatni masxara qiladigan, ba'zan esa oddiygina nomga bog'langan qisqa istehzoli qofiyalar - bolalar tomonidan deyarli to‘liq rivojlangan ijodkorlik turi. Tizerlar kattalar muhitidan bolalarga o‘tib, taxallus va taxalluslardan o‘sib chiqqan deb ishoniladi - taxalluslarga qofiyali chiziqlar qo‘shildi va tizer shakllandi. Endi tizer ism bilan bog'lanmagan bo‘lishi mumkin, lekin ba'zi salbiy xarakterli xususiyatlarni masxara qiling: qo‘rqoqlik, dangasalik, ochko‘zlik, takabburlik. Biroq, har bir tizer uchun bahona bor: "Kimki ismlarni chaqirsa, ular shunday chaqirishadi!", Pastki ko‘ylak- hiyla-nayrangga to‘la savolni o‘z ichiga olgan tizer turi. Pastki ko‘ylaklar so‘z o‘yinlarining bir turi. Ular dialogga asoslanadi va suhbat odamni o‘z so‘zini qabul qilish uchun qurilgan. Ko‘pincha u savol yoki so‘rov bilan boshlanadi: - Piyoz ayt. - Piyoz. - Peshonani taqillating! Mirilki- janjal bo‘lsa, mirilki jumlalari o‘ylab topilgan. Jang qilmang, jang qilmang Xo‘sh, tezda bo‘yanish! O‘yin folklor Qofiyalar- aniq qofiya-ritmik tuzilishga ega bo‘lgan qisqa, tez-tez o‘ynoqi she'rlar, ular bilan bolalar o‘yinlari boshlanadi (bekinmachoq, teg, bosh poyabzal va boshqalar). Sanoq olmoshida asosiy narsa aynan ritmdir, ko‘pincha sanoq olmoshi ma'noli va ma'nosiz iboralar aralashmasidir. O‘yin qo‘shiqlari, xorlar, jumlalar- bolalar o‘yinlariga hamroh bo‘lgan she'rlar, ularning bosqichlarini va ishtirokchilarning rollarini taqsimlashni sharhlash. Ular o‘yinni boshlaydilar yoki o‘yin harakatlarining qismlarini bog'laydilar. Ular o‘yinda oxirlar rolini ham o‘ynashlari mumkin. O‘yin jumlalarida o‘yinning "shartlari" ham bo‘lishi mumkin, agar bu shartlar buzilgan bo‘lsa, oqibatlarini aniqlang. Jim ayollar- shovqinli o‘yinlardan keyin dam olish uchun aytiladigan she'rlar; qofiyadan keyin hamma kulish yoki gapirish istagini ushlab, jim turishi kerak. Jim o‘ynaganda, iloji boricha uzoq vaqt jim turish kerak edi va birinchi kulgan yoki uning sirpanib ketishiga yo‘l qo‘ygan kishi oldindan belgilangan vazifani bajardi: u ko‘mir yedi, qorga dumaladi, suv bilan yuvdi ..
Va bu erda mutlaqo mustaqil o‘yinlarga aylangan zamonaviy jim o‘yinlarga misol: Jim jim, uyingizda mushuk, Va mushukchalar yanada balandroq! Mushuk sutga ketdi Va mushukchalar - salto! Mushuk sutsiz keldi Va mushukchalar: "Ha-ha-ha!" Janrlarning yana bir guruhi - kalendar bolalar folklor- endi o‘yin bilan bog'liq emas: bu asarlar tashqi dunyo, tabiat bilan muloqot qilishning o‘ziga xos usuli.
Bolalar folklori - kichkintoylar olami bilan kattalar dunyosining o‘zaro uyg‘unlashuvi oqibatida yuzaga kelgan o‘yinlar, qo‘shiqlar va musiqiy poetik janrlarning yaxlit bir tizimiga aylangan xalq og‘zaki ijodiyotining o‘ziga xos tarmog‘idir. Bola yoshligidan ertak va qo‘shiqlar ta’sirida ulg‘ayar ekan, uning ma’naviy qiyofasi shakllanadi. Quvlashmachoq, bekinmachoq, chillak, varrak uchirish esa uni jismonan chiniqtiradi. Binobarin, asrlar davomida xalq bolani aql, farosat, xotira mashqlari va turli jismoniy harakatlar orqali balog‘at yoshiga yetganida hayotga har jihatdan yetuk insonni tayyorlash rejasi asosida ish olib borgan. Hech ikkilanmay aytish mumkinki, dunyo ilm-fani taraqqiyotiga munosib hissa qo‘shgan o‘nlab allomalarning aynan bizning millatimiz va yurtimizdan chiqishida bolalar folkloridagi qo‘shiq, ertak, topishmoq, tez aytishlar hissasi ham yo‘q emas. Bolalar o‘yinlari ajdodlarimiz tafakkurining eng qadimgi elementlaridan biri bo‘lgan ibtidoiy rituallar va marosimlarning tarkibiy qismi sifatida juda qadim zamonlarda yuzaga kelgan. Davrlar o‘tishi bilan bunday marosimlar tarkibidagi o‘yinlar o‘zining rituallik xususiyatini yo‘qotib, oddiy tomosha unsuri yoki ko‘ngilochar vositasiga aylangan.
Tadqiqot materiallari va metodologiyasi
Sh.Galiyev o‘zining “O‘zbek bolalar o‘yin folklori” nomli kitobida A.K.Borovkovning hozirgi kunda o‘zbek bolalar o‘yin folklori tizimida saqlanib qolmagan juda qadimiy bir o‘yinni allohida qayd etib o‘tadi. Bu bolalarning so‘z o‘yinlaridan biri bo‘lib “Talabar tili” deb atalgan. Olim A.K.Borovkovning qayd qilishicha, har shahar yoki qishloq bolalari yoshiga qarab bir necha guruhga bo‘lingan. Har bir yosh – tabaqa guruhi o‘ziga xos o‘yinlari, o‘z o‘yinjoylariga ega bo‘lgan. Bolalarning bunday yosh-tabaqaga bo‘linishi “taqiya” deb atalgan. Har bir taqiyaning o‘ziga xos “tili” bo‘lgan. “Tarobar tili” deb atalgan bu taqiya a’zosi bo‘lmagan bolalarga, shuningdek, boshqa taqiya a’zolari va begona kishilarga tushunarsiz harakatlar majmui tarzidagi ilk variant shakllangan. Davrlar o‘tishi bilan ritual harakatlar marosim tarkibidan chiqib, xalq o‘yini ko‘rinishini olgan..
Tadqiqot natijalari
Farg‘ona viloyati, Qo‘qon shahri va uning atrofidagi tumanlarda (Dang‘ara tumani, O‘zbekiston tumani ) olib borgan dala tadqiqotlarimizda bu o‘yin hozirgi kunda ham mavjud ekanligini, bu o‘yin hozirgi glabal, texnika asrida ham yashayotganligini guvohi bo‘ldik. “Tarabar” tilining o‘ziga xos ifoda usullaridan biri shunday: har bir so‘z tarkibidagi bo‘g‘inlarning joyi o‘zgartiriladi. Masalan, “bordim” so‘zidagi bo‘g‘imlarning o‘rni o‘zgartirilsa, “dimbor” so‘zi hosil bo‘ladi. Bunday bo‘g‘inlarning o‘rni o‘zgartirilgan uzvlarini tez talaffuz qilganda, taqiya a’zosi bo‘lmagan hech narsa tushunushmagan. A.K.Borovkov o‘z tadqiqotida bir bo‘g‘indagi unli harfdan keyin birorta undosh masalan “z” orttiriladi deb yozgan. Dala tadqiqotlari natijasiga ko‘ra Qo‘qon shahri va uning atrofidagi tumanlarda “B” harfini orttirish urf bo‘lgan. Masalan “Men seni ko‘rdim” gapi “Me-ben se-beni-bi ko‘-bo‘r-di-bim” tarzida talaffuz etiladi.
Muhokama
“Tarabar tili”da so‘zlashish XX asr boshida bolalar so‘z o‘yinlaridan biri sifatida ommalashgan bo‘lsada, aslida bu an’ananing zamini ibtidoiy jamoa tuzumidagi “yashirin jamoa”lar haqidagi qadimiy xalq qarashlaridir. “Tarabar tili” o‘yini boalalar va o‘smirlarning yoshiga ma’lum guruhlarga bo‘linishi an’anasi bilan bevosita aloqadordir. Bunday yosh – tabaqa bo‘linishi esa ibtidoiy jamiyatning o‘ziga xos belgilaridan biri – bir yosh guruhidan boshqa jamoaga o‘tadigan bolalar sinov shartlarini bajaradigan “yashirin jamiyatlar” hamda sinov – inisatsiya marosimlariga xos an’anadir. Sh.Galiyevning “O‘zbek bolalar o‘yin folklori” nomli kitobida yozishicha O‘rta Osiyoda kechgan tarixiy etnografik jarayonlar davomida bunday so‘zlashuv usuli rituallik ma’nosi va vazifasini ya’ni yashirin lisoniy muloqot vositasini yo‘qotib, bolalar o‘yin folklori namunasiga aylanganligini qayd etadi. Olimning ushbu fikriga qo‘shilmagan holda, Farg‘ona viloyati O‘zbekiston tumanida olib brogan dala tadqiqotlarimiz davomida tumandagi Tog‘ay qishlog‘ida yashovchi 60 yoshli Huriniso aya o‘z turmush o‘rtog‘i bilan o‘zaro farzandlari, kelinlari va boshqa shaxslar tushunmasligi uchun sirli tarzda har bir bo‘g‘inga unli harfdan keyin “B” harfini yuqorida ta’kidlaganimiz singari orttirib muloqotda bo‘lganliklarini guvohi bo‘ldik. Bundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, “Tarabar tili” o‘yini hozirgi kunda o‘z ritual ma’nosi va vazifasini yo‘qotmagan holda nafaqat bolalar balki kattalar orasida ham yashab kelmoqda.