Bolalar jismoniy tarbiya nazaryasi va texnologiyalari

Vaqt tavsifiTana qismi yoki buyumni o‘tish yo‘lini troektoriya G yo‘nalish G‘ deb 
ataladi. Troektoriyada shakl, yo‘nalish va amplitudalar mavjud.A) Shakli bo‘yicha 
hamma harakatlar to‘g‘ri chiziqli va egri chiziqli yo‘nalishda bo‘ladi. Boksda va 
qilichvozlikda to‘g‘ri chiziqli harakatlarni uchratish mumkin. Qolgan hamma 
mashg‘ulotlarda, sport turlarida faqat egri chiziqli harakatlarni ko‘rish 
mumkin. Harakat vazifalari muvaffaqiyatli bajarish uchun, buyum yoki tana harakati.
B) yo‘nalishi katta ahamiyatga ega, hamda ayrim muskullarning rivojlanishiga 
jismoniy 
mashqlarning 
ta‘sirchanligi 
kattadir. 
V) harakat amplitudasi, bu tana qismining o‘tish yo‘lining kattaligi, burchak G‘ 
gradus G‘, chiziqli G‘ qadam uzunligi G‘, o‘lchamlarda har xil bo‘g‘imlar, tana 
belgilar bilan belgilanishi mumkin.Fazoviy vaqt xarakteristikaga - tezlik va 
tezlanishlar kiradi. Harakat tezligi - yo‘lning bosib o‘tish uchun ketgan vaqtga nisbati 
bilan aniqlanadi. Agar harakat tezligi yo‘lning hamma nuqtalarida bir xil bo‘lsa, 
harakat tekis harakat deyiladi. 
 Vaqt 
xarakteristikasi. Vaqt 
xarakteristikasiga 
mashq 
va 
ularning 
elementlarini bajarish, ayrim statistik holat hamda harakat tezligining uzunligi kiradi. 
Texnikaning 
ayrim 
elementlari 
turli 
vaqtda bajariladi. 
Temp deyilganda harakat davri yoki harakat miqdorining vaqt birligidagi takrorlanish 
tezligi chastotasi tushuniladi. 
Ritimik xarakteristika. Ritm - muskul kuchlanishi va bo‘shashining navbatma 
navbat almashuvidir. O‘zlashtirilgan harakatlarda ritm turg‘un xarakterga ega. Ritmik 
harakatlar oson bajariladi, shuning uchun ham charchov hosil qilmaydi. Dinamik 

---

xarakteristika. Jismoniy mashqlarni bajarishda juda ko‘p omillar, jumladan ichki va 
tashqi kuchlar ta‘sir etadi.Ichki kuchlarga tayanch harakat apparatining sust 
kuchlari, harakat apparatining faol kuchlari, reaktiv kuchlar kiradi. Tashqi kuchlarga 
inson tanasi tashqaridan ta‘sir etuvchi kuchlar: o‘z tanasining ogirlik kuchi, 
tayanchining reaktiv kuchi. tashqi muhit havo, suv, qum, erning va tabiat 
jismlari buyumlar, juft mashqlardagi raqiblarG‘ning qarshilik kuchi, sport anjomlari, 
inertsiya kuchi kiradi.Ularga harakat davomiyligi, tezligi va uzviyligi mansub. 
- harakatni davom etish vaqtiMashqni davom etishi umuman uning tanaga ta‘siri, 
yuklamaning kattaligini belgilaydi (yugurish, arqon bilan sakrash va h.k.). 
Ayrim harakatning davomiyligi barcha mashqlarga ta‘sir etishi mumkin. 
Masalan: harakatning biror bir qismidagi egilish yoki rostlanishning davomiyligini 
buzilishi 
butun 
mashqning bajarilmasligiga 
sabab 
bo‘ladi. 
Saltoni 
bajarishda guruhlashtirilganidan keyin erta yoki kech ochilish erga tushish-da 
aniq bo‘lmasligiga olib keladi.Harakat tezligi vaqt oralig‘ida harakat miqdorini bel-
gilaydi.Siljish tezligi qarakat tezligiga bog‘liq (yugurish, suzish, eshkak eshish va 
h.k.) harakat 
tezligiga 
yuklamani 
kattaligi 
ham 
bog‘-liq.