Borliq – falsafaning fundamental kategoriyasi reja: Ontologiya borliq falsafasi. Falsafada substansiya va materiya muammosi

Qadimgi hind falsafasiga dunyoning ichki dunyosini birinchi o‘ringa qo‘yish, ya’ni antropotsentrizm xosdir. Masalan, buddizmda nirvanaga erishish inson barcha niyatlarining pirovard maqsadi deb e’lon qilinadi. Nirvana jonning shunday bir holatiki, bunda har qanday mayllar yo‘qoladi va ichki uyg‘unlik yuzaga keladi, mutlaqo erkinlik va tashqi dunyoga qaram emaslik tuyg‘usi paydo bo‘ladi.
Qadimgi hindlarning boshqa bir diniy-falsafiy ta’limoti – jaynizm nuqtai nazaridan inson o‘zining ma’naviy mohiyati bilan moddiy mohiyatni nazorat qilish va boshqarishga erishish uchun uzoq va og‘ir yo‘l – jonning erkinlashuvi yo‘lini bosib o‘tishi lozim.

1 Гольбах // Всемирная энциклопедия. –М.: Современный литератор, 2001. –С. 246.

2 Лейбниц Г. //. Всемирная энциклопедия. –М.: Современный литератор, 2001. –С. 548.

3 Беруний А. Танланган асарлар. 1 жилд. –Т.: Фан, 1968.-Б.16-17.

4 Қаранг: Ирисов А. Абу Райхон Беруний ҳикматлари. -Т.: Ёш гвардия, 1973. –Б.40-43

5 Ибн Сина. Данишнамэ. -Душанбе.: 1957.-С..59

6 Форобий. Фозил одамлар шаҳри. -Т.: Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти, 1993. –Б.69

7 Тейяр де Шарден П. Феномен человека. -М.: 1987.-С.40

11 Будда. Конфуций. Жизнь и учение. – М.: 1995. – С.139.