Borliq va tabiat falsafasi. (Ontologiya) Reja: Ontologiya – borliq falsafasi

Pifagor – barcha narsalar negizi raqamlardan tashkil topgan deydi.


.

Hozirgi zamon ilmiy adabiyotlarida borliqning ikkita asosiy shakli taxlil qilinadi.

???
Moddiy borliq
Ma’naviy borliq
Insonning, uning ongidan tashqarida ob’ektiv reallik sifatida mavjud bo’lgan narsalar hodisalar va jarayonlardan iborat.
Faqat inson ongi bilan bog’liq, sub’ektiv realik sifatida mavjud bo’lgan fikrlar, g’oyalar, qarashlar tarzidagi borliqning ko’rinishidir.

Moddiy borliq esa 3 turga bo’linadi.

1
2
3
Tabiiy borliq yoki tabiat borlig’i
Ijtimoiy borliq yoki jamiyat borlig’i
Insoniy borliq yoki inson borlig’i

Ma’naviy borliq esa 2 turga bo’linadi.

1
2
Individuallashgan ma’naviy borliq
Ob’ektivlashgan ma’naviy borliq

Muayyan jismning aynan shu jism ekanligini belgilovchi xususiyatlari uning atributlari deyiladi.

Rivojlanish
Ong
In’ikos
Vaqt
Fazo
Harakat
BORLIQNING ATRIBUTLARI
HARAKAT
Harakat - borliqning atributlari ichida eng muhim mavjudlik usuli hisoblanadi. Chunki borliq harakatsiz o’zining strukturaviy yaxlitligini saqlay olmaydi.
RIVOJLANISH
Bu - muayyan sistemaning muayyan vaqt va fazodagi yaxlit, kompleks,orqaga qaytmaydigan, ilgarilanma yo’nalishga ega bo’lgan, miqdoriy va sifatiy o’zgarishidir.
Inson aqlli jonzot sifatida shakllanish jarayonining ilk bosqichlaridayoq o’z dunyoqarashining negizini tashkil etadigan muhim savollarga javob topish zaruriyati bilan to’qnash keladi:

• Men kimman?
• Meni qurshagan borliqning mohiyati nimada?
• Borliq qayerda va qanday paydo bo’lgan?
• Dunyoni nima yoki kim harakatlantiradi?
• Dunyoning rivojlanishida biron-bir maqsad, maqsadga muvofiqlik mo’ljal bormi?

Falsafa tarixida o’zining mavjudligi uchun o’zidan boshqa hech narsaga muhtoj bo’lmagan birinchi asosni ifodalash uchun «substansiya» (lot. substantia - mohiyat, asos) kategoriyasi qo’llaniladi.