Borliq va ta’biat falsafasi Reja

Falsafa tarixida tabiatga munosabat. Butun tarix mobaynida odamlar o‘zlarining atrof muhitga ta'sir ko‘rsatish qobiliyatlarini tinimsiz rivojlantirdilar va takomillashtirdilar. Shu tariqa jamiyatning tabiat bilan o‘zaro munosabatlari ham o‘zgarib bordi. Bugungi kunda tarix, arxeologiya, geografiya, etnografiya sohasida va boshqa fanlarda mavjud ilmiy ma'lumotlar tabiatga antropogen ta'sir insoniyatning son va sifat jihatidan o‘sishiga mutanosib ravishda tinimsiz kuchayib borgani va pirovard natijada ijtimoiy rivojlanishning asosiy bosqichlarini aks ettirganini tasdiqlaydi. Bu bosqichlarning har biriga atrof muhit bilan inson munosabatlarining o‘ziga xos shakllari va uning ongida tabiatning har xil in'ikosi xosdir.
Shuni ta'kidlash lozimki, tabiat va jamiyat o‘zaro aloqasining u yoki bu bosqichlarini ajratish nafaqat masalaning ob'ektiv tomoniga, ya'ni ko‘rsatilgan o‘zaro aloqalarni tavsiflovchi tabiiy o‘zgarishlarga, balki bunday ajratish natijasida qanday maqsadlar ko‘zlanishiga ham bog‘liq. Ayni holda bizni insonning atrof muhitga ta'siri xususiyati va uning tabiatga bog‘liqligi masalalari ko‘proq qiziqtiradi. Bundan maqsad qanday qilib inson o‘zining avvalgi tabiatga to‘la qaramlik holatidan fan va texnikani faol rivojlantirib, ularning yordamida tabiatni o‘ziga bo‘ysundirib, uni xizmatkoriga aylantirishga harakat qilib, pirovardida keskin ekologik muammolarni yuzaga keltirganini ko‘rsatib berishdir.
Xulosa
Keyinchalik, xristian va islom dini dunyoqarashida, tabiat bilan birikishni nazarda tutuvchi bu yondashuv o‘rnini tabiatga bo‘lgan o‘zgacha munosabat egalladi. Natijada, tabiat yaratilgan, shu bois o‘tkinchi va o‘zgaruvchan deb talqin qilindi. Shu tariqa o‘lmas jonga ega Xudo o‘tkinchi tabiatdan ustun qo‘yildi. Bunday ustun qo‘yish natijasida odamlarning tabiiy kuchlar stixiyasiga qaramligi kamaymasa ham materiya va ruh nisbati ko‘proq ma'naviy inson va ruhsiz tabiiy olam tuzilishining turli pog‘onalaridan o‘rin oldi. Diniy aqidalar boqiy, ma'naviy asos – Xudo oliy darajada ruh foydasiga hal qilinadi. Bu hol ilohiy aqidalar falsafiy ta'limotlardan ustun qo‘yilgan va aksariyat odamlar dunyoqarashining negizini tashkil etgan o‘rta asrlar falsafasida ayniqsa bo‘rtib namoyon bo‘ladi.