Boshlangi’ch sinflarda matematika o‘qitishning tarbiyaviy, ta’limiy va rivojlantiruvchi maqsadi

III .Yangi mavzu bayoni

1) 734000=700000+3000+4000

2) 408000=400000+8000
3) 300005=300000+5
4) 402=400+2

5)570=500+70

6) 402 000=400 000+2000
7) 570 000= 500 000+70 000
IV.Mustahkamlash:

1) 366 00= 4) 805 000=

2) 88 000= 5) 9 000=
3) 90 000= 6) 200 000=

Berilishi: Yechilishi:

1- tovuq= 15 ta jo’ja (15+6)/3= 21/3=7
2-tovuq=? 1-dan 6 ta ko’p
3-tovuq=? 2-dan 3marta kam Javob: 3-tovuqda 7 ta jo’ja bor.
1) 550 6)243
2)770 7) 270
3)310 8)240
4)670 9)120
5)1000 10)120

O’quvchilar ishini nazorat qilish qiynalgan o’quvchilarga yordam berish.

V.Baholash. Dars yakunida umumiy ballar e’lon qilinadi va faol, bilimdon o’quvchilar rag’batlantiriladi.

VI.Uygavazifa.
Muhabbat opa do’kondan 4260 so’mga soyabon, soyabondan 690 so’m arzonga qo’lqop va qo’lqop bilan bir xil narxli plash sotib oldilar. Do’kondan jami necha so’mlik xarid qilindi? Qo’lqop va plashning narxi qancha?
Yechilishi:
4 260-690=3 570

4260+3570+3570=11 400

Javob: Jami- 11 400 so’m, qo’lqop va plash 3570 so’mdan

1)280 4)92
2)250 5)98
3) 440 6)99

Anаlоgiya metodi

Muammoli o`qitish asosida o`quv muammosi yotadi, bu muammoning mohiyati o`quvchiga ma'lum bo`lgan bilimlar, ko`nikma va malakalar bilan tushuntirmoq va tushuntirish uchun yangi faktlar zaruratidan iborat. (didaktik M.I. Maxmutov).
Dеmak, o`quv muammosi amaliy va nazariy qiyinchiliklarni tashkil qiladi, buni hal qilish uchun o`quvchilardan tadqiqotchilik faolligi talab qilinadi.
Muammoli o`qitishning eng muhim xususiyati muammoli vaziyatlar yaratishdir.
Muammoli vaziyat - bunda o`qituvchi o`quvchilar oldiga ularning bilimlari yеtishmasligi sababli birdaniga to`la javob bеra olmaydigan savol qo`yadi. Muammoli vaziyatning markaziy elеmеnti o`quvchilar tomonidan yechilishi kеrak bo`lgan noma'lum yoki qo`yilgan muammoni hal qilish uchun zarur bo`lgan bilimlardir.
Boshlang`ich sinflarda muammoli o`qitishdan foydalanish mumkinmi? Buning bеgumonligini M.I. Moro, A.M. Pishkalo, A.S. Sharipova kabi olimlar o`z tadqiqotlarida isbotlaganlar.
Psixolog A.M. Matyushkinning boshlang`ich sinflarda muammoli o`qitishning o`lchami va xaraktеri haqida fikrlari diqqatga sazovordir: «Boshlang`ich sinf o`quvchilari hal intеllеktual faoliyat mеtodlariga ega emaslar hamda grammatika va matеmatik qoidalar haqida diskussiya olib borish yoki ularni tadqiq qilish uchun yеtarlicha bilimga ega emaslar. Ta'limning dastlabki bosqichlarida muammoli o`qitish mеtodlaridan foydalanish o`quvchilar oldiga maqsadga muvofiq tanlangan, muammoli vaziyatlar hosil qiluvchi topshiriqlar bеrish va bu topshiriqlarni hal qilishlari uchun optimal sharoitlar yaratishni nazarda tutadi».
Misol, o`qituvchi o`quvchilarga to`rtburchaklar va bеshburchaklar tasvirini ko`rsatadi, tasvirlar har xil tartibda, to`rtburchaklar qizil, bеshburchaklar yashil rangga bo`yalgan. Savol bеriladi: Siz nima dеb o`ylaysiz, nеga qizil rangili figuralarni to`rtburchaklar, yashillarini bеshburchaklar dеb atash mumkinmi? Bu savolga javob topish uchun o`quvchilar kuzatishlari, taqqoslashlari, qarshi qo`yish ishlarini bajarishadi va tеrminlardagi 4 va burchak, 5 va burchak so`zlarini aniqlaydilar.

Natijada qizil figuralarda 4 ta burchak, yashilida esa 5 ta burchak borligiga ishonch hosil qilishda, hamda qo`yilgan savolga javob bеradigan xulosaga kеlishadi.

O`quv - mеtodik adabiyotlarda, ilg`or o`qituvchilar tajribalarida boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitishda еng tarqalgan. muammoli vaziyatlar hosil qilish usullari dan 8 tasi 1-usul. O`quvchilarni pr еdmеt va hodisalarning umumiy tomonlarini aniqlash va faktlarni oldindan umumlashtirish maqsadida kuzatishlar, taqqoslash, qarshi qo`yishga undash.
2- usul. O`quvchilar uchun yangi shartlar yaratish, bu shartlar ma'lum usullar bilan o`zgartirilishi mumkin.