№
|
Mavzuning nomi
|
Mavzuning qisqacha mazmuni
|
Jami
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
Mustaqil ta’lim
|
|
Kirish. Kursning o‘rganish obyekti va rivojlanish tarixi
|
Geologiya asoslari kursining maqsad va vazifalari, o‘rganish obyekti, ahamiyati va boshqa fanlar bilan aloqadorligi. Foydali qazilma boyliklari. Mineral xom-ashyolarning xalq xo‘jaligi rivojlanishdagi ahamiyati
|
2
|
N,
|
1
|
|
Yer va uning koinotda tutgan o‘rni. Yerning tashqi va ichki qobiqlari. Yer po‘sti.
|
Yer va uning koinotda tutgan o‘rni. Yerning shakli, o‘lchamlari, massasi va o‘rtacha zichligi. Yerning ichki va tashqi qobiqlari. Atmosfera, gidrosfera va biosfera. Ichki va tashqi yadro, quyi va yuqori mantiya, astenosfera, litosfera, yer po‘sti. Yer po‘stining tuzilishi va tarkibi.
|
2
|
N,
|
1
|
|
Geologik vaqt. Geoxronologik va stratigrafik shkalalar.
|
Geologiyada vaqt muammosi. Geoxronologiya. Geoxronologik jadval. Eralar, davrlar, bo‘limlar va asrlar. Statigrafiya va statigrafik shkala. Guruhlar, sistemalar, bo‘limlar va yaruslar.
|
2
|
N
|
1
|
Geologik kartalar va qirqimlar.
|
Yerning ichki (endogen) jarayonlari. Magmatizm. Magma hosil bo‘lish mexanizmi va sabablari. Intruziv va effuziv magmatizm.
|
|
Endogen jarayonlar
|
Yerning ichki (endogen) jarayonlari. Magmatizm. Magma hosil bo‘lish mexanizmi va sabablari. Zilzila va tektonik harakatlar. Zilzila sabablari. Epitsentr va gipotsentr. Magnetuda.zilzila oqibatlari. Seysmograf va seysmostansiyalar. Tektonik harakatlar.
|
2
|
N,
|
1
|
Ekzogen jarayonlar
|
Yerning tashqi (ekzogen) jarayonlari. Nurash. Nurash omillari va turlari. SHamolning geologik ishi. Deflatsiya, korroziya. Eol yotqiziqlari: barxanlar va dyunalar. Yer usti oqim suvlarining geologik ishi. Doimiy va vaqtincha oqar suvlar. Ellyuvial, delyuvial, kollyuvial, prolyuvial va allyuvial jinslar. Muzliklarning geologik ishi. Flyuvoglyasial yotqiziqlar, tillitlar, morenalar. Dengiz va okeanlarning geologik ishi. Gidrosfera va Dunyo okeani. Dengiz va okeanlar. Suvosti oqimlari. Dengiz va okean yotqiziqlari
Yer osti suvlari suvli garizondning joylashishiga, bosimning bor yo‘qligiga, yotish xolatiga, gidravlik belgisiga va ximiyaviy tarkibiga qarab ustki grunt va qatlamlararo suvlarga bo‘linadi
|
|
Kristallografiya va mineralogiya.
|
Minerallar. Minerallarni tasniflash tamoyillari. Minerallarning kristall strukturalari, kimyoviy tarkibi va fizik xossalari.Jins hosil qiluvchi va muhim minerallar. Sof elementlar, sulfidlar, sulfatlar, karbonatlar, oksidlar va gidrooksidlar, tuz va gil minerallari, silikatlar. Ularning ahamiyati va o‘rganish usullari.
|
2
|
A
|
1
|
|
Petrografiya, magmatik, cho‘kindi va metamorfik tog‘ jinslari.
|
Petrografiya. Tog‘ jinslari haqida tushuncha, ularning tasnifi. Cho‘kindi, magmatik va metamorfik tog‘ jinslari
Magmatik jinslarning tasnifi. Intruziv, vulkanik, subvulkanik va vulkanoterrigen jinslar. Ularning strukturasi va teksturasi. Qoldiq magma jinslar. Pegmatitlar.
Cho‘kindi jinslarning tasnifi. Cho‘kindi jinslarning tarkibiy qismlari. Ularning strukturasi va teksturasi. Terrigen va gilli jinslar, ularning moddiy tarkibi va hosil bo‘lish sharoitlari. Karbonatli va kremniyli jinslar. Ularning mineral tarkibi va hosil bo‘lish sharoitlari. Kaustobiolitlar. Ko‘mir, neft va gaz. Ularning hosil bo‘lish sharoitlari. Allitli, temirli, marganetsli va fosfatli jinslar. Ularning mineral tarkibi va hosil bo‘lish sharoitlari.
Metamorfik tog‘ jinslari, mineral tarkibi, strukturasi, teksturasi va hosil bo‘lish sharoitlari. Skanerlar va rogoviklar
|
2
|
N,
|
1
|
|
Foydali qazilma konlari va ularning tasnifi
|
Foydali qazilma, ma’dan, foydali qazilma koni tushunchalari. Foydali qazilma konlarining xalq xo‘jaligidagi ahamiyati. Foydali qazilmalarning tasnifi. Ma’danli, noma’dan, suyuq va gaz holidagi foydali qazilma konlari.
|
2
|
N,
|
1
|
Foydali qazilmalarning sanoat turlari
|
Foydali qazilmalarning sanoat turlari. Mineral yoqilg‘ilar, qora va rangli va sof metallar, radiaktiv va nodir elementlar, kimyo va texnik mineral xom ashyolar, flyuslar, olovbardosh va qurilish materiallari, suyuq va gaz holidagi foydali qazilmalar.
|
|
Foydali qazilma konlarini qidirish, baholash, razvedka qilish va qazib olish usullari
|
Foydali qazilma konlarini qidirish. Tog‘ jinslarining fizik-mexanik xossalari: mustahkamligi, g‘ovakligi, kirituvchanligi, cho‘kishi, ho‘llanishi, ko‘pchishi, siqiluvchanligi, eruvchanligi, darzlanganligi. Karstlar, karst voronkalar: o‘pirilish, qulab tushish va ko‘chki hodisalari. Foydali qazilma konlarini baholash va razvedka qilish usullari va tamoyillari.
|
2
|
N,
|
1
|
|
Yer osti suvlarining tasniflanishi.
|
Kon ishlarida gidrogeologiya va muxandislik gelogiyasi. Yer osti suvlarining to‘yinishi va kimyoviy tarkibi. Yer osti suvlarining tasnifi: ichimlik, texnik,mineral, termal va sanoat suvlari.
|
2
|
N,
|
1
|
|
Geologik jarayonlar haqida umumiy ma’lumotlar.
Nurash jarayonlari.
|
Geologik jarayonlar yerning xamma qatlamlarida va ularning bir-biriga yondosh chegaralarida xam litosfera chegarasida eol jarayonlar, gidrosfera va litosfera chegarasida denudatsiya, eroziya, abraziya jarayonlari yuz beradi.
|
2
|
N,
|
1
|
|
SHamol, oqar suvlarning geologik ishi.
Dengiz, ko‘l va botqoqliklarning geologik ishi
|
Daryo soxillarida o‘simlik bo‘lmasa shamolning ishini yaxshi kuzatish mumkin. SHamol ayniqsa cho‘llarda katta ishlarni bajaradi. Yer yuzidagi tog‘ jinslari ekzogen geologik jaryonlar ta’sirida maydalanadi emiriladi va bir joydan boshqa bir joyga keltirilib yotqiziladi.
|
2
|
N,
|
1
|
|
CHo‘kinditog‘jinslari.
|
CHo‘kindi tog‘ jinslari yer yuzasining deyarli xamma erida tarqalgan. CHo‘kindi jinslarning paydo bo‘lishi va o‘zgarishi turli termodinamik, fizik va kimyoviy sharoitlar bilan bog‘liq bo‘lib, ma’lum qonuniyatga bo‘ysinadi
|
2
|
N,
|
1
|
Matik tog‘ jinslari
|
Magma valavahaqidatushincha. Magma (zich moy–grekchadan) yer bag‘riningchuqirqismidanchiqibkeluvchigazsimonmahsulotlarbilantuyingansovishidanmagmatiktog‘jinslarihosilbo‘livchiva yer qariningasosiyqisminitashkilqiluvchi silikat qorishma. Yer po‘stidagisodirbo‘ladigantiktonikharakatlarnatijasidapaydobo‘lganyoriqlar lava, harhilotkindijinslar, gazlarchiqadiganyumoloqteshikli, konus shaklidagibalandliklar
|
|
Metamorfizm va metamorfik tog jinslari
|
Yer po‘stining ma’lum chuqurligidagi tog‘ jinslari burmalanish xarakatlari, yuqori xarorat va kuchli bosim ostida o‘ziga xos o‘zgarishlarga uchraydi. Buuzgarishlar yer yuzasio‘zgarishlaridankeskinfarqqiladi. Yer po‘stiningichkiqismlaridatog‘jinslaridakattao‘zgarishlar yuz beradi: ularningkimyoviy, mineralogiktarkibi, strukturasi, yotishiva tashki ko‘rinishibutunlayo‘zgaradi.
|
2
|
N,
|
1
|
|
Mineralogiyaningtarixiytaraqqiyoti
|
Mineralogiya faniengmuhimvaengqadimiyfanlarturkumigakiradi. Qadimiyligibilanvainsonehtiyojidagiengmuhimpoydevorahamiyatibilan, mineralogiya fanikonchilikishlaribilanuzviybog‘liqdir.
|
2
|
N,
|
1
|
Minerallarvamineralogiyaningxalqxо‘jaligidagiahamiyati
|
Hozirgi paytda xalq xо‘jaligining biron-bir sohasi yо‘qki, unda mineral ishlatilmagan bо‘lsin. Zamonaviy sanoatimiz Mendeleev davriy jadvalidagi deyarli hamma kimyoviy elementlardan foydalanadi, bu elementlarning hammasi minerallardan olinadi.
|
|
Yer tuzilishito‘g‘risidagi asosiy malumotlar.
|
Minerallarningkelibchiqishiplanetamizningtarixibilanqattiqbog‘langanyokiboshqachaqilibaytganda ona ErimizningpaydobO‘lishidanboshlab to bugungacha Yer yuzasidayokiErningichkiqismidahukmronsharoitlartufayli yuz berganO‘zgarishlarbilanbog‘liq.
|
2
|
A,
|
1
|
|
Minerallarningkimyoviytarkibivatuzilishi
|
Minerallarningkimyoviytarkibikimyoviy formula Yordamidaifodalanadi. Formula faqatminerallarningkimyoviytarkibiniifodalaganholda–empirik, vaatomlarningbir-biriganisbatanjoylashishinivabog‘lanishiniifodalaganholda - strukturali formula tarzidabO‘lishimumkin.
|
2
|
A,
|
1
|
Minerallarmorfologiyasi
|
HozirgipaytdaminerallarstrukturasitO‘g‘risidajudakO‘pnazariyvaamaliyma’lumotlartO‘planganligisababliminerallarningmohiyatiularningtarkibivastrukturasibilanbog‘liqravishdaO‘rganiladi.
|
|
Minerallarning fizik xususiyatlari
|
Minerallarning fizik xususiyatlari ularni aniqlashda juda katta ahamiyatga ega va kO‘pgina minerallarning amaliy ahamiyati ularning fizik xususiyatlari asosida belgilanadi
|
2
|
N,
|
1
|
Mineralogiktekshirishusullari
|
Dala sharoitida ishlab ma’lum tajribaga ega bO‘lgandan sO‘ng minerallarni oddiy kO‘zimiz bilan fizik xususiyatlariga qarab ajratishmiz mumkin.
|
|
Minerallarnitasniflash
|
Hozirga qadar minerallarni sinflarga ajratishning asosiy qonun-qoidalari juda kO‘p marta O‘zgargan.
|
2
|
N,
|
1
|
Kislorod minerallari
|
Kislorod inert gazlardan tashqari hamma elementlar bilan birikadi.Kislorodni qimmatbaho metallari bilan birikmasi barqaror emas.
|
|
Vodorod minerallari
|
Oddiytemperaturada vodorod ftor bilanjuda tez reaksiyagakirishib, xlor bilanunganisbatananchasekinreaksiyagakirishadi.
|
2
|
N,
|
1
|
Kremniy minerallari
|
Kremniyni ozod holda sun’iy yO‘l bilan qumni magniy bilan qizdirish Yordamida (amorf kremniy) olish mumkin.
|
|
ORTOSILIKATLAR. Olivin gruppasi.
|
Uning kO‘kimtir sariq rangiga qarab bu mineralga shunday nom berilgan. Sinonimlari xrizolit, peridot.
|
2
|
N,
|
1
|
DIORTOSILIKATLAR. Epidot gruppasi
|
Bugruppagakiruvchiminerallardan epidot, soizitvaortitnikO‘ribchiqamiz.
|
|
Jami
|
|
40
|
|
20
|
