Boymirzayev Shuxrat

2.3.Xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilash bo’yicha xorij tajribasini qo’llash
Yo'l aloqa tizimi. O‘zbekiston hukumati uchun respublikaning barcha hududlarini ishonchli bog‘laydigan, mintaqaviy va jahon bozorlariga chiqishni ta’minlovchi “O‘zbekiston milliy avtomagistrali” tarkibiga kiruvchi avtomobil yo‘llarini qurish va rekonstruksiya qilish loyihalarini amalga oshirishni jadallashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Shu maqsadlarda 2012-yilda Respublika yo‘l jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan 360 million AQSH dollaridan ortiq mablag‘ evaziga 517 kilometr avtomobil yo‘llari, 2 ta yirik transport chorrahasi, 544 metr uzunlikdagi ko‘prik va yo‘l o‘tkazgichlar qurish va rekonstruksiya qilish ishlari amalga oshirildi. Bu 2011 yilga nisbatan 12,5 foizga ko‘pdir.
Avtomobil yo‘llarini modernizatsiya qilishning nafaqat O‘zbekiston, balki butun Markaziy Osiyo mintaqasi uchun strategik ahamiyatini yuqori baholagan holda, xalqaro moliya tuzilmalari – Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Arab muvofiqlashtirish guruhi a’zolari O‘zbekistonga imtiyozli kreditlar ajratdi. 742 km avtomobil yoʻllarini qurish va rekonstruksiya qilish, zamonaviy yoʻl qurilish texnikasini xarid qilish uchun qariyb 1,4 mlrd. Birgina 2012-yilda ushbu maqsadlar uchun 165 kilometrlik sement-beton qoplamali yo‘llarni foydalanishga topshirish, jumladan, Qamchiq dovoni orqali o‘tuvchi yo‘lni rekonstruksiya qilish hisobiga 109 million AQSH dollari o‘zlashtirildi.
Yo'lning yomon sharoitlari odatda umumiy transport xarajatlarini 20-30% ga oshiradi. Shu bois milliy avtomobil yo‘llari tarmog‘ini tiklash O‘zbekistonning asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylandi.
O‘tgan davrda avtomobil yo‘llarining yetarli darajada ta’mirlanmagani va ulardan foydalanish holati ularning yomonlashishiga olib kelgan. Mavjud muammolar qatoriga quyidagi asosiy omillar kiradi: 1) yo'l tarmog'ini saqlash sobiq SSSR standartlariga asoslangan va hozirgi transport darajasiga javob bermaydi; 2) qurilish va texnik xizmat ko'rsatishning yangi texnologiyalari va usullaridan kam foydalanish, bu esa xarajatlarni sezilarli darajada tejashga olib kelishi mumkin.
Natijada koʻplab xalqaro ekspertlar yoʻl sohasini yanada rivojlantirish boʻyicha quyidagi chora-tadbirlarni taklif qilmoqdalar:
1. Cheklangan resurslardan foydalangan holda samaradorlik va samaradorlikka erishish uchun yo'llarni boshqarishning zamonaviy tizimlari va usullarini joriy etish.
2. Yo‘l harakati xavfsizligi va tranzit transport xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha ishlarni takomillashtirish va avtomobil transportida tranzit tashish ishonchliligini oshirish.
3. Yo'l qurilishining xalqaro standartlari va texnik xizmat ko'rsatish, saqlash va ta'mirlash bo'yicha ishlarning yangi iqtisodiy usullarini joriy etish.
Avtomobil transportida yuklarni yetkazib berishni tashkil etish Uzoq vaqt davomida xalqaro tashishlarda avtomobil transportining ishtiroki yuklarni temir yo’llarga yetkazish va uni temir yo’l stansiyalaridan qabul qiluvchilarga yetkazishgacha qisqartirildi. 60-yillarning oʻrtalaridan boshlab avtomobil transporti asta-sekin xalqaro tashishlarda ishtirok eta boshladi va 90-yillarda Gʻarbiy Yevropaning koʻpgina mamlakatlari bilan savdoda yetakchi oʻrinni egalladi. Bu, ayniqsa, import qilinadigan tovarlarni Rossiyaga olib kirish uchun to'g'ri keladi. Butun dunyoda avtomobil transporti aylanmasi 1913 yildan 1970 yilgacha oshdi. yuzlab marta: 70-yillarga kelib, 2000 milliard t-km marradan oshib ketdi. Keyingi o'ttiz yillikda yuk aylanmasi uchdan birdan ko'proqqa o'sdi va 2020 yilga kelib 3900 milliard t-km ga etdi. Avtomobil transportining rivojlanishi yuk va yo'lovchilarni quruqlikda tashish bilan bog'liq barcha vaziyatni tubdan o'zgartirdi. Oxir-oqibat, dastlab ot transporti siqib chiqarildi va keyinchalik temir yo'llarning rivojlanishi jiddiy cheklandi. Faqat so‘nggi 60 yil ichida jahon yuk avtomobillari parki ikki baravarga – 70 milliondan 140 milliondan ortiqga, yengil avtomobillar esa 1,7 barobarga oshgan. Shu bilan birga, transport vositalarining aksariyati Evropa va Shimoliy Amerikaning rivojlangan mamlakatlariga, shuningdek, asfaltlangan yo'l tarmog'ining asosiy qismiga tegishli. Evropa mamlakatlarida, shu jumladan Rossiya va MDHning ko'plab mamlakatlarida yuklarning xalqaro avtomobil tashishlari 1956 yilda Jenevada tuzilgan "Yuklarni avtomobilda xalqaro tashish shartnomasi (CMR) to'g'risidagi konventsiya" qoidalari asosida amalga oshiriladi. SSSR uchun 2013-yil 1-dekabrda kuchga kirgan) Ushbu Konventsiya yuklarni yuklash joyi va shartnomada koʻrsatilgan yetkazib berish joyi ikki xil davlat hududida joylashgan avtomobil transportida yuk tashish boʻyicha har qanday shartnomaga nisbatan qoʻllaniladi. kamida bittasi Konventsiyaning ishtirokchisi bo'lgan mamlakatlarda dengiz, temir yo'l, ichki suv yo'llari yoki havo orqali ushbu Konventsiya butun tashishga nisbatan qo'llaniladi CMR (CMR).
Konventsiya nomining lotincha qisqartmasidan keyin. Yo‘l-transport varaqasi jo‘natuvchi va tashuvchi tomonidan imzolangan uchta asl nusxada tuziladi va bu imzolar tipografik usulda chop etilishi yoki jo‘natuvchi va tashuvchining muhri bilan almashtirilishi mumkin (agar bunga mamlakat qonunchiligida ruxsat berilgan bo‘lsa). yo'l varaqasi to'ldiriladi). Qabul qiluvchi yukni qabul qilish sanasini, transport vositasining yuklash uchun kelgan va tushirishdan jo'nash vaqtini ko'rsatadi. Ushbu ma'lumotlar, shuningdek, oluvchining muhri va imzosi bilan tasdiqlangan. Tashish kerak bo'lgan yuk bir nechta transport vositalariga yuklanishi kerak bo'lganda yoki turli xil tovarlar yoki partiyalar ishtirok etganda, yuk jo'natuvchi yoki tashuvchi tashish uchun foydalaniladigan transport vositalarining soni yoki qancha yuk varaqalari tuzilishini talab qilishga haqli. tashiladigan tovarlarning har xil turlari yoki partiyalari.
Yukni qabul qilishda tashuvchi yuk xatidagi o‘ramlar soni, ularning markalanishi va raqamlari to‘g‘risidagi yozuvlarning to‘g‘riligini, shuningdek yukning tashqi holatini tekshirishi shart. Yuboruvchi tashuvchidan yukning yalpi og'irligi yoki miqdorini tekshirishni talab qilishga haqli. Shuningdek, u paketlar tarkibini tekshirishni talab qilishi mumkin. Yuboruvchi yuk xatiga ilova qilishi yoki tashuvchiga barcha zarur hujjatlarni taqdim etishi hamda bojxona va boshqa rasmiyatchiliklarni bajarish uchun zarur bo'lgan barcha ma'lumotlarni taqdim etishi shart. Shartnoma bo'yicha huquqqa ega bo'lgan shaxs tovarlarni jo'natish xatida ko'rsatilgan etkazib berish muddatidan keyin o'ttiz kun ichida etkazib berilmasa, uni yo'qolgan deb hisoblashi mumkin. Agar muddat aniqlanmagan bo'lsa, u holda tashuvchi tomonidan tovar qabul qilingan kundan boshlab oltmish kun ichida. Shartnoma bo'yicha huquqqa ega bo'lgan shaxs yo'qolgan tovar uchun kompensatsiya olgandan keyin, agar tovar tovon to'langanidan keyin bir yil ichida topilsa, uni darhol qaytarib berishni yozma ravishda so'rashi mumkin.
Agar shartlari bitta shartnoma bilan belgilanadigan tashish bir nechta tashuvchilar tomonidan amalga oshirilsa, ularning har biri butun tashish uchun javobgar bo'ladi va ikkinchi tashuvchi va keyingi tashuvchilarning har biri o'zlarining qabul qilinganligi sababli yuk tashish uchun javobgar bo'ladilar. tovar va konsignatsiya hujjatida ko'rsatilgan shartlar bo'yicha shartnoma tarafi. O'zidan oldingi tovarni qabul qilgan tashuvchi ikkinchisiga sanasi ko'rsatilgan va imzolangan chekni beradi. Hisob-fakturaning ikkinchi nusxasida u o'z ismini va manzilini belgilashi kerak. Tashqi savdo tashuvlarini amalga oshirishda avtomobil transporti boshqa transport turlariga nisbatan ma’lum afzalliklarga ega: manevrlik, yuklarni eshikma-eshik yetkazib berish; etkazib berishning shoshilinchligi va muntazamligi; yetkazib berishni "o'z vaqtida" tizimi bo'yicha tashkil qilish mumkin.
O'zbekistonda xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilash bo'yicha xorijiy tajribadan foydalanish quyidagi yo'llar orqali amalga oshirilishi mumkin:
Logistik xizmatlarini rivojlantirish: Xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish jarayonida logistik xizmatlarining sifatini va tizimini rivojlantirish kerak. Buning uchun transport tashkilotlari va logistik kompaniyalarning xalqaro standartlarga mos xizmatlar taqdim etishlari, transport tashkiloti vaqtlarini hisoblash, yo'l holati va rejimlarini baho qilish, yuklar bilan xizmat ko'rsatish va boshqa qulayliklarni takomillashtirish zarur.
Texnologiyalardan foydalanish: Xalqaro tashish jarayonida yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilash uchun texnologiyalardan foydalanish muhimdir. Elektronik xaritalar, yo'l belgilash tizimlari, GPS, IoT vositalari va boshqa texnologiyalar transport tashkiloti va rejimlarini yaxshilash, yo'l holatlarini kuzatish va yuklarni monitor qilishda yordam berishi mumkin.
Ruxsatnomalar va qonuniy talablarni soddalashtirish: Xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilash uchun ruxsatnomalar va qonuniy talablarni soddalashtirish kerak. Bu shu bilan birga import va export amaliyotlarida ishtirok etuvchi to'lov tizimlarini soddalashtirish, xalqaro transport vositalarining ruxsat va sertifikatlarini olish jarayonini osonlashtirish va yuklarni yetkazib berishda yo'l va havonigacha kelishish jarayonlarini yoritish muhimdir.
Tashishning infratuzilmasini rivojlantirish: Xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilash uchun transport infratuzilmasini rivojlantirish zarur. Yo'l va temir yo'l tuzilmasini yangilash, yetkazib berish markazlarini rivojlantirish, yuk omborlari va logistik markazlarni rivojlantirish, transport kommunikatsiyalarini takomillashtirish kabi jarayonlar orqali tashish jarayoni tezlik va samarali amalga oshirilishi mumkin.
Xalqaro hamkorlik va ittifoqlar: O'zbekiston xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilash uchun xorijiy hamkorlik va ittifoqlardan foydalanish muhimdir. Xalqaro transport kompaniyalari bilan hamkorlik qilish, xorijiy logistik xizmat provayderlari bilan shartnoma imzolash, transitravm va yuklarni yagona tashish jarayonlarini o'zgartirish va tashishda xalqaro xususiyatlarga rioya qilish imkoniyatini oshirishi mumkin.
Ushbu yo'llar O'zbekistonda xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilashda yordam berishi mumkin. Ularning amalga oshirilishi O'zbekistonning xalqaro tashish sohasidagi rivojlanish va integratsiya jarayonlarini yanada yuksaltishi mumkin.
Xorijiy tajribadan foydalanish O'zbekistonda xalqaro tashish sohasini rivojlantirish va yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilashda yordam berishi mumkin. Xorijiy tajribani olish uchun quyidagi usullar ishlatilishi mumkin:
Tarjima va ta'lim: Xorijiy transport tashkilotlari, logistik kompaniyalari va xalqaro tashishga oid tadbirlar orqali xorijiy tajribani o'rganish va yetkazib berish sohasida yuqori malakani ta'minlash mumkin. Tarjimaviy xizmatlar va ta'lim dasturlari orqali xorijiy tajribaga kirish imkoniyatini oshirish mumkin.
Xalqaro tashish tashkilotlari bilan hamkorlik: O'zbekistonda xalqaro tashish sohasini rivojlantirish uchun xorijiy transport tashkilotlari bilan hamkorlik qilish muhimdir. Xorijiy tashish kompaniyalari bilan shartnoma imzolash, boshqalar bilan xorijiy tajribani o'zlashtirish, tarqatish va tashish sohasidagi yuqori standartlarni o'rganish imkoniyatini yaratish mumkin.
Xalqaro tashish konferensiyalari va tadbirlar: Xorijiy tashish sohasidagi xalqaro konferensiyalarda va tadbirlarda qatnashish O'zbekiston tashish sohasidagi yangiliklarni o'rganish, xorijiy tajribani olish va hamkorlik uchun imkoniyat yaratishga yordam beradi.
Xorijiy konsalting va ekspertiz xizmatlaridan foydalanish: Xorijiy transport konsalting va ekspertiz kompaniyalari bilan hamkorlik qilish, tashish sohasidagi xususiyatlarni o'rganish, qonuniy talablarni tushuntirish va xorijiy tajribani olishga yordam beradi.
O'zlashtirilgan xorijiy tajribaga ega xodimlarni jalb etish: O'zbekistonda xorijiy tajribaga ega xodimlarni jalb etish, ulardan xalqaro tashish sohasida o'zlashtirilgan bilim va tajribalaridan foydalanish mumkin.
Xorijiy tajribadan foydalanish O'zbekistonda xalqaro tashish sohasini rivojlantirish va yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilashda qo'shma foyda va imkoniyatlar yaratishi mumkin. Ushbu tajriba va bilimlar O'zbekistondagi tashish sohasining yuqori standartlarga ega bo'lishiga va xalqaro bozorlarda ishtirok etishga imkon yaratishi mumkin.
Xorijiy tajribadan foydalanishning davomida quyidagi jarayonlarga e'tibor berish mumkin:
Xalqaro standartlarni o'rganish: Xorijiy transport tashkilotlari va logistik kompaniyalari faoliyatida amalga oshirilayotgan xalqaro standartlarni o'rganish va ularni o'zgartirish o'zbek transport tashkilotlari uchun muhimdir. Standartlarga rioya qilish, tashish va yetkazib berish jarayonlarida katta ishonch yaratadi va muddatni yaxshilashga yordam beradi.
Tashish tizimini modernizatsiya qilish: Xorijiy tashish sohasidagi yangiliklarni o'rganish va ularni O'zbekiston tashish tizimiga qo'llash imkoniyatini yaratish. Tashishda avtomatlashtirish, xususiy holatlarda yo'l tutish, yuklarni monitoring qilish va boshqa texnologiyalardan foydalanish tashish jarayonlarini tez va samarali qilishga imkon beradi.
Rivojlantirilgan lojistik tizimlarini qo'llash: Xorijiy logistik tizimlarini o'rganish va ulardan foydalanish O'zbekistondagi yuklarni yetkazib berish muddatini yaxshilashga yordam beradi. Xorijiy logistik kompaniyalarning tizimlarini o'zlashtirish, yetkazib berish jarayonlarini optimallashtirish va muddatni kamaytirish imkoniyatini beradi.
Xorijiy xususiyatlarga rioya qilish: Xorijiy tashish sohasidagi xususiyatlarga rioya qilish, masalan, hazm qurollarini qo'llash, tashish va yetkazib berishda transitravmning o'zlashtirish jarayonlaridan foydalanish, yuklarni qayta yuklab olishning samarali usullarini qo'llash, diplomatiya va dog'ru aloqa o'rnatish kabi imkoniyatlarni o'rganish foydali bo'ladi.
Tashish sohasida hamkorlik va hamkorlikning rivojlanishi: Xorijiy tashish sohasida hamkorlik va hamkorlikning rivojlanishi katta ahamiyatga ega. Xorijiy tashish kompaniyalari bilan hamkorlik qilish, bir-biriga yordam berish, tashish sohasidagi yangiliklarni almashish va rivojlanishni kengaytirishga imkon beradi.
Xorijiy tajribadan foydalanish O'zbekistonda xalqaro tashish sohasini rivojlantirishda muhim o'rin tutadi. Ushbu tajribadan o'rganish, innovatsiyalar qilish va yuqori standartlarni amalga oshirish O'zbekistonning xalqaro tashish sohasidagi rivojlanish va integratsiyasiga yordam beradi.


Xulosa.
21-asrda transportning rivojlanish sur'atlari va sifat o'zgarishlari miqyosi jihatidan uning butun oldingi tarixi davomida erishilgan yutuqlar bilan taqqoslanadi. Natijada transportning ahamiyati nafaqat nihoyatda oshdi, balki uning infratuzilmaning muhim bo‘g‘ini sifatidagi roli ham yaqqol namoyon bo‘ldi. Transport va boshqa aloqa vositalarining rivojlanishi nafaqat fazoning "rivoji" va tuzilishini, ya'ni asosan iqtisodiy o'sishning ekstensiv jarayonini, balki iqtisodiyotning sifat jihatidan yaxshilanishini, ya'ni intensiv jarayonlarni ham belgilaydi. o'sish. Shu ma'noda, endi nafaqat moddiy ob'ektlar, balki virtual qadriyatlar (axborot) harakatini ham o'z ichiga olgan kommunikatsiya sohasi asosiy sohaga aylandi. Shunga ko‘ra, uning faoliyati ham iqtisodiyot, ham butun jamiyat rivojlanishining eng muhim omiliga aylanadi.
O'shanda yangi transport tarmoqlari paydo bo'ldi, ular ilgari mavjud bo'lmagan yoki ilgari birinchi qadamlarni qo'ygan. Yangi, XXI asrda ular jahon iqtisodiyotining eng muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi.
Dengiz portlarining soni va texnik jihozlari sezilarli darajada oshdi (faqat yiriklari bir necha mingta). Temir yo'llar, avtomobil kommunikatsiyalari va daryo yo'llari tufayli ular quruqlikdagi transport tizimlari tarmoqlariga birlashtirildi. Ushbu transport tizimlariga chuqur kirib borgan elektron aloqa vositalarining jadal rivojlanishi transport infratuzilmasini tobora jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonining moddiy bazasiga aylantirmoqda. Jahon transport tizimi shakllanmoqda.
Umuman olganda, XXI asrda transportda ro‘y bergan tub o‘zgarishlar hali tugamagan. Kelgusi o'n yilliklarda biz nafaqat miqdoriy, balki chuqur sifat o'zgarishlarini ham kutishimiz kerak. Bundan tashqari, transportning o'rni va ahamiyatiga yondashuvning o'zi o'zgaradi, ya'ni ushbu sohaga oid nazariy qoidalar qayta ko'rib chiqiladi, deb hisoblashga asos bor.
Aholi sonining o'sishi, birinchi navbatda, rivojlanayotgan mamlakatlarda, jahon iqtisodiyotining jadal rivojlanishi, xalqaro mehnat taqsimotidagi o'zgarishlar yuk oqimlarining hajmi va tovar tarkibiga, shuningdek, tashish geografiyasiga ta'sir qilishda davom etadi. Jahon iqtisodiyotining globallashuvi transport rivojiga ham bevosita, ham davlat siyosati orqali ta'sir qiladi va transportning infratuzilmaviy roli eng yirik davlatlar va transmilliy korporatsiyalar rahbariyati tomonidan to'liq e'tirof etiladi.
Xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatlarini bajarilish holatini tadqiq qilishning asosiy mavzulari quyidagilardir:
Muddatni belgilash: Xalqaro yuklarni yetkazib berish jarayonida muddatni belgilash kritik ahamiyatga ega bo'ladi. Bu, yukni jo'natish va qabul qilish davomida o'tkazilishi kerak bo'lgan vaqt oralig'ini ifodalaydi. Muddatni belgilashda yukning jo'natilish manzili, yetkazib berishning amalga oshirilishi kerak bo'lgan muddati, yol bilan bog'liq cheklovlar va boshqa faktorlar hisobga olinadi.
Jo'natish va qabul qilish jarayoni: Yukni jo'natish va qabul qilish jarayonlari xalqaro tashishda muhim ahamiyatga ega. Bu jarayonlar davomida yukni qabul qilish punktlaridagi tashish kompaniyalar, logistik markazlar va transport vositalari orasidagi hamkorlik, dokumentatsiya va to'lov muammosilari yechiladi.
Transport va logistik rejimi: Xalqaro tashishda transport vositalari va logistik rejimi muhim ahamiyatga ega. Bu, yuklarni o'z vaqtida va to'g'ri manzilga yetkazib berish uchun optimallashtirilgan transport vositalari, ro'yxatdan o'tkazish tartibi, avtomatlashtirilgan monitorinq tizimlari, vaqtida to'lov tizimi va boshqa tadbirlar bilan bog'liq holatlarni o'z ichiga oladi.
Xavfsizlik va muhofaza: Xalqaro yuklarni tashishda xavfsizlik va muhofaza muhim asosiy muammolardan biridir. Bu, yukni hujumdan, xavfsizlik risklaridan, ta'sirga kelgan sharoitlardan va xalqaro huquqiy normativlardan himoya qilishni o'z ichiga oladi.
Maqsadga muvofiqlash: Xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatlari maqsadlarga muvofiqlashni talab qiladi. Bu, tijorat davlatlari orasidagi iqtisodiy, siyosiy va diplomatik aloqalarni hisobga oladi.
Xalqaro tashishda yuklarni yetkazib berish muddatlarini bajarilish holatini tadqiq qilishda yuklarni jo'natuvchi va qabul qiluvchi kompaniyalar, tashish markazlari, logistik provayderlar va boshqa relevant muassasalar orasidagi hamkorlik, to'lovlar, dokumentatsiya, transport vositalari, xavfsizlik va muhofaza tadbirlari kabi jarayonlar muhim ahamiyatga ega. Mavjud holatni tahlil qilish, muammolarni aniqlash va ularni bartaraf etish uchun tartiblar va qadamlar belgilandi.