Boymurodova Mahliyoo Psixika va ong taraqqiyoti

Boymurodova Mahliyoo

Psixika va ong taraqqiyoti

Tabiat sezish qobiliyatini har narsaga in’om etadi. Sensor tizimi organizmga eng kerakli ma’lumotlarni topa olish imkoniyatini beradi. Qurbaka uchadigan hasharotlar bilan oziqlanadi. Bunga sabab, qurbaqaning ko‘zida faqat mayda va harakatlanayotgan qora va oq ranglar signalini sezuvchi retseptor xujayralarining joylashganligidir. Agar, shunday bo‘lmaganida, ko‘plab hasharotlar orasida bo‘lishiga qaramasdan, qurbaqa ochlikdan nobud bo‘lishi mumkin edi, biroq, qurbaqaning “detektor” hujayralari qisqa lahzalarda harakatlanayotgan obektni payqaydi.

Atrof muhitda sodir bo‘layotgan muhim voqea-hodisalarni biz sezgi organlarimiz orqali qabul qilamiz. Bizning quloqlarimiz eng sezgir organ bo‘lib, atrofimizdagi olamdan biz uchun eng muhim tovushlarni qabul kilamiz. Tovush chastotalari orqali inson ovozini, chaqaloq yig‘isidan farqlaymiz.

Insoniyat tajribasi natijasida hayvonlarda ham - sezgi qobiliyati aniqlangan. Ko‘chib yuruvchi qushlar ichki sezgisi orqali qaer qolish uchun munosib joy ekanligini biladi. Ko‘rshapalak va delfinlar esa o‘ljasini qaerdan osonroq tuta olishiga qarab joy tanlashadi. Bulutli kunlarda asalarilar o‘zlari uchun ma’lum quyosh nurini hosil qila oladilar.
Sezgi tirik organizmlarning biologik yashash shartlaridan sanalgan ichki mexanizmdir, ya’ni u tirik organizmda tashqi va ichki dunyo o‘rtasida aloqa bog‘lovchi psixologik-biologik asosdir. U orqali markaziy nerv sistemasi qo‘zg‘atuvchilarga javob beradi.

Analizator nerv jarayonlarining yoxud reflektor yoyining butun yo‘li manbai va eng muhim qismini tashkil etadi. Reflektor yoyi retseptordan, ta’sirni miyaga olib boruvchi afferent nerv yo‘llari va efferent nervlardan tarkib topgandir. Reflektor yo‘li elementlarining o‘zaro munosabati murakkab organizmning tevarak atrofdagi olamda to‘g‘ri mo‘ljal olishining, organizmning yashash sharoitlariga muvofiq tarzdagi faoliyatning negizini ta’minlaydi.