Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

 
2. To’lov balansi, uning tuzilishi va taqchilligi 
To’lov balansi - mamlakat rezidentlari (uy xo‘jaliklari, korxonalar va davlat) 
va chet elliklar o‘rtasida ma‘lum vaqt oralig‘ida (odatda bir yilda) amalga 
oshirilgan barcha iqtisodiy bitimlar natijasining tartiblashtirilgan yozuvi. 
Iqtisodiy bitimlar - qiymatning har qanday ayriboshlanishi, ya‘ni tovarlar, 
ko‘rsatilgan xizmatlar yoki aktivlarga mulkchilik huquqining bir davlat 
rezidentlaridan boshqa davlat rezidentlariga o‘tishi bo‘yicha kelishuvlardir. Har 
qanday bitim ikki tomoniga ega bo‘ladi va shu sababli to‘lov balansida ikki 
tomonlama yozuv tartibiga rioya qilinadi. Bitta bitim to‘lov balansining debet va 
kredit qismlarida o‘z ifodasini topadi. 
Kredit - qiymatning mamlakatdan chiqib ketishi bo‘lib, uning hisobiga 
mazkur mamlakat rezidentlari chet el valyutalarida qoplovchi to‘lovlar 
ekvivalentini oladi. Debet - qiymatning mazkur mamlakatga kirib kelishi bo‘lib, 
uning hisobiga rezidentlar chet el valyutalarini sarflaydi. To‘lov balansida kreditlar 
umumiy summasi debetlarning umumiy summasiga teng bo‘lishi zarur. 
To‘lov balansidagi barcha bitimlar o‘z ichiga joriy va kapital bilan 
operatsiyalarni olishi sababli u uchta tarkibiy qismdan iborat bo‘ladi: 

joriy operatsiyalar hisobi: 

kapital harakati hisobi: 

rasmiy zahiralarning o‘zgarishi. 

---

485 
To’lov balansining tuzilishi 
30.4-jadval 
I. Joriy operatsiyalar hisobi 
1. Tovar eksporti 
2. Tovar importi 
Tashqi savdo balansi qoldig‘i 
3. Xizmatlar eksporti 
(chet el turizmidan daromadlar va 
h.k. - kreditli xizmatlar) 
4.Xizmatlar importi
(turizm uchun chet elga to‘lovlar va h.k. 
- kreditli xizmatlar) 
5. Investitsiyalardan sof daromadlar 
(kreditli xizmatlardan sof daromadlar) 
6. Sof transfertlar 
Joriy operatsiyalar bo‘yicha balans qoldig‘i