Бозор ва таваккалчилик у. К. Мухторова режа

Ҳар қандай хўжалик субъекти учун бозор муносабатларига ўтиш ноаниқлик ва таваккалчиликнинг ошиб бориши билан боғлиқ. Корхона ва алохида тадбиркорлар ички ва ташқи бозорларда мустақил шартома тузиш хуқуқини қўлга киритганларидан кейин, биринчи марта, муттасил ўзгариб турадиган бозор коньюктураси шароитида хўжалик фаолиятининг муқобил йўналишларини танлаш муаммосига дуч келадилар.

• Ҳар қандай хўжалик субъекти учун бозор муносабатларига ўтиш ноаниқлик ва таваккалчиликнинг ошиб бориши билан боғлиқ. Корхона ва алохида тадбиркорлар ички ва ташқи бозорларда мустақил шартома тузиш хуқуқини қўлга киритганларидан кейин, биринчи марта, муттасил ўзгариб турадиган бозор коньюктураси шароитида хўжалик фаолиятининг муқобил йўналишларини танлаш муаммосига дуч келадилар.

• Мавҳумликка мисол тариқасида жамғарилган пулни ишончлироқ бўлган банкка қўйиш ёки таваккалчилик (йўқотиш эҳтимоли кўпроқ бўлган) юқори бўлган, лекин шу билан бирга юқори дивиденд олиш мумкин бўлган тижорат фондларга қўйиш тўғрисида қарор қабул қилишни келтириш мумкин.

Мавҳумлик шароитида истеъмолчилар томонидан ҳам, ишлаб чиқарувчилар томонидан ҳам, сотувчи ва харидорлар томонидан қарор қабул қилишга тўғри келади ва бу қабул қилинган қарорлар албатта, маълум даражадаги таваккалчилик (йўқотишлар) билан боғлиқ бўлиши мумкин. Мавҳумлик чекланган ресурсларни самарасиз тақсимланишига, ортиқча сарфларга, вақтни йўқотишга олиб келади.

• Мавҳумлик шароитида истеъмолчилар томонидан ҳам, ишлаб чиқарувчилар томонидан ҳам, сотувчи ва харидорлар томонидан қарор қабул қилишга тўғри келади ва бу қабул қилинган қарорлар албатта, маълум даражадаги таваккалчилик (йўқотишлар) билан боғлиқ бўлиши мумкин. Мавҳумлик чекланган ресурсларни самарасиз тақсимланишига, ортиқча сарфларга, вақтни йўқотишга олиб келади.

• Таваккалчилик - юзага келиши мумкин бўлган хавф-хатарга карамай амалга ошириладиган фаолиятдир. Шунинг учун таваккалчилик деганда бевосита у билан боғлиқ бўлган хавф-хатар тушунилади.
• Таваккалчилик тушунчаси мураккаб ва кўп қирралидир, уни бир сўз билан ифодалаш қийин. Умумий холда, хўжалик тавакклачилиги бу инсон фаолиятидаги ноаниқлик ва зиддият холати ўлчовидир, у хавф-хатар, омадсизлик, йўлдан чалғиш ва зарар кўриш билан тавсифланади. Бу соф таваккалчилик категорияси бўлиб, унда зарар кўриш ва уни камайтириш эхтимоли мавжуд бўлади. Хусусий холда ишчанлик операцияларидаги хўжалик таваккалчилиги объектив ва субъектив иқтисодий категориядир. У оқибатда зарар бўлиб чиқиши ёки қўшимча самара бериши мумкин.

• Хавф-хатарини омилларига куйидагилар киради:
• иқтисодий омиллар – пул қадирсизланиши, ишсизлик даражаси;
• сиёсий омиллар – мамлакатдаги вазият, солиқ сиёсати, техологик ўзгаришлар, хом ашё базаси;
• корхоналарга тегишли ўзига хос омиллар: ишчилар ва бошқарув ходлимларини тайёргарлик даражаси.