Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

Elåktrîn buluti. Nîàniqlik munîsàbàtlàri – kvànt måõànikàsidà

zàrràning o‘rnini àniq tîpish o‘z mà’nîsini yo‘qîtgànini ko‘rsàtdi.

Bîshqàchà àytgàndà, zàrràning mà’lum jîydà àniq bo‘lishi emàs,

bàlki shu jîydà bo‘lish ehtimîli bilàn ish ko‘rishgà to‘g‘ri kålàdi.

Zàrràning  u  yoki  bu  jîydà  bo‘lish  ehtimîli  esà  uning  hîlàt

funksiyasi Y ning kvàdràti | Y |

2

 bilàn àniqlànàdi. Y funksiya zàrrà-

ning kvànt måõànikàsidàgi hàràkàt tånglàmàsi, ya’ni Shrådingår

tånglàmàsining yechimi. Dåmàk, zàrràning mà’lum jîydà bo‘lishi

o‘z  mà’nîsini  yo‘qîtsà,  elåktrînning  mà’lum  îrbità  bo‘ylàb

hàràkatlànishi  hàqidàgi  fikr  và  àtîmning  plànåtàr  mîdåli  hàm

o‘z  mà’nîsini  yo‘qîtàdi.  Endi  elåktrînning  àtîmdà  bo‘lish

ehtimîlligining  zichligi  –  «elåktrîn  buluti»  bilàn  ish  ko‘rishgà

to‘g‘ri  kålàdi.  Elåktrîn  bulutining  zichligi  uning  mà’lum  jîydà

8  Fizika, II qism

---

114

bo‘lishining o‘lchîvidir. Elåktrîn zichlik nîldàn

fàrqli bo‘lgàn istàlgàn jîydà bo‘lishi mumkin.

Zichlik eng kàttà bo‘lgàn jîydà uning bo‘lish

ehtimîli hàm eng kàttàdir.

Òàbiiyki, àtîmdàgi elåktrîn buluti qàndày

bo‘làdi, u nimàgà bîg‘liq, dågàn sàvîl tug‘ilàdi.

Êvànt sînlàri. Elåktrîn bulutining shàkli,

kàttàligi và fàzîdàgi o‘rni kvànt sînlàri bilàn

àniqlànàdi. Shrådingår o‘z tånglàmàsining yechi-

migà  àsîslànib,  elåktrînning  àtîmdàgi  hîlàti

uchtà: n – bîsh, 

l

 – îrbitàl và m – màgnit

kvànt sînlàri bilàn õàràktårlànàdi, dåb tà’kidlàydi.