Bu sikl eng idial bo´lib hisoblanib, ikkita izotermik, ikkita adiabatik
Download 125.31 Kb. Pdf ko'rish
|
4-Maruz. Karno sikli
Karno sikli Bu sikl eng idial bo´lib hisoblanib, ikkita izotermik, ikkita adiabatik jarayondan tashkil topgandir. Uni ikkita diagrammada ko´rinishini chizamiz. А nuqtadan boshlab ishchi jismga issiqlik manbai bo´lgan issiqlik beruvchidan issiqlik beriladi, shuning natijasida izotermik kengayish jaroyoni sodir bo´ladi. Kengayish jaroyoni va jaroyon bo´ylab adiabatik ravishda davom etadi, bu esa tashqi muhit bilan issiqlik almashinmaganligi tufayli ichki energiyanio’zgarishi hisobiga bo´ladi.
a) b)
13-rasm.а) Kаrnо siklining P-v diаgrаmmаsi; b) Kаrnо siklining T-s diаgrаmmаsi.AВ – Izotermik kengayish, ВС – adiabatik kebgayish СД – izotermik torayish, ДА – adiabatik torayish C nuqtadan boshlab siqilish jarayoni boshlanad, bu esa issiqlikni harorati kichik bo´lgan sovuq manbaga olib ketishi hisobiga amalga oshiriladi. Demak, CД jarayoni izotermik siqilish jarayonidir. Siqilish jarayoni С nuqtada tugamay, ДА jarayoni orqali adiabatik ravishda ichki energiyanio’zgarishi hisobiga amalga oshiriladi. Shunday qilib, ishchi jismo’zining boshlang’ich holatidanchiqib, avval kengayib, so´ngra torayib yanao’zining avvalgi holatiga qaytib keladi, ya’ni ish bajarildi. Har qanday ixtiyoriy olingan siklni foydali ish koeffisiyenti quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi.
t
1 2
q (81) bu yerda: t - foydali ish koeffisiyent % q 1 - kеltirilganí issiqlik miqdori J, êJ q 1 = sT 1 q 2 - оlib kеtilgan issiqlik miqdori J , êJ q 2 = sT 2
Foydali ish koeffisiyentini Karno sikli uchun quyidagi ifoda yordamida yozishimiz mumkin: t ê
1 2
T (82) bu yerda: T 1 - issiq manbaning harorati, Ê; T 2 - sovuq manbaning harjrati, Ê. Kаrnо siklning fоydаli ish kоeffitsiеnti issiqlik mаnbаi vа sоvitgichning harorati bo´yichааniqlаnаdi. t ê
Tеskаri Kаrnо sikli uchun: = 2
2 Т Т Т
(84)
5.5 KARNO SIKLI
Qaytar jarayonlarni topishda va o’zgarmas kattaliklarni hosil qiluvchi bazi kattaliklarni hisoblashda, 5.3 paragrifdagi savolga yana murojat qilamiz. Agarda issiqlik mashinasining unumdorligi 100% da kam bo’lsa, eng foydali va samarali sikl qaysi bo’ladi? Yuqori tempraturadagi reservorlardan issiq qabul qiluvchi va past tempraturadagi reservorlarga issiqlikni qaytaruvchi issiqlik mashenalari uchun bu savolga javob beramiz. Reservorlar bilan shug’ullanganimizdan beri, biz reservorlarning ham yuqori ham past tempraturalari o’zgarmas bo’lishi va issiqlik uzatilishi miqdoriga qaramasdan o’zgarmas qolishini bilamiz. Bu berilgan yuqori va past tempraturali reservorlarni boshqaradigan issiqlik mashenalari qaytadigan har bir jarayon siklida borishini ko’rib chiqamiz. Agarda har bir jarayon qaytadigan bo’lsa, albatta sikl ham qaytadi va agarda sikl qaytsa , issiqlik mashenasi sovutgich bo’ladi. Keyingi paragrifda bu 2 ta o’zgarmas tempratura orasida amalga oshiriladigan eng samarali siklni ko’rib chiqamiz. Bu Karno sikli deb ataladi va u 1824 yilda termodinamikaning 2- qonunini asosini yaratgan Fransuz muhandisi Nicolas Leonard Sadi (1796-1832) nomiga atab qo’yilgan. Hozir Karno sikliga e’tiborimizni qaratamiz. 5.18 chizma ko’p hollarda oddiy bug’li quvvat zavodlardek bir xil bo’lgan quvvat zavodlarni ko’rsatadi, va biz buni Karno siklida boradi deb taxmin qilamiz. Ishchi suyuqlik bug’ga o’xshagan toza modda bo’lishini ko’rib chiqamiz. Issiqlik bug’ qozonida yuqori tempraturali rezervordan suv (bug’) ga o’tkaziladi. Bu jarayon uchun issiqlik uzatilishi qaytgan bo’ladi, suv (bug’) ning tempraturasi faqatgina reservorning tempraturasiga qaraganda abadiy kamroq bo’lishi kerak. Shuningdek bu xulosa reservorning tempraturasi o’zgarmay qolganligi sababli, suvning tempraturasini ham o’zgarmay qolishiga ishora qiladi. Shu sababli, Karno siklidagi birinchi jarayon yuqori tempraturali reservordan ishchi suyuqlikga issiqlik uzatilganda qaytadigan izotermik jarayon bo’ladi. O’zgarmas bosimda suyuqlikda bug’ga o’tish davrining o’zgarishi, albatta, toza moddalar uchun o’zgarmas jarayon bo’ladi. Keyingi jarayon turbinada issiqlik uzatilishisiz sodir bo’ladi va shu sababli u adiabatik bo’ladi. Karno seklidagi barcha jarayonlar qaytganligi sababli, bu ishchi suyuqlik yuqori haroratli reservorning tempraturasidan past haroratli reservorning tempraturasiga kamayishi mobaynida qaytadigan adiabatik jarayon bo’lishi kerak. Keyingi jarayonda, issiqlik ishchi suyuqlikdan past haroratli reservorga uzatilmaydi. Bu qaytadigan izotermik jarayon bo’lishi kerak qaysiki ishchi oqimning tempraturasi past haroratli reservorning tempraturasidan abadiy katta bo’lishi kerak. Bu jarayon bazi bug’lar uchun o’rinli. Siklni to’ldiradigan oxirgi jarayon ishchi suyuqlikning past tempraturasidan yuqori tempraturasiga ortishida qaytariladigan adiabatik jarayon bo’ladi. Agarda bu kondensator va kompressorlardan olingan gaz va suyuqlikning aralashmasi, ishchi suyuqlik kabi suv (bug’) bilan borsa,( amalda bu juda noqulay bo’ladi va shuning uchun barcha quvvat zavodlarida ishchi suyuqlik kondensatorda to’la zichlashtirilgan bo’ladi. Nasos faqatgina suyuqlikni uzatadi.) Karno issiqlik mashena sikllari qaytganligi sababli, har bir jarayon ham qaytadi, aks holda u sovutgich bo’lib qolardi. Sovutgich kichkina strelka (belgi) orqaliko’rsatiladi va 5.18 chizmada qavs ichida yoziladi. Bug’latgichdagi ishchi suyuqlikning tempraturasi past haroratli reservorning tempraturasiga nisbatan doimo (abadiy) pastroq bo’ladi, va kondetsonerda yuqori haroratli reservorning tempraturasiga nisbatan doimo yuqoriroq bo’ladi. Manbalarda Karno sikli ko’plab turli yo’llar orqali yaratilishi takidlab o’tilishi kerak. Gaz yoki moddaga o’xshagan ko’plab turli ishchi moddalar davrning o’zgarishi bilan foydalaniladi, 1 –bobda tasvirlangani kabi. Shuningdek mashina dasturlarining turli xil ehtimolliklari bor. Masalan, 5.19 chizmada ko’rsatilgani kabi Karno sikli ixtiro qilingan qaysiki silinder davomida sodir bo’ladiga gazni ishchi modda sifatida ishlatilishi. Bu yerda yaratilgan eng muhum nuqta, boshqa moddalarning qanday bo’lishidan qatiy nazar Karno siklida 4 ta asosiy bir xil jarayon bo’ladi. Bu jarayonlar quyidagilar: 1. Yuqori haroratli reservoirdan yoki yuqori haroratli reservorga issiqlikni uzatilishida qaytadigan izotermik jarayon.
2. Ishchi suyuqlik tempraturasining yuqori tempraturadan past tempraturaga kamayishidagi qaytadigan adiabatik jarayon. 3. Past tempraturadan yoki past tempraturaga issiqlikni uzatilishida qaytadigan izotermik jarayon. 4. Ishchi suyuqlik tempraturasining past tempraturadan yuqori tempraturaga o’sishidagi qaytadigan adiabatik jarayon. Download 125.31 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling