Buxgalteriya balansi, uning tuzilishi va mazmuni

Balansning ko‘rinishi⁶

2-jadval

Aktiv			Passiv
Mablag‘lar turi va ularning joylanishi	Summa	Mablag‘lar manbayi va ularning taqsimlanishi		Summa
Asosiy vositalar	550000	Ustav kapitali		500000
Хom-ashyo va materiallar	200000	Foyda		145000
Kassa	30600	Bank kreditlari		128000
Hisob-kitob schyoti	19400	Mol yetkazib beruvchi va pudratchilar bilan hisoblashishlar		27000
JAMI	800000	JAMI		800000

Misolni ko‘rib chiqayotganda xo‘jalik yurituvchi subyekt mablag‘lari xo‘jalik operatsiyalarida qatnashayotganda, o‘zgarmasdan qolmasligiga e’tibor beramiz; keyinchalik ular yangi xususiyatga ega bo‘ladilar yoki bir shakldan ikkinchi shaklga o‘tadilar. Shuning uchun davr boshiga ko‘rsatilgan dastlabki holati katta o‘zgarishlarga duch keladi. Lekin bunda mablag‘lar turining umumiy summasi bilan ularning manbalarining umumiy qiymati o‘rtasidagi tenglik hech qachon buzilmaydi.
Birinchi operatsiya. Kassadan xo‘jalik yurituvchi subyekt xodimlariga hisobdorlik shartlari bilan 30500 so‘m berildi. Pul berilgandan keyin «Kassa» moddasidagi summa 30500 so‘mga kamayadi va 100 (30600-30500) so‘mni tashkil qiladi. Shu bilan bir vaqtda pullarning hisobdorlik shartlari bilan berilishi hisobdor shaxsning ushbu xo‘jalik yurituvchi subyektga qarzining paydo bo‘lishiga olib keladi.
Demak, balans aktivida hisobdor shaxsning xo‘jalik yurituvchi subyektga bo‘lgan 30500 so‘mlik qarzi aks ettiriladigan «Debitorlar» moddasi paydo bo‘ladi. Bunda ushbu operatsiya ta’sir etgan har ikkala balans moddasi ham aktivdir. Mazkur xodisadan mablag‘lar aktivining bir moddasidan ikkinchisiga o‘tipshgina sodir bo‘ldi. Aktivning jami o‘zgarmaydi va aktiv hamda passiv summalar o‘rtasidagi tenglik saqlanib qoladi. Birinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:





⁶ Xolbekov.R.O. “Buxgalteriya hisobi nazriyasi” Darslik.-T.:CHo‘lpon nomidagi nashriyot
matbaa uyi. 2011.-66 b.