Buxoro Davlat Universiteti Iqtisodiyot va turizm fakulteti Iqtisodiyot yo`nalishi

Marketing tariflari

Muallif	Tariflar
Kotler Filipp	Marketing – ayirboshlash orqali iste’molchilarning talab va ehtiyojlarini qondirishga yo‘naltirilgan inson faoliyatidir.
Abramishvili G.G.	Marketing – bugungi kunda ishbilarmon operatsiyalarni olib borishning o‘ziga xos falsafasidir.
Braverman A.A.	Makro darajada marketing bozor muhitini shakllantirish instrumenti sifatida ishtirok etadi. Mikro darajada esa korxonalarning bozor muhitini tashkil qilish tizimi hamda investitsiyalarni jalb qilishni ta’minlovchi instrument sifatida talqin etgan.
Amerika Marketing Assotsiatsiyasi	Marketing – narx shakllantirish, g‘oyalarni siljitish va amalga oshirish, tovar va xizmatlarni ayirboshlash orqali sotish natijasida alohida shaxslar va tashkilotlar talabini qondirishga yo‘naltirilgan jarayon.
Evans Dj.R.	Marketing –bu iste’molchilar va tashkilotlarning tovar va xizmatlarga bo‘lgan talabini ko‘ra bilish, boshqarish va ayirboshlash orqali qondirishdir.
Pashkus Yu.V.	Marketing – kompleks tushuncha. U insonlar va mamlakatlar o‘rtasida bo‘ladigan barcha ayirboshlash bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyatni o‘z ichiga olib, iste’molchilarning xohish va talablarini qondirishga yo‘naltirilgandir.
Svalbe X.	Marketing tovar aylanishi siyosati doirasida barcha faoliyatni o‘z ichiga oluvchi jarayondir.
Nishlag R., Dixtl.E., Xershten X.	Marketing iste’molchilar talabiga bog‘liq bo‘lgan qarorlarni qabul qilish bilan bog‘liq bo‘lgan bozor faoliyatini yo‘naltirishdir.
Lamben J.J.	Marketing bir paytni o‘zida biznes falsafasi va faol jarayondir.
	Marketing – bu ijtimoiy jarayon bo‘lib, odamlar va tashkilotlarning tovar va xizmatlarga bo‘lgan xohish va talablarini erkin raqobatli sharoitda qondirish jarayonidir.
Golubkov E.P	Marketing – bu kompaniya imkoniyatlari va iste’molchilar zarurati, talabining mosligini ta’minlash jarayonidir.
	Marketing keng ma’noda ijtimoiy boshqaruv jarayoni bo‘lib, u orqali alohida shaxslar va odamlar guruhi mahsulotlarni ishlab chiqish va ayirboshlash orqali o‘zlariga kerak bo‘lgan tovar va xizmatlarni oladilar.
Sankt Peterburg Davlat Moliya Iqtisod Universiteti marketing kafedrasi	Marketing – xo‘jalik yurituvchi subyektlarning o‘zaro ta’sir falsafasi va vositasi bo‘lib, ijtimoiy iqtisodiy tizimlarni o‘rganish, oxirgi iste’molchilar talabini qondirishga yo‘naltirilgan ishlab chiqarish va foyda olish bo‘yicha faoliyatdir.
Rodjer L.V.	Marketing – ishlab chiqarish tugallangan joyda boshlanmasdan balki, ishlab chiqarish xarakteri va masshtabini belgilash, ishlab
	chiqarish rentabelligini ta’minlash, muhandislik - texnik imkoniyatlarni inobatga olgan holda sotuv imkoniyatlarini belgilashdan boshlanadi. Boshqacha qilib aytganda, marketing sohasidagi qarorlar ishlab chiqarish va kapital qo‘yilmalar bilan bog‘liqdir.
Meffert X.	Marketingning zamonaviy, umumlashtirilgan va keng ma’nodagi talqini marketingni ayirboshlash jarayonidagi ikki shaxs o‘rtasidagi kelishuvga o‘xshatilishidir. Marketing – bukorxonalarni bozorga yo‘naltirilgan holda boshqarish, rejalashtirish, muvofiqlashtirish hamda nazorat qilishdir.
Rayon U.	Marketing iste’molchini o‘rganish orqali tovar va xizmatlarni yaratish, ular xohishini qondirish va talabni keng aytirishdir.
Levit T.	Marketingni tovar sotish bilan o‘xshatish mumkin emas. Savdo funksiyasi ishlab chiqarilgan mahsulotni sotishdan iborat bo‘lsa, marketingning vazifasi - bozorga iste’molchi ehtiyoj sezgan tovar va xizmatni olib chiqishdan iborat.
Kulakov S.N.	Zamonaviy marketingning mohiyati xaridorning talabini korxona daromadiga aylantirishdan iborat bo‘lgan tadbirkorlik faoliyatidir.

Rossiyada marketingning evolyutsion rivojlanishi bir necha bosqichda amalga oshirildi.³
1-bosqich. 1970-yildan boshlab marketing haqida ilk ilmiy maqolalar paydo bo‘la boshladi. G. Abramishvili, V. Voyna, N. Gerchikova, A. Goryachev, V. Demidova, P. Zavyalov, K. Kostyuxin, I. Kretov, B. Solovyov, Yu.Trusov va boshqalar Rossiyada marketing nazariyasi va amaliyotini shakllantira boshladilar.
2-bosqich. 1980-yillarning o‘rtalari va 1990-yillarga to‘g‘ri kelib, bu davrda marketolog olimlar qatori kengaydi. A.Braverman, I.Gerchikova, E.Golubkov, N.Kapustin, I.Kretov, N.Moiseyeva, R.Nozdrev, A.Porshnev va boshqalar bozor sharoitida marketingning ahamiyatini uni firmalar faoliyatiga qo‘llash samarasini o‘z ilmiy ishlarida o‘rgandilar.
3-bosqich. 1990-yillar o‘rtalari va hozirga qadar hisoblanib, bu davr marketingning barcha sohalarga tatbiq etilishi bilan xarakterlanadi. Oliy ta’lim muassasalarida marketing kafedralari tashkil qilinib, marketing bo‘yicha mutaxassislar tayyorlana boshlandi. Yirik kompaniya va firmalar faoliyati marketingsiz amalga oshirilmaydi, chunki bozor sharoitida iste’molchi talab va ehtiyojlarini qondirish, so‘ngra daromad yoki foydani o‘ylash bozor talablaridan biriga aylandi. Raqobatning vujudga kelishi tufayli tovar va xizmat turlarini ishlab chiqaruvchilar tomonidan iste’molchini o‘ziga jalb qilishda faollik korxona samarasining muhim omiliga aylandi. Bu davrda nazariya va amaliyotga yangicha qarash va yondashuvlarning paydo bo‘lishida bir qator rus olimlari ma’lum hissa qo‘shdilar. G. Azoyev, G. Bagiyev, D. Barkan, I. Berezin, A. Goltsev, O. Dmitriyev, V. Domnin, A.Yegorov, B. Zamyatin, A. Pankruxin,E. Popov, M.Sokolova va boshqalar shular jumlasidandir.
1.2- jadval