Buxoro davlat universiteti «O’zbekiston tabiiy geografiyasi» fani bo’yicha ma’ruza matni

RAYON QUYIDAGI LANDSHAFTLARGA BO`LINADI.

1. Aydar va Tuzkon ko`llari janubidagi asosan saksovul va juzg`un o`suvchi, mustakamlangan va chala (yarim) mustahkamlangan qumliklar landshafti.
2. Shuvoq, Qorabosh va qo`ng`irbosh o`simliklar o`suvchi, shag`al, qum negiziga ega bo`lgan och bo`z tuproqli tog` oldi prollyuvial tekisliklari landshafti.
3. Efemer o`simliklari va shuvoq o`suvchi, chaqirtoshli och bo`z tuproq tarqalgan tog` oldi tekisliklar landshafti.
4. Morguzar tog`ining shimolida joylashgan efemer o`simliklari o`suvchi och bo`z tuproq tarqalgan lyossli tog` oldi tekisliklar landshafti.
5. Rayonning o`zlashtirilgan qismini o`z ichiga oluvchi madaniy landshaft.
II. Mirzacho`l tabiiy geografik rayoni - o`z ichiga shu nom bilan ataluvchi hududlarni olib, sharqda Sirdaryo bilan , janubi - sharqdan Turkiston - Nurota okrugi bilan, g`arbda Qizilqum okrugi, shimoldan esa Qozog`iston bilan chegaradosh.
Rayon asosan Sirdaryo qayirlarida joylashib, uni Turkiston tog`laridan boshlanuvchi soylarning keltirma yoyilmalari qoplab olgan. Shuningdek rayonda sho`rxok ko`l botiqlari ham mavjud bo`lib, ularning eng muhimlari Shuruzak, Yettisoy, Sardoba va boshqalar rayon quyidagi landshaftlarga bo`linadi.
1. Tuzkon va Arnasoy ko`llarining sharqiy qismida joylashgan qamishzorlardan iborat o`tloq-botqoq va botqoq sho`rxok tuproqlar tarqalgan, allyuvial tekisliklar landshafti.
2. Mirzacho`lning o`zlashtirilgan madaniy landshaftlarining g`arbida va shimoli - g`arbida joylashgan yaltirbosh, qo`ng`irbosh va boyalich o`suvchi kam sho`rlangan och bo`z tuproqli, prollyuvial -allyuvial tekisliklar landshafti.
3. Shuruzak, Yettisoy va Sardoba kabi botiqlarda joylashgan sho`rxokli delta tekisliklari landshafti.
4. Mirzacho`lning janubi - sharqiy qismida joylashgan, yaltirbosh, qo`ng`irbosh va shuvoq o`suvchi, bo`z tuproqli prollyuvial- allyuvial tekisliklar landshafti.
5. Rayonning o`zlashtirilgan qismidagi madaniy landshaft.
III. Chirchiq - Ohangaron tabiiy - geografik rayoni Chirchiq vodiysini G`azalkent shahridan quyi qismini Ohangaron vodiysini esa Ohangaron shahridan quyi qismini o`z ichiga oladi.
Rayon Chirchiq va Ohangaron daryolarining yangi va eski erozion - akqumulyativ qayirlarini o`z ichiga olib, uni juda ko`p soylar va vaqtli suvlar kesib, relyefni ancha murakkablashtirib yuborgan. Shuningdek, rayonga G`arbiy Tyanshan tizimiga kiruvchi tog`larning tog` oldi allyuvial - prollyuvial tekisliklari ham kiradi.
Rayon iqlimiy xususiyatlari jihatdan Mirzacho`l rayoniga nisbatan iliqroq , qish (yanvarning o`rtacha harorati - 0,9-1,5 6 C atrofida) va salqinroq yoz (iyulning o`rtacha harorati 26,7 + 27,8 C atrofida) bilan tavciflanib, yog`in miqdori 360- 400 mm atrofida.
Rayon bo`z tuproqli mintaqada joylashib, asosan efemer, efemeroid va boshqa o`simliklar o`sadi. Chirchiq - Ohangaron tabiiy geografik rayoni quyidagi landshaftlarga bo`linadi.
1. Sirdaryoning o`ng qirg`oqdagi qayirlarda joylashgan, qurigan ko`llar botig`i hisoblangan sho`rxoklardan iborat bo`lib, bir yillik sho`ralar o`suvchi delta tekisliklar landshafti.
2. Qo`ng`irbosh va Qorabosh o`suvchi, shag`alli och bo`z tuproqli parchalangan tog` oldi tekisliklar landshafti. Bu landshaft Qurama va Mo`gultog`larning g`arbiy yonbag`rining quyi qismidagi tekisliklarni o`z ichiga oladi.
3. Chirchiq vodiysining o`ng tomondan joylashgan efemer va bug`doyik o`suvchi, bo`z tuproqli lyossli tog` oldi tekisliklar landshafti.
4. Efemer va bug`doyiq o`suvchi, bo`z tuproqli lyoss keng tarkalgan o`rta qirdan iborat bo`lgan, tog` oldi tekisliklar landshafti. Bu landshaft o`z ichiga Ohangaron - Chirchiq vodiylarining quyi qismidagi tog` oldi tekisliklari, xususan Toshkent - Olmaliq avtomobil yo`lining atrofidagi o`zlashtirilmagan hududlarni oladi.
5. Chirchiq va Ohangaron daryo vodiylarida joylashgan qamish va to`qay o`simliklar o`suvchi o`tloq, o`tloq - botqoq tuproqli yangi qayirlar landshafti.
6. Rayonning asosiy qismini qirg’oq bo’yi va xo`jalikda o`zlashtirilgan madaniy landshaft.