Buxoro davlat universiteti “Tasdlqlandl” QffUv Ishlari bo yichtl 'arorektor DurdMrDt&J


Download 0.72 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/16
Sana05.01.2022
Hajmi0.72 Mb.
#234027
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
2.05.bolalar anatom. ishchi. 2016

ps

So'zning  real  narsalardek  ta'sir  etishi.  Oliy  nerv  faoliyatining  yoshga  oid 

;usiyatlari.

Bolalarda  shartli  reflekslarni  tekshirish  usuli.  Bolalarda  shartli  reflekslaming 

il  bo'lishi  va turg'unligi.  Bolada  ovqatlanish  va  boshqa  faoliyatlarga harakat shartli 

ekslarini hosil qilish.  Vaqtga aloqador shartli  reflekslaming yoshga oid xususiyatlari. 

alarda  shartli  reflekslar  tormozlanishining  o'ziga  xos  xususiyatlari.  Bolalarda oliy 

v faoliyatining xususiyatlari. Bolada nutq fimktsiyasining rivojlanishi. Bolalar nutqini




o'stirishda  ta'lim-tarbiyaning  ahamiyati.  Bolalardagi  foydali  va  zararli  odatlar.  Bolalar 

oli}  nerv faoliyati

Nerv sistemaning umumiy tuzlllsh va flziologiyasl.

Nerv  tizimining  ahamiyati

  Markaziy  va  perfcrik  nerv  sistemasi  haqida 

tushuncha.  Somatik va vegetativ nerv sistemasi.  Ta'sirlovchilar va ulaming turlari. Nerv 

tolalarining  tuzilishi.  Nerv  tolalarining  asosiy  xususiyatlari:  o'tkazuvchanlik,  labillik, 

nisbiy charchamaslik,  ikki tomonlama o'tkazish.

Nerv  tolalarining mielinlashuvi.

  Periferik,  orqa  miya,  bosh  miya  nerv  tolalari 

mielinlashuvining  o'ziga  xos  xususiyatlari.  Bola  hayoti  mobaynida  turli  nerv  tolalari 

mielinlashuvining o'ziga xos xususiyatlari.

Tirik  to'qimalardagi  bioelektrik  hodisalar. 

Tinchlik  va  harakat  toki. 

Biotoklaming  tibbiyotdagi  ahamiyati.  Refleks  nerv  faoliyatining  asosiy  shakli  ekanligi. 

Retseptarlar va ulaming  turlari.  Markaziy  nerv  sistemasining  asosiy  xususiyatlari.  Nerv 

markazi  haqida  tushuncha.  Nerv  markazidagi  qo'zg'qalish,  tormozlanish,  irradatsiya, 

kontsentratsiya,  kislorod  tanqisligiga  chidamsizlik,  dominata  xususiyatlari.  N erv 

markazi  haqida  tushuncha.  Nerv  markazidagi  qo'zg'alish,  tormozlanish,  irradiatsiya, 

kontsentratsiya,  kislorod  tansiqligiga,  chidamsizlik,  dominata  xususiyatlari.  Q o 'z g 'a lish  

va tormozlanish jarayonlarining birligi. Nerv markazlarining yoshga oid xususiyatlari.

Markaziy nerv sistemaning tuzilishi, fiziologiyasi 

va yoshga oid xususiyatlari.

Orqa miya.  Orqa miyaning joylashishi,  shakli  va tuzilishi.  O rqa m iyaning oq v a 

kulrang moddasi.  Orqa miya segmentlari, tutunlari.  Orqa miyadan chishan nervlar.  O rqa 

miya pardalari.  Orqa miya tuzilishining yoshga oid xususiyatlari.  O rqa m iyaning sezish, 

harakat  va  o'tkazuvchan  funktsiyalari.  Orqa  miyaning  o'tkazuv  sistem asi.  O rqa  m iya 

reflekslari.  Orqa  m iya  shikastlanishining  oqibatlari.  O rqa  m iya  fim ktsiyasining  yosh g a 

oid xususiyatlari.

Bosh  miya.  Bosh  m iyaning  um um iy  tavsifi.  Bolaning  yoshi  ortishi  bilan  bosh 

miya  og'irligi  ortib  borishi.  Bosh  m iyaning  oq  v a   kulrang  m oddasi.  N eyrogliya

hujayralar.  Bosh  m iyaning bo'laklarga b o 'linishi.  U zunchoq m iya, joylanishi,  oq  v a  kul

9



-rang  moddaning  tuzilishi.  Uzunchoq  miyadagi  nerv  markazlari.  Uzunchoq  miya 

funktsiyalari. Uzunchoq miya tuzilishi va funktsiyalarining yoshga oid xususiyatlari.

Keyingi  miya.  Voroliev  ko'prigining  tuzilishi  va  funktsi>alari.  Miyachaning 

joylashishi,  miyacha  yadrolari.  Miyachaning  bosh  miyaning  boshqa  bo'limlari  bilan 

bog'lanishi.  Miyacha  funktsiyalari.  Miyachani  olib  tashlashning  oqibatlari.  Boiada 

miyachaning tuzilishi va funktsiyalari rivojlanishi. O  rta miya, bo'limlari, tuzilishi: o'rta 

miyaning  sezuvchi  va  harakat  yadrolari.  Qizil  yadro  va  uning  funktsiyasi.  Miya 

oyoqchasi joylashishi va tuzilishi. O'rta miyaning yoshga oid xususiyatlari.

Opaliq,  miya.  Bo'limlari.  Talamus  va  gipotalamusning  joylashishi,  tuzilishi

funktsiyalari.  Ko'ruv  dumboqlarining  shikastlanishi  oqibatlari.  Oraliq miya tuzilishi va 

funktsiyalarining yoshga oid xususiyatlari.

Vegativ  nerv  sistemasi.  Joylashishi,  bo'limlari,  tuzilishi.  Sempatik  nerv 

sistemasining  tuzilishi,  funktsiyalari.  Parasimpatik  nerv  sistemasining  tuzilishi, 

funktsiyalari. Vegativ nerv sistemasining yoshga oid xususiyatlari. — 2 soat.

Adabiyotlan 

M.M.Salixova, 

Q.Sodiqov 

«Odam 


anatomiyasi»

«O'qituvchi»  1983 у  116-125 betlar.

Q.Sodiqov 

«Bolalar 

anatomiyasi 

va  flziologiyasi» 

(ma'ruzalar matni) T. 2001  y. 33- 40 betlar.

Sezgi organlarning tuzilishi, flziologiyasi  va yoshga oid xususiyatlari.

Tashqi  dunyoni  anglashda  analizatoriaming ahamiyati.  Analizatoming perferik, 

o'tkazuvchi  va  po'stloq  qismlarining  faoliyati  birligi.  Teri  analizatori.  Terming tashqi 

dunyodagi  turli  sezgilami  qabul  qilishdagi  ahamiyati.  epidemis,  haqiqiy  teri  (derma). 

Teri  osti  qatlami.  Terming o'zito'ri  ortiqlari  soch timoq ter va yog'  bezlari. Terilaming 

qon  tomirlari.  Teri  retseptorlari,  ulaming  po'stloq  osti  va  po'stloq  markazlari.  Teri 

sezgi lari:  ogriq,  issiq,  sovuq,  tegish  va  bosim  turlari  va  ulaming  funktsiyalari.  Teri 

tuzilishi va funktsiyalari. Teri tuzilishi va funktsiyalarining yoshga oid xususiyatlari.

10



Ta'm  bilish  analizatori.  Og'lz  bo'shlig'i  va  tildagi  piyozchalar.  Tildagi  shirin, 

achchiq  nordort  va  sho'r  mazalami  sezuvchi  ta'm   bilish  retseptorlari.  Ta'm   bilish 

analizotorining  yoshga  oid  xususiyatlari.  Hid  bilish  analizatori.  Hid  bilish 

analizatorining  tuzilishi.  Hid  bilish  xujayralari  va  xid  bilish  nervi.  Hid  bilish 

analizatorining yoshga oid xususiyatlari.

Ko'rish  analizatori.  Ko'rish  analizatorining  tashqi  dunyoni  anglashdagi  o'm i. 

Ko'z  soqqasi  va  yordamchi  apparatlari.  K o'z  soqqasining  oqsil,  tomiri  va  ichki  to 'r 

qavatlari  tuzilishi.  Ko'rish  nervi.  K o'z  gavhari.  Ko'zning  nur  singdiruvchi  apparati. 

Rang sezish. Akkomodatsiya.  Yaqindan va uzoqdan ko'rish. Ko'ruv organining tuzilishi 

va funktsiyasini yoshga oid xususiyatlari.

Eshitish va muvozanat a'zolari. Tashqi quloq: quloq suprasi, tashqi eshituv yo'li. 

O'rta  quloq:  eshituvchi  suyaklar,  eshituv  trubasi.  Ichki  quloq:  chig'anoq  va  labirint 

Muvozanat  a'zosi.  Tovushning  qabul  qilish  mexanizmi.  eshitish  axborotining  yo'li: 

retseptorlar,  o'tkazuvchi  yo'llar,  po'stloq  va  po'stloq  osti  markazlari,  eshitish 

analizatorlarining yoshga oid xususiyatlari.

Ichki sekretsiya bezlarining tuzilishi, funktsiyalari  va yoshga oid xususiyatlari.

Ichki  sekretsiya  bezlarining  odam  organizmi  faoliyatidagi  ahamiyati.  Ichki 

sekretsiya  bezlarini  tekshirish  usullari.  Gormonlar  va  ulaming  fiziologik  ahamiyati. 

Qalqonsimon  bezning  tuzilishi.  Qalqonsimon  bezni  fimktsiyalari.  Bez  funktsiyasining 

buzilishidan  kelib  chiqadigan  ba'zi  kasalliklar.  Qalqonsimon  bezning  oldidagi 

bezchalaming tuzilishi va fimktsiyalari. Tetoniya talvasaga tushish.

Me'da osti bezi. Bezning tuzilishi va tashqi, ichki sekretsiyasi.  Insulin gormoni 

va uning qand almashinuvidagi o'mi.

Buyrak usti bezlari. Bu bezlaming tuzilishi va joylashishi. Buyrak usti bezining 

po'stloq  qavati  gormonlari.  Mag'iz  Kavatining  gormoni  adrenalinning  organizmdagi 

organlar  faoliyatiga  ta'siri.  Buyrak  usti  bezining  po'stloq  va  mag'iz  qismi  surunkali 

yetishmovchiligining oqibatlari. Buyrak usti bezining yoshga oid xususiyatlari.

O'g'il  bolalarda  moyaklaming  tuzilishi.  Moyaklaming  tashxi  va  ichki

sekretsiyasi.  Testosteron  garmoni.  Uning  bolada  ikkilamchi  jinsiy  belgilarini  hosil

11



bo'lishiga  ta'siri.  Ayol  jinsiy  bczi  tuxumdonlning  tuzilishi.  Tuxumdonning  genmtiv, 

follikulyar,  sariq  tana  hosil  qilishidagi  funktsiyalari.  Tuxumdon  gormonlari.  estrogen, 

progesteron  garmonlarining  aziz  bola  organizmiga  ta'siri.  Tuxumdonlaming  endokrin 

funktsiyasi yetishmovchiligi.

Gipoflzning  tuzilishi.  Gipoflz  bezining  garmonlari.  Gipofiz  bezining 

yetishmovchiligi  tufayli  kclib  chiqadigan  kasalliklar.  Gigantizm  va  karliklik.  epifiz 

bezining tuzilishi va funktsiv alari. Gipoflzning yoshga oid xususityalari. 2-soat

Adabiyotlar: 

M.M.Salixova, 

Q.Sodiqov 

«Odam 

anatomiyasi»



«O'qituvchi»  1983 у 141-149 betlar.

Q.Sodiqov 

«Bolalar  anatomiyasi  va  fiziologiyasi» 

(ma'ruzalar matni) T. 2001  y. 59-69 betlar.

Tayanch-harakat apparatining tuzilishi va yoshga oid xususiyatlari.

Skeletning  tuzilishi  va  yoshga  oid  xususiyatlari.  Tayanch  harakat  apparatining 

ahamiyati.  Suyaklar  skeletning tarkibi  ekani.  Suyakning tuzilishi.  Suyakning kimyoviy 

tarkibi.  Suyak  usti  parda.  Uzun  (naysimon)  yassi,  kalta  aralash  g'ovak  suyaklaming 

o'ziga  xos  tuzilishi.  Suyak  iligi  va  uning  ahamiyati.  Suyakning o'sishi  va rivojlanishi. 

Suyaklaming birikishi. Umurtqa pog'onasining tuzilishi. Bo'yin, ko'krak, bel, dumg'aza 

umurtqalarining tuzlishi.  Umurtqalaming birikishi. Umurtqa pog'onasining qiyshayishi. 

Bosh  skeletining  o'ziga  xos  xususiyatlari.  Bosh  miya  qutisi  suyaklari.  Yuz  suyaklari. 

Bosh  miya va yuz suyaklarining birikishi.  Bosh  suyaklaming yoshga oid xususiyatlari. 

Ko'krak  qafasi  va  uning  tuzilish.  Qovurgqalaming  tush  va  umurtqalar  bilan  birikishi. 

Ko'krak qafasining shakli. Ko'krak qafasining yosh va jinsga bog'liqxususiyatlari.

Qo'l skeleti. Ko'krak va o'mrov suyaklarining tuzilishi. Elka, bilak, tirsak, bilak, 

uzuk,  panja  va  barmoq  suyaklarining  tuzilishi.  Elka  bo'g'imi.  Qo'l  suyaklarining 

rivojlanishi va o'sishi. Oyoq skeleti. Tos - kamar suyaklarining tuzilishi va birikishi. Tos 

kamar  suyaklarining  yoshga  oid  xususiyatlari.  Son,  katta-kichik  boldir,  tovon,  Oyoq

12



panjm barmoq tbtangan suyaklaming tu/ilishi va birikishi. Tos-son, tizza-boldir va panja 

bo'g'imlari. Oyoq suyaklarining yoshga  old xususiyatlari.  Yassi tovon kasalligi.

Muskullaming  tuzilishi,  fUnktsi\ alari  va  yoshga  oid  xususiyati.  Muskullaming 

odam  faoliyatidagi  ahamiyati.  Muskullaming  tuzilishi.  Muskul  pardalari  (fastsiya). 

Muskullaming  nomlanishi.  Oavda  muskullaming  tuzilishi,  joylashishi  va  guruhlari. 

Bosh  muskullari,  miya  qutisi  va  yuz  muskullari.  Qo'lning  elka,  elka  oldi,  qo'l  panjasi 

muskullarining  tueilishi  va  birikishi.  Oyoq  muskullari.  Tizza  bo'g'im idagi  bukilish, 

yo/ilish,  chekkaga  tortish  va  xarakatlar  ishtirok  etuvchi  muskullar.  M uskullam ing 

rivojlanishi.  Muskulning qisqarish turlari.  Muskul  ishi  va kuchi  hamda  ulam ing yoshga 

oid xususiyatlari. Muskuldagi tezlik, chaqqonlik va chidamlilik xususiyatlarining yoshga 

qarab o'zgarib borishi. —  2 soat.

Adabiyotlar: 

MJM.Salixova, 

Q.Sodiqov. 

«Odam 

anatom iyasi»



Qon va qon aylanishning tuzilishi, funktsiyalari va yoshga oid xususiyatlari.

Qonning  odam  organizmining  turli  faoliyatidagi  ahamiyati.  Qon  organizm ning 

ichki  muhiti.  Qonning  tarkibi  va  xususiyatlari.  Qonning  osm otik  va  onkotik  bosim i. 

eritrotsitlaming  tuzilishi,  funktsiyalari.  Gemoglobinning  tuzilishi.  L eykotsitlam ing 

tuzilishi,  funktsiyalari.  Donalik  va  donasiz  leykotsitlar.  I.M .M echnikovning  fagotsitoz 

haqidagi  ta'lim oti.  Qon  plastinkalari  (trombotsitlar)ning  tuzlishi  va  funktsiyasi.  Q on 

ivishi  mexanizmi.  Qon  guruhlari  va qon  quyish.  Qonning yoshga oid xususiyatlari.  Q on 

aylanishi.Qon  aylanishining  ahamiyati.  K atta  va  kichik  aylanish  doirasi.  Y urakning 

tuzilishi  va  funktsiyalari.  Yurakning  sistolik  va  m inutlik  x,ajmi.  Y urak  ishining 

boshqarilishi.  Qon  tomirlari  va  ulam ing  turlari.  Q on  bosim i.  P ul’s.  Q on  aylanishining 

yoshga oid xususiyati. 2-soat

\

/

«O'qituvchi»  1983 y. 22-72 betlar.



Q.Sodiqov. 

«Bolalar 

anatomiyasi 

va 


fiziologiyasi» 

(ma'ruzalar matni) T. 2001  y. 69-82 betlar.



13


A dabiyot I ar: 

M.M.Salixova, 

Q.Sodiqov. 

«Odam 


anatomiyasi»

«O'qituvchi»  1983 y. 99-114 betlar.

Q.Sodiqov. 

«Bolalar  anatom iyasi 

va  fiziologiyasi» 

(ma'ruzalar matni) T. 2001 y. 83-95 betlar.

Nafas olish va ayirish organlarining tuzilishi, fiziologiyasi va yoshga old 

xususiyatlari

Nafas  organlarining  ahamiyati.  Nafas  organlarining  tuzilishi.  Nafas  olish  va 

chiqarish mexanizmi.  Homila va  yangi  tug'ilgan  bolaning  nafas  olish  va chiqarishning 

o'ziga xos xususiyatlari. O'pkaning nafas havosi, hayotiy sig'imi. O'pka ventilyatsiyasi. 

O'pkaga  olingan  va  chiqarilgan  havoning  tarkibi.  To'qimalarda  gaz  almashinuvi. 

Nafasning  nerv  va  gumoral  boshqarilishi.  Nafas  organlarining  tuzilishi  va 

funktsiyalaming yoshga oid xususiyatlari.

Siydik  ayrishning  ahamiyati.  Siydik  ayrish  organlarining  tuzilishi.  Siydikning 

hosil bo'lish mexanizmi.  Siydikning taridbi.  Siydik ayrishning yoshga oid xususiyatlari. 

enurez -  bolalarda siydikni ushlab tura olmaslik.2 -  so a t

Adabiyotlar: 

M.M.Salixova, 

Q.Sodiqov. 

«Odam 

anatomiyasi»



«O'qituvchi»  1983 y. 96-99,88-91 betlar.

Q.Sodiqov.  «Bolalar  anatomiyasi  va  fiziologiyasi» 

(ma'ruzalar matni) T. 2001 y.  106-110,96-97 betlar.

Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi, fiziologiyasi va yoshga oid xususiyatlari 

energiya va moddalar almashinuvi

Ovqat hazm qilishning ahamiyati va umumiy tuzilishi. Ovqatni oriz bo'shlirida 

hazm bo'lishi. Ingichka ichakda ovqatni hazm bo'lishi. Me'da osti bezining tuzilishi va 

funktsiyalari.  Ichak  devorlaridan  ovqat  moddalarining  so'rilishi.  Defekatsiya.  Ovqat



14


Налп  qilish  organ lari ning yoshga oid  xususiyatlari.  Moddalar  va  energiya alma* hinuvi. 

T

o



'U

k

  ximmatli  va  to'11



k

  i

Odamning  kundalik  ovqati  tarkibi.  Bolarda  energiya  va  moddalar  almashinuvining 

O'ziga xos xususiyatlari.  Bolalaming to 'g 'ri ovqatlanishi. 2 -  soat.

Adabiyotlar: 

M.M.Salixova, 

Q.Sodiqov. 

«Odam 


anatom iyasi»

«O'qituvchi»  1983 y.  73-86 betlar.

Q.Sodiqov. 

«Bolalar 

anatom i у asi 

va  fiziologiyasi» 

(m a'ruzalar matni) T. 2001  y. 98-105 betlar.


Download 0.72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling