Buxoro davlat universiteti texnologik va professional

1-расм. Қуёш мини мева-сабзавот қуритгич-иссиқхона қурилмасининг 
схемаси 
1 - шиша билан қопланган ёғоч каркас; 2 - қуритиладиган мева-сабзавотлар 
ёйилиши учун тўр тагликлар; 3 - тўр соябон; 4, 6 - табиий хаво 
алмашинувини таъминловчи дарчалар; 5 - қурилманинг шишаланган эшиги. 
Ушбу қурилмани ўқувчилар ўқитувчининг кўрсатмаси асосида 
тайёрлашлари мумкин. Натижада ўқувчиларда ижодкорлик қобилият-
ларининг дастлабки элементлари шаклланади. Бу эса келажакда уларнинг 
ўзлари мустақил равишда турли қурилмаларни лойиҳалаш ва ясаш, янги 
вариантдаги такомиллашган қурилмаларни яратишга доир дастлабки амалий 
кўникмаларни шаклланишига хизмат қилади. 
Фойдаланилган адабиётлар: 
1. Каримов И. Меҳнат таълими ўқитиш технологиялари. Ўқув қўлланма. –
Тошкент: Фан ва технология, 2013. – 228 б.
2. Qahhorov S.Q., Jo’rayev H.O. Fizika ta’limida geliotexnologiya. T.: Fan, 
2009. –191 b. 
 
 
TA’LIM TIZIMIDA MUQOBIL ENERGIYA MANBALARIDAN 
FOYDALANISH MUAMMOLARI VA YECHIMLARI BORASIDAGI 
TAKLIFLAR 
N.N.Mirjanova
BuxDU “Texnologik ta’lim” kafedrasi o’qituvchisi, 
Sh.Isroilova
BuxDU “Mehnat ta’limi” yo’nalishi talabasi 
 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tashabbuslari bilan 
“O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasi 
to’g’risida”gi PF-4947- sonly 7.02.2017 farmoni qabul qilindi. 2017-2021 yillarda 
4
 
 
 
3 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
 
 
 5 
2 
2 
6 
1 

---

285 
O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha 
bo’yicha harakatlar strategiyasi belgilab berildi.
Harakatlar strategiyasining to’rtinchi ustuvor yo’nalish ijtimoiy sohani 
rivojlantirishga yo’naltirilgan bo’lib, unda “… ta’lim, madaniyat, ilm-fan, 
adabiyot, san’at va sport sohalarini rivojlantirish, yoshlarga oid davlat siyosatini 
takomillashtirish” masalasiga katta e’tibor qaratilgan. Shuningdek, Harakatlar 
strategiyasida yurtimizda yillarga beriladigan nomlardan kelib chiqib, har bir yil 
bo’yicha davlat dasturlari qabul qilinishini nazarda tutgan holda amalga oshirilishi 
belgilangan bo’lib, jumladan 2020- yil O’zbekiston Respublikasida “Ilm ma’rifat 
va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” deb e’lon qilindi [1].
Bugungi kunda mamlakatimizda ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy 
hayotga tub o’zgarishlar bo’lmoqda. So`nggi yillarda respublikamizning iqtisodiy 
va ijtimoiy sohalardagi elektr energiyasini tejashni ta’minlash bo`yicha keng 
ko`lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda, jumladan qayta tiklanadigan 
energiya manbalarini rivojlantirish va Respublika energiya samaradorligini 
oshirish bo`yicha hukumatning asosiy qarorlaridan biri, O`zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2015 - yil 5 - maydagi PQ-2343-sonli qarori bilan tasdiqlangan 
“Energiya tejovchi texnologiyalar va tizimlarni joriy etish bo`yicha chora-tadbirlar 
dasturi” to`g`risidagi qaror bilan tasdiqlangan “2017-2019 yillarda qayta 
tiklanuvchi energetikani yanada rivojlantirsh, iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy 
sohada energiya samaradorligini oshirish chora-tadbirlar dasturi to`g`risida”gi 
farmoni hisoblanadi [2]. 
Kelajakda O’zbekiston Respublikasida energetik, ekologik, iqtisodiy 
xavfsizlikni ta’minlashda hamda energiteka sohasini barqaror rivojlanishi uchun 
qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish, shak-shubhasiz zarurdir. 
Kelgusi avlodlar uchun tabiiy boyliklarni saqlab qolish va ekologiyani muhofaza 
qilishning zaruriy sharti qayta tiklanadigan va muqobil energiya manbalarini 
o’zlashtirish hisoblanadi.
O’zbekiston iqtisodiyotida elektr energiya ishlab chiqarish muhim rol 
o’ynaydi. Uni ishlab chiqarish uchun eng ko’p yoqiladigan tabiiy gazdir va bu 
ko’rsatgich qariyb 87%ni tashkil qiladi. Shuningdek, ishlab chiqarilayotgan elektr 
energiyasining 86% qismi respublikamizdagi issiqlik elektr stansiyalari hisobiga 
to’gri keladi [3].
Prezidentimizning “Valyuta yoqib elektr energiya ishlab chiqarmoqdamiz”, 
degan mazmundagi so’zlaridan shuni anglasa bo’ladiki, bundan buyog’iga uni 
tejab-tergab ishlatish va O’zbekiston hukumatining gaz turbinalardan voz kechish 
siyosatini yurgizish ehtimoli yuqori bo’lishi mumkin.
Bu ishlarni tabiiy qazilma resurslarni qazib olish sohasida ham qo’llash 
mumkin. Shu sababli quyidagi takliflarni beraman: 
1. Sanoatimizdagi eskirgan bug’ turbinalari o’rnini yuqori haroratli 
mujassamlangan parabalotslindrik quyosh kollektorlari egallashi, ularning issiqlik 
harorati 200-600 gradusni tashkil etadi. 
2. Issiqlik elektr markazlari hamda tuman issiqlik qozonxonalarida past 
haroratli quyosh adsorberlarini qo’llash mumkin. 10 gradusli suv haroratini 

---

286 
qozonxonalarda 40 gradusgacha bu absorberlar yordamida ko’tarilsa, qolgan 
yuqori haroratni olish uchun yoqilg’i ishlatish mumkin. Buning narxi ancha arzon 
tushadi. 
3. O’zbekistonda rivojlangan davlatlar hamkorligida texnika universitetlarini 
tashkil etish. Bunda xorijda ilm olayotgan va ishlayotgan vatandoshlarimizni jalb 
qilish hamda ish bilan ta’minlash. 
4. Quyosh issiqlik kollektorlarini rivojlangan davlatlar tajribasi va 
texnoloyasi asosida mahalliy xom-ashyo asosida ishlab chiqarish. 
5. Aholini quyosh energetikasini o’z xonadonlarida o’rnatishga bo’lgan 
qiziqishlarini oshirish yuzasidan tegishli targ’ibot ishlarini kuchaytirish. 
6. Xizmat safari bo’yicha yoki mehnat va o’quv ta’tili davomida 
O’zbekistonga kelayotgan xorijdagi vatandoshlarimiz bilan sohasiga oid turli 
uchrashuvlar, ochiq muloqot va suhbatlar tashkil etish, ularning bilim va 
tajribalarini soha yo’nalishida ta’lim oluvchi talabalarga yetkazib borish. Talabalar 
bilan amaliyotda qo’llab ko’rish. 
7. Vatanimizdagi markaziy teleradiokanallar orqali muqobil energiyani 
iqtisodimizning turli jabhalarida samarali qo’llash bo’yicha teleradioloyihalar 
tashkil etish lozim. Ushbu soha vakillari bilan uzviy bog’langan holda tashviqot 
ishlarini olib borish. 
8. Muqobil energiya portalini yaratish. Mahalliy olimlar bilan birga xorijiy 
mutaxassislar bilan hamkorlikdagi ishlarni olib borish. 
9. Energetika sohasida, jumladan, quyosh, shamol, biogaz, geotermal 
sohalarda rivojlangan davlatlar bilan hamkorlikda maqsadli o’qish tashkil etish. 
10. Chekka tumanlardagi shu soha vakillari bilan hamkorlikdagi ishlarni olib 
boorish [4]. 
O’zbekiston hududida qayta tiklanuvchan energiya manbalari turlarining 
yalpi va texnik salohiyatini baholash borasida o’tkazilgan taxlillar quyidagi 
xulosalarni chiqarishga asos bo’ladi: qator qayta tiklanuvchan energiya manbalari 
turlari respublikaning barcha hududida yetarli ekanligi, uning ekologik havfsizligi, 
energiya resursi jihatidan qondirarli ekanligi, milliy energiya resurslaridan 
foydalanish strategiyasini ham yaqin istiqbolga, ham uzoq istiqbolga mo’ljallab 
tubdan qayta ko’rib chiqish zarurligini ko’rsatadi.