Case study 1917-yil fevral va oktabr inqiloblari tabiiyki O‘rta osiyo o‘lkasiga o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmadi. Ushbu paytdan boshlab o‘lkada milliy taraqqiyparvar kuchlar, jumladan, Yosh buhoroliklar, yosh xivaliklar kabi siyosiy kuchlar

Case study

1917-yil fevral va oktabr inqiloblari tabiiyki O‘rta osiyo o‘lkasiga o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmadi. Ushbu paytdan boshlab o‘lkada milliy taraqqiyparvar kuchlar, jumladan, Yosh buhoroliklar, yosh xivaliklar kabi siyosiy kuchlar. Bulardan Yosh xivaliklarning siyosiy harakatlari qanchalik ta’sirli bo‘ldi?

Yosh buxoroliklar o’z saflarida Abduvohid Burhonov, Usmon Xo‘jayev (Usmonxo‘ja Po‘latxo‘jayev), Fayzulla Xo‘jayev, Abdurauf Fitrat, Sadriddin Ayniy, Mirza Muhitdin Mansurov, Abdulqodir Muhitdinov va boshqa o‘nlab yurt fidoyilarini birlashtirgan Buxoro jadidlari 1917-yil inqilobiy voqealaridan foydalanib keng xalq manfaatlari foydasiga muhim siyosiy o‘zgarishlarni ro‘yobga chiqarishga harakat etdilar. Ayniqsa, bunda amirga tazyiq o‘tkazib, uni xalqqa ko‘p masalalarda yon berishga, siyosiy tuzumni o‘zgartirishga, xususan, konstitutsion monarxiya joriy etishga urg‘u berildi. Yosh buxoroliklar rahbarlari ishlab chiqqan islohot loyihasida, jumladan, amir huzurida va joylarda xalq vakillari bo‘lishi, ma’muriyat yaxshilanishi, u xalq vakilligi nazoratida bo‘lishi, amaldagi soliqlardan tashqari boshqa soliqlar bekor qilinishi, maktab va matbuot erkinligi, amirning eng mutaassib va johil amaldorlaridan ba’zilarini almashtirish talablari ilgari surilgan edi. 7-aprelda amir Said Olimxon keng omma tazyiqi va Yosh buxoroliklarning islohiy talablari asosida Manifest chiqarishga majbur bo‘ladi. Unda amirlik tuzumining tub negizlariga daxl qilmagan holda mamlakatda bir qator demokratik o‘zgarishlar o‘tkazish ko‘zda tutilgandi. Soliqlarni tartibga solish, turli ijtimoiy tabaqalar vakillaridan iborat Majlis tashkil qilish, maorif, tibbiyot, sud tizimi faoliyatini yaxshilash, ma’muriy boshqarish ishlarini takomillashtirish va boshqalar shular jumlasiga kirardi. Garchand amir manifesti Yosh buxoroliklar tomonidan ma’qullanib kutib olingan bo‘lsa-da, biroq hukmron, qora kuchlar unga tish-tirnoqlari bilan qarshi turdilar. Ular namoyishga chiqqan islohot tarafdorlariga hujum qilib, poytaxtda qonli qirg‘inlar uyushtirdilar. Yosh buxoroliklarni ta’qib qilish, ulardan o‘ch olish avjga mindi. Ularning ko‘plab namoyandalari qo‘shni Turkiston ASSRga bosh olib ketishga majbur bo‘ldi. Shu tariqa, amirlikda konservativ ruhdagi kuchlarning qo‘li baland keldi. Islohiy harakatlarning birinchi bosqichi muvaffaqiyatsiz yakun topdi.

Shu kabi tashkilotlarning xarakatlari brinchi o’rinda maqtovga sazovordir. Ular zoravonlik yoli bilan olib borilayotgan siyosatga tik boqqan va xalqni manfaatini o‘ylagan shaxslardir. Lekin har davrning siyosiy o‘yinlarida shu kabi tashkilotlarni o‘rni har –xil. Kimlardir ushbu yo‘lda g’alaba qozongan kimlardir aksincha. Lekin ushbu yildagi voqealarda bunday tashkilotlarining tasiri katta bo‘lsada lekin muvaffaqiyatsiz yakun topdi.