Цезар усулида алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги жалвал ҳосил қилинади: A

410-19 guruh talabasi

Muhammadjonov Komronbekning

Kiberxavfsizlik fanidan 2-amaliy mashguloti

Sezar usuli

Цезар усулида алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган.

k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги жалвал ҳосил қилинади:

A	→	D
B	→	E
C	→	F
D	→	G
E	→	H
F	→	I
G	→	J
H	→	K
I	→	L
J	→	M
K	→	N
L	→	O
M	→	P
N	→	Q
O	→	R
P	→	S
Q	→	T
R	→	U
S	→	V
T	→	W
U	→	X
V	→	Y
W	→	Z
X	→	A
Y	→	B
Z	→	C

Misol

Матн сифатида KOMRONBEK MUHAMMADJONOV сўзини оладиган бўлсак, Цезар усули натижасида қуйидаги шифрланган ёзув ҳосил бўлади: NRPURQEHN_PXKDPPDGMRQRY

O’rin almashtirish usuli

1. 
   Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan, T₀ = KOMRONBEK MUHAMMADJONOV degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. Beshta qator va beshta ustundan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi
   

K	N	M	M	N
O	B	U	A	O
M	E	H	D	V
R	K	A	J	*
O	_	M	O	*

Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor.

T_{1=KNMMNOBUAOMEHDRKAJ*_MO*}

Deshifrlashda,esa kalit k=5*5; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi.

Deshifrlash

K	O	M	R	O
N	B	E	K	_
M	U	H	A	M
M	A	D	J	O
N	O	V	*	*

Kalit so’z yordamida shifrlash usuli;

T_{0 = KOMRONBEK MUHAMMADJONOV K=KIBER}

K	I	B	E	R
4	3	1	2	5
K	N	M	M	N
O	B	U	A	O
M	E	H	D	V
R	K	A	J	*
O	_	M	O	*

Bunda ham avvalgidek jadvalni to’ldirib olamiz va kalit so’z yordamida shifrlaymiz;

Ustunlarni sonlarning o’sish tarbida joylashtiramiz va qator bo’yicha o’qib olamiz.

B	E	I	K	R
1	2	3	4	5
M	M	N	K	N
U	A	B	O	O
H	D	E	M	V
A	J	K	R	*
M	O	_	O	*

T₁ = MMNKNUABOOHDEMVAJKR*MO_O*

Deshifrlashda esa matnni qator bo’yicha yozib, sonlarni o’sish tartibida yozib olamiz va kalit so’z bo’yicha joylashtiramiz. Shundan so’ng ustun bo’yicha o’qib olamiz.

Deshifrlash

B	E	I	K	R
1	2	3	4	5
M	M	N	K	N
U	A	B	O	O
H	D	E	M	V
A	J	K	R	*
M	O	_	O	*

K	I	B	E	R
4	3	1	2	5
K	N	M	M	N
O	B	U	A	O
M	E	H	D	V
R	K	A	J	*
O	_	M	O	*

Ikki tomonlama o’rin almashtirish

T₀= KOMRONBEK MUHAMMADJONOV

K₁= 3, 1, 4, 2,5; K₂= 4, 3, 1, 2, 5.

K1\K2	4	3	1	2	5
3	K	N	M	M	N
1	O	B	U	A	O
4	M	E	H	D	V
2	R	K	A	J	*
5	O	_	M	O	*

K1\K2	4	3	1	2	5
1	O	B	U	A	O
2	R	K	A	J	*
3	K	N	M	M	N
4	M	E	H	D	V
5	O	_	M	O	*

K1\K2	1	2	3	4	5
1	U	A	B	O	O
2	A	J	K	R	*
3	M	M	N	K	N
4	H	D	E	M	V
5	M	O	_	O	*

T_{1=UABOOAJKR*MMNKNHDEMVMO_O*}

Deshifrlash: tartiblangan kalitlar sonlarini qator va ustunlarga yozib, maxfiy matnni chapdan o’ngga, tepadan pastga qilib joylashtiramiz. So’ng ustunlarni keyin esa qatorlarni kalit sonlari joylashuvi bo’yicha o’zgartiramiz. Keyin harflarni yuqoridan pastga, chapdan o’ngga qarab o’qiymiz.

Deshifrlash

K1\K2	1	2	3	4	5
1	U	A	B	O	O
2	A	J	K	R	*
3	M	M	N	K	N
4	H	D	E	M	V
5	M	O	_	O	*

K1\K2	4	3	1	2	5
1	O	B	U	A	O
2	R	K	A	J	*
3	K	N	M	M	N
4	M	E	H	D	V
5	O	_	M	O	*

K1\K2	4	3	1	2	5
3	K	N	M	M	N
1	O	B	U	A	O
4	M	E	H	D	V
2	R	K	A	J	*
5	O	_	M	O	*

VERNAM USULI

Vernam usuli bo’yicha shifrlashda Ingliz alifbosi va yana 6 ta simvol jami 32 ta belgini tartiblab raqamlaymiz va 0 va 1 lik kodlarga o’girib chiqamiz. Keyinchalik xor amali orqali belgilarni yig’indisini olamiz. Qo’shiluvchilar esa shifrlanuvchi ma’lumot va kalitdir.

A=0=00000 N=13=01101 #=26=11010

B=1=00001 O=14=01110 !=27=11011

C=2=00010 P=15=01111 _=28=11100

D=3=00011 Q=16=10000 @=29=11101

E=4=00100 R=17=10001 ?=30=11110

F=5=00101 S=18=10010 *=31=11111

G=6=00110 T=19=10011 XOR jadvali

H=7=00111 U=20=10100 0+0=0

I=8=01000 V=21=10101 0+1=1

J=9=01001 W=22=10110 1+0=1

K=10=01010 X=23=10111 1+1=0

L=11=01011 Y=24=11000 Formulasi:

M=12=01100 Z=25=11001 T₁=T₀+K

T_{0=KOMRONNEK_MUHAMMADJONOV}

K = TALABA

Qo’shish jarayoni :

K 01010 O 01110 M 01100 R 10001

+ + + +

K 01010 I 01000 B 01101 E 10001

= = = =

A 00000 G 00110 N01101 V 10101

Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi :

T1 = AGNVR*PJFO

Shu yo’l bilan orqaga qaytiladi ya’ni tayyor ma’lumotga kalit qo’shiladi va

shifrlangan ma’lumot qaytarib olinadi

Deshifrlash

A 00000 G 00110 N01101 V 10101

+ + + +

K 01010 I 01000 B 01101 E 10001

= = = =

K 01010 O 01110 M 01100 R 10001

Shu tariqa deshirlanadi natija

KOMRONBEK_MUHAMMADJONOV

GAMMALASH USULI.

Gammalash usulida biz kiril alfavitidan foydalanamiz va 0 dan 9 gacha

sonlarni sanoq soni bo’yicha tartiblab yozib olamiz. Ma’lumotga kalit ketma￾ket yozilib qo’shilib ketaveradi.

А=0 Л=12 Ч=24 0=36

Б=1 М=13 Ш=25 1=37

В=2 Н=14 Ъ=26 2=38

Г=3 О=15 Ь=27 3=39

Д=4 П=16 Э=28 4=40

Е=5 Р=17 Ю=29 5=41

Ё=6 С=18 Я=30 6=42

Ж=7 Т=19 Ӯ=31 7=43

З=8 У=20 Қ=32 8=44

И=9 Ф=21 Ғ=35 9=45

Й=10 Х=22 Ҳ=34 FORMULASI:

К=11 Ц=23 _=35 C=(T0 T+ GT)modN

T0 = КОМРОНБЕК

G = КИБЕР

T0 – YASHIRILADIGAN MA’LUMOT

G – KALIT SO’ZI

C – SHIFRLANGAN MA’LUMOT

T0 К 0 М Р О Н Б Е К

G К И Б Е Р К И Б Е

T0 11 15 13 17 15 14 1 5 11

GT 11 9 1 5 17 11 9 1 5

T+ G modN 22 24 14 22 32 25 10 6 16

C Х Ч Н Х К Ш Й Ё П

Shu tariqa davom etsak quyidagi shifrlangan ma’lumot hosil bo’ladi

С1= ХЧНХКШЙЁП