Чингисхан. Кто он ?

• TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI TARIX YO’NALISHI 101-GURUH TALABASI JUMANOV MIRABRORNING O’ZBEKISTON TARIXI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISH TAQDIMOTI.

• MO’G’ULLARNING O’RTA OSIYOGA BOSTIRIB KIRISHI.

Chingizxon

• 1227 y. 72 yoshli Chingizxon vafot etgan. O’limi oldidan u o’zining cheksiz saltanatini o’g’illari o’rtasida taqsimlab bergan. Katta o’g’li Jo’jiga Mo’g’ilistondan uzoq G’arbgacha mo’g’ul eti to’yog’i yetgunga qadar bo’lgan cho’llar merosiy mulk qilib berilgan. Jo’ji otasidan biroz oldin vafot etgan, uning o’g’li Botu (1227—1256 y.) ota mulklaridan tashqari, ular oldiga qo’yilgan vazifalarni ham meros qilib olgan.

1235 yildagi qurultoydan so’ng Botu buyuk bobosining vasiyatini bajarishga otlangan U butun qipchoq-poloves yerlarini bosib o’tib, 1240 yili Kiyevni bosib olgan. 1241 yil bahorda u Karpat tog’laridan o’tib venger qiroli Boyela IV tor-mor keltirgan. U Jo’ji ulusini bapro etib u keyinchilik adabiyotlarda Oltin O’rda sifatida mashhur bo’lgan. Botu ranglari bilan bog’liq termin-oltin qirollik rangi bo’lgan.

• 1235 yildagi qurultoydan so’ng Botu buyuk bobosining vasiyatini bajarishga otlangan U butun qipchoq-poloves yerlarini bosib o’tib, 1240 yili Kiyevni bosib olgan. 1241 yil bahorda u Karpat tog’laridan o’tib venger qiroli Boyela IV tor-mor keltirgan. U Jo’ji ulusini bapro etib u keyinchilik adabiyotlarda Oltin O’rda sifatida mashhur bo’lgan. Botu ranglari bilan bog’liq termin-oltin qirollik rangi bo’lgan.

• Mo’g’ullarning yangi imperiyasi keng yaylovlar, boy g’allakorlik viloyatlari va savdo yo’llarining qaratilgan. Xorazm ham Oltin O’rda qo’l ostida bo’lgan. U orqali Xitoy Xindistonga boradigan karvonlari o’tgan. Janub-g’arbda Oltin O’rda yerlari Kavkaz va Qora dengizga qadar cho’zilgan. Qrim ham Oltin O’rda tarkibida bo’lgan. Batuxon karvan yo’llarining rivojlanishidan keladigan foydani yaxshi tushunardi, shuning uchun savdo-sotiqga har tomonlama homiylik qilgan. Xitoy va musulmon tijoratchilariga turli imtiyozlar va himoya yorliqlari berilgan.

• Savdo Botu va uning vorisi Berka davrida (1256—1266 y.) ravnaq topgan. Raynan xalqaro savdoni rivojlantirish maqsadida yangi mo’g’ul imperiyasining poytaxti uchun joy to’plagan. Volganing quyi oqimi bo’yida, mo’g’ul yaylovlari va o’troq xalqlar qishloqlari kesishgan yerda, tabiatining o’zi go’yo ayriboshlash savdosi uchun yaratilgan yerda Oltin O’rda xoklari, o’z imperiyalarining poytaxti — Saroyga asos solganlar.

• Vv